Page 64 - Báo Quảng Nam - Số Tết Âm Lịch

VĂN HÓA - VĂN NGHỆ

HỮNG ngọn núi cao, u mặc
thường xuất hiện trong Linh sơn
văn chương nghệ thuật, có
Nthể là những Linh sơn của
Cao Hành Kiện; Ngọn núi ảo ảnh
của Hoàng Phủ Ngọc Tường; Trên
đỉnh phù vân của Phó Đức Phương,
Brokeback Moutain (Núi Yên Ngựa,
gởi bóng
phim Mỹ đoạt giải Oscar năm 2006, gởi bóng
đạo diễn Lý An)… gởi bóng
NGƯỢC NGUỒN LÊN KẼM
Từ thị trấn Trung Phước, chúng
tôi len lỏi theo con đường nhựa nhỏ ⁄ PHẠM XUÂN HÙNG
hẹp, dưới tán những rừng keo trồng
xanh mát, rồi tiếp tục đi bộ một đoạn Cuộc hành trình về Nông Sơn, về với
đường đất xuống bến đò. Chuyến đò
máy ngược nguồn về phía Hiệp Đức, những địa danh nổi tiếng trong văn
tất cả đều háo hức. Nước sông xanh thơ và sử học như Hòn Kẽm Đá Dừng,
trong chảy giữa vùng đồi núi kéo dài.
Xa xa ngọn Cà Tang in trên nền trời núi Cà Tang... để lại nhiều ấn tượng
một sắc chàm kỳ vĩ và bí ẩn. trong tôi.
Cùng chuyến đi với tôi có anh Một đoạn trong bản khắc K.227 có nhắc đến núi Ka-tang
Nguyễn Thanh Lai, tuổi xấp xỉ 70. (Cà Tang). Ảnh: T.T.TN
Anh kể, hồi mới sau giải phóng vùng
này hoang vu, đường độc đạo bị cày Katan) ta tạm xem là Cà Tang…
nát, loang lỗ nhựa, nhiều đoạn chủ
yếu cấp phối. Là nhân viên ngân Núi Katang thì có pháo đài Srĩ Jaya
Indravarmmadeva cho dựng, không
hàng ở tỉnh lỵ, anh nói, gom thu
tiền vất vả nhưng không bằng nỗi sợ biết có tàn tích gì không?
mang tiền từ đây về Tam Kỳ. Nhiều Ngót nghét ngàn năm, mây trắng
lần phải nhờ du kích xã, huyện vờn bay trên đỉnh Cà Tang. Những
hoặc chờ xe các đơn vị quân đội đi khám phá mới của nhà nghiên cứu
nhờ… Anh Lai nhớ lại rồi kể tiếp: Thạch Trung Tuệ Nguyên đã phát lộ
Mình thanh niên đã thấy khổ nhưng nhiều câu chuyện cần được khám
thương nhất là các cô giáo miền xuôi phá. Còn lại tàn tích gì không? Tôi
lên đây. Chốn rừng xanh núi thẳm chưa một lần đặt chân lên đỉnh Cà
heo hút, mưa cũng buồn, nắng cũng Tang dù lòng những ước ao.
buồn, cô nào cô nấy nhớ nhà khóc Chợt nhớ ra, tôi có những người
sưng mắt. bạn, người em quê dưới chân núi,
Hòn Kẽm Đá Dừng đã quá nổi yêu văn thơ với tâm hồn nghệ sĩ,
tiếng, bút mực ghi chép về địa danh đó là Hoa Ngõ Hạnh, Tấn Vũ, Trần
này cũng không đếm xuể. Tựu trung Quế Sơn... Hoa Ngõ Hạnh tạm gác
thì địa danh này có âm Việt, chắc hẳn lại giấc mộng văn chương nhưng đã
người Việt đến đây rồi mới đặt tên. Hòn có những truyện ngắn neo vào lòng
Kẽm là nơi có hai vách núi xô ra giữa “Ngó lên Hòn Kẽm Đá Dừng…”, nơi phong thủy hữu tình. Ảnh: X.H bạn đọc với ngọn Cà Tang như “Tìm
dòng sông. Từ điển Việt ngữ chánh tả trầm”, “Huyền thoại đạm bạc”… Tấn
từ vị của Lê Ngọc Trụ (Nxb Thanh Tân, giải mã bằng cách Latinh hóa và dịch Mới đây thôi, nhà nghiên cứu tự Vũ cũng có những tản văn, bút ký
in lần đầu vào năm 1959) đã giải thích: ra tiếng Pháp. Nội dung văn bia ngắn do, người Chăm tên Thạch Trung tài hoa, câu chữ thấm đượm tình yêu
Kẽm là khe, lối hẹp, hai bên có núi. gọn: Cri Campecvaro vijayi mahipati Tuệ Nguyên viết về cuộc chiến giữa thôn dã như “Cà Tang - núi như mái
Đá Dừng có hai cách giải thích. Cri. Prakàcadharmmeti sthàpitavàn Angkor và Campa kéo dài từ thời Yàn ấm quê nhà”.
Dừng là động từ kiểu như dừng lại, Amarecam iha. (Dịch: Hoàng đế Põ Ku Srĩ Jaya Indravarmmadeva đã Còn nhạc sĩ Trần Quế Sơn thì
