Page 59 - Báo Quảng Nam - Số Tết Âm Lịch

Tục “hoàn cội sưa”

giữ đất trăm năm

⁄ PHÚ BÌNH

Với người dân
làng Hương Trà
xứ Hà Đông xưa,
tục “hoàn cội sưa”
cắm rễ lâu bền từ
đời này sang đời

khác giữ cuộc đất
trăm năm trước
dâu bể đổi dời...

TRỒNG SƯA GIỮ
LÀNG, GIỮ ĐẤT
Cây sưa gắn liền với
thành tích ngăn sông của cư
dân xã Tam Kỳ, huyện Hà
Đông hồi giữa thời Nguyễn.
Chuyện kể ấp Hương Trà, xã
Tam Kỳ nằm trên cồn đất sa
bồi giữa hai nhánh sông Tam
Kỳ. Ấp này là nơi định cư Người làng Hương Trà trồng sưa giữ cuộc đất trăm năm. Ảnh: PHƯƠNG THẢO
sớm nhất của những cư dân
đầu tiên từ vùng cửa biển Y năm, sưa bắt rễ lớn nhanh, Quan Thánh đế quân mà đẩy người khác, chẳng ai ba tuổi, đang chơi đùa thình
Bích - Lạch Trường huyện một con “đường đắp” được dân địa phương quen gọi là dám cầm cây rìu bọc vải đỏ lình lên cơn co giật rồi chừng
Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa hình thành với hai hàng sưa “Chùa Ông” rộng cả hai mẫu đặt ngay ngắn trên bàn lễ một canh giờ sau thì tắt thở.
vào vùng ngã ba sông Tam giữ chân. Qua vài trăm năm đất, xưa trồng rất nhiều sưa. cúng triệt hạ để ra tay. Mọi người đều kinh sợ cho
Kỳ lập nên xã hiệu và đứng đã thành bền vững. Bóng sưa Có nhiều nhánh sưa cổ thụ sà Thấy ai cũng từ chối, ông rằng vì ông lý to gan dám
tên là tiền hiền làng. Quanh tỏa rợp đường đắp, phủ bóng gần sát đất mang hình dạng lý trưởng họ Trần - nổi tiếng phạm đến cây sưa linh nên
mộ các vị thủy tổ tiền hiền lên mấy bãi cây cừa ngăn đất kỳ dị đã làm chùn bước chân là người gan góc - đã chắp tay con ông bị thần cây vật chết.
trồng rất nhiều sưa; nhiều lở ven sông. Địa danh Vườn bao người yếu bóng vía khi khấn rồi vung rìu chặt vào Ông lý trưởng họ Trần không
cây qua mấy trăm năm đã Cừa bắt đầu có từ đó và nay qua chỗ vắng vẻ này. Thấy thân sưa to nhất mấy nhát. tin, cho đó chỉ là chuyện
thành cổ thụ, thân rộng đến trở thành một điểm du lịch mật độ sưa quá dày, nhân Nhựa sưa ứa ra như máu trùng hợp. Nhưng, từ đó
mấy vòng tay ôm mà chứng nổi tiếng của TP.Tam Kỳ. dịp dời đình làng Tam Kỳ từ thấm ướt cả gốc cây; mọi cho đến nhiều năm sau, nhà
tích lưu tại các bộ “ván một” TỤC LỆ ven đường thiên lý phía tây người đều rùng mình. Hồi ông lý gặp rủi ro liên tiếp.
rộng đến hơn vài thước mộc về ấp Hương Trà, lý trưởng xã lâu thấy chẳng xảy ra việc Câu chuyện “sưa linh” này,
hiện còn ở nhà mấy cư dân “HOÀN CỘI SƯA” Tam Kỳ hồi ấy (1936) xướng gì, thợ cưa mới bắt đầu vào nhiều người cao niên Hương
địa phương. Thân cây sưa vàng họ việc chặt bớt sưa để lấy gỗ việc. Qua mấy hôm sau, đã Trà thế hệ sinh đầu thế kỷ 20
Để nối cồn sa bồi Hương giáng hương này rất chắc phụ vào chuyện dời đình. Lý xảy ra một việc không may vẫn còn nhớ và kể lại.
Trà với đường thiên lý, dân chắn, mối mọt ít xâm phạm; hương đều đồng ý nhưng đến tại nhà ông lý trưởng: cô con Từ đó, tục lệ “hoàn cội
địa phương đã trồng sưa vì thế, dân xã Tam Kỳ đã khi khởi sự chẳng ai dám ra gái thứ 5 của ông tên là Quý, sưa” vốn có từ trước ở Hương
làm trụ đỡ cho con “đập bổi” dùng gỗ của nó làm các cấu tay đốn hạ; người này đùn
ngăn dòng chảy; để vững trụ kiện dựng đình, chùa và miếu
họ đã đắp một bờ đất sau mạo. Chuyện kể quanh miếu
lưng hàng sưa mới trồng.
Từ đó, sông được ngăn một
nhánh, đất được đắp hàng Quê ngoại