hoặc dừng là danh từ như trong tai Parkàcdharma, vua nước Champa nhắc đến ngọn Cà Tang như sau: Qua không chỉ yêu quê mà còn dám phổ
vách, mạch dừng để chỉ bức vách. vinh quang muôn năm. Chúa đất nơi bản khắc K.227 (được phát hiện ở nhạc lấy ý từ những bài thơ của
Cũng không rõ người xưa muốn nói đây xin dâng cúng đấng Siva này). đền Banteay Chmar, Campuchia) cho Trung niên thi sĩ kỳ dị Bùi Giáng. Có
gì, nhưng hiểu cách nào cũng hợp CÀ TANG NGÀN NĂM ta biết vua Srĩ Yasovarman II đã tấn lần trò chuyện, Trần Quế Sơn tâm sự,
lý. Thiên nhiên tạo lập sẵn ở đây các MÂY TRẮNG công Campa và tự dựng một hoàng anh yêu thơ Bùi Giáng, cảm thơ Bùi
vách đá cao lớn, như muốn chặn lấy thân Campa lên làm vua xứ này. Vua Giáng vì nhiều lẽ, trong đó có một
dòng sông. Nghĩ về những dòng bi ký Chăm, Srĩ Jaya Indravarmmadeva tổ chức phần đời của thi sĩ chăn dê dưới chân
Bạn đường chỉ vào một vách đá, tôi như thả hồn vào nước sông Thu cuộc phản công và bao vây quân núi Cà Tang - nơi ông có những mật
thì thầm, mùa rặt nước sẽ có khối đá Bồn ngược nguồn, lòng chợt rung lên Yasovarman II trên ngọn núi Katang ngôn kỳ lạ của riêng mình: Nhìn anh
khắc chữ Chăm cổ. Điều này thì tôi mối hoài cảm ký ức ngàn năm. Bao (có thể là ngọn núi Cà Tang, Quảng đây các em Vàng Đen Trắng/ Tía hoa
biết, cũng qua sách vở. Trong BAVH nhiêu con nước đã trôi, bao nhiêu Nam bây giờ”. cà lỗ đỗ thấu lòng chưa/ Từ từ đưa
(Bulletin des Amis du Vieux Huế - kiếp người phía sông xa núi thẳm Nhờ cuộc chiến anh dũng và chiếc vòng lên thủng thẳng/ Anh từ
Những người bạn Cố đô Huế), nhà này sinh ra rồi từ biệt. Cộng đồng hy sinh của các chiến binh mang từ đưa xuống cổ đong đưa…
nghiên cứu dân tộc học người Pháp người Việt và người Chăm đã từng tước hiệu Sanjak mà Yasovarma II Gió thoảng trên mặt sông, hương
Albert Sallet từng làm việc ở Trung nếp tẻ với nhau bao lâu, đến mức hòa thoát được. Theo Thạch Trung Tuệ thơm những vườn cây trái từ ngôi làng
Kỳ đã ghi chép về địa điểm này: Một huyết thành cộng đồng cư dân mới Nguyên, thời gian trị vì của Srĩ Jaya hiền hòa thấm đẫm trong gió. Trong
vách núi đá có khắc chữ, trên thượng dưới chân núi Cà Tang? Indravarmmadeva, dựa trên 3 văn giây khắc nào đó, tôi ngước mắt nhìn
nguồn sông Thu Bồn, chỉ bày lộ ra Lúc này, đã chớm trưa, ngọn núi khắc ở Po Ina Nagar (Nha Trang) lên ngọn Cà Tang. Núi vươn cao, mờ
khi nước ròng, vách đá Thạch Bích, Cà Tang lóe sáng trên chóp đỉnh. Có và Mỹ Sơn (Quảng Nam) khoảng mờ trong đêm tối. Nhưng ánh sáng
là vật lễ bái của nhóm dân chài… thật hay là tôi mơ? Chợt nhớ ra ngọn từ năm 1163 đến 1183. Và Thạch từ mặt sông Thu Bồn hắt lên mờ ảo,
Sau này, vào năm 1911, nhà bi Cà Tang cũng đã ngàn năm gởi bóng Trung Tuệ Nguyên cũng nhận định: đủ cho tôi thấy một linh sơn huyền
ký học cũng người Pháp tên Edourd xuống thượng nguồn sông Thu, gởi Địa danh Katang xuất hiện trong văn thoại đổ bóng. Như là trăm năm,
Huber, giáo sư tại Trường Viễn Đông cả những bí ẩn mà người đời sau cố khắc K.227, chứng tỏ nó bắt nguồn ngàn năm, hay dài hơn thế nữa giây
Bác cổ đã chịu khó tìm đến nơi và công giải mã. từ tiếng Chăm cổ. Núi Katang (cek lát hóa thành vĩnh cửu.

Làng Đại Bình từ bến đò Trung Phước nhìn qua. Ảnh: PHƯƠNG THẢO

Xuân Ất Tỵ
65 65 Xuân Ất Tỵ