Quê tôi dọc triền sông Vu Gia, Đại Lộc;
làng Bảo An, Điện Bàn là quê mẹ. Câu
chuyện về ông ngoại được mẹ kể trong làng Bảo An ngày thơ bé với Trần Quý Cáp… trên mảnh
⁄ NGUYỄN NGỌC HẠNH những đêm trăng đã lấp đầy ký ức tôi về biết bao vui buồn... đất giàu có văn hóa này.
Trong bút ký “Đứa con
Những năm 1980, do phụ
TÌM VỀ thời ấu thơ trong trẻo, bình yên... trách Chi hội Văn học nghệ phù sa”, nhà văn Hoàng Phủ
CÂU CHUYỆN Điện Bàn, ngày ấy các nhà phẩm của mình. thuật Điện Bàn mà tôi may Ngọc Tường viết: “Trong
mắn được cùng với các nhà
khoảng một nghìn năm trăm
DÒNG SÔNG văn Phan Tứ, Hoàng Phủ Những ngày mẹ sống bên văn lần theo hành trang cuộc năm từ ấy đến giờ, trải biết
Những câu chuyện kể Ngọc Tường, Ngô Thị Kim tôi ở thị trấn nhỏ này, nỗi đời của những nhân vật lịch bao hoạn nạn của trời đất, thế
của mẹ tôi về ông ngoại Cúc, Hoàng Minh Nhân… nhớ quê luôn là khắc khoải, sử như Hoàng Diệu, Phạm mà cái dòng chảy của sông
làm quan thời phong kiến, mỗi lần về đây sáng tác, tôi bồn chồn đến day dứt. Mẹ Phú Thứ, Trần Cao Vân, Thu Bồn hầu như không hề
thường cưỡi ngựa qua khắp đều được tháp tùng các anh cứ mong được các con đưa Phan Khôi, Lê Đình Dương, thay đổi”. Dòng chảy không
vùng, cứ chập chờn bay qua chị đi dọc theo sông Thu Bồn. về thăm nhà thờ tộc Phan
trong giấc ngủ ấu thơ, ngỡ đã Từ “Những biền dâu sống trên Gò Nổi. Làng Đại Hồng
rơi vào quên lãng. Cho đến lại” của Ngô Thị Kim Cúc quê chồng, một bên là núi
năm 1975, khi tôi dạy học tại đến bút ký “Đứa con phù sa” non thơ mộng, nơi có thắng
Điện Bàn, mẹ đôi lần cùng của Hoàng Phủ Ngọc Tường, cảnh Bằng Am - Khe Lim nổi
tôi về nhà thờ tộc Phan trong rồi tuyển thơ “Giữa xanh tiếng, bên kia là con sông Vu
những dịp Thanh minh quê thẳm Thu Bồn” của nhiều tác Gia hiền hòa chảy dọc suốt
ngoại. Và tôi hiểu thêm cội giả....; tất cả họ đã soi mình thời thiếu nữ mẹ tôi những
nguồn, quê mẹ của tôi. vào mảnh đất này như chiếc năm tháng chiến tranh. Thế
Nhớ những năm 1980, thuyền con tắm mát giữa mà trong góc nhỏ ký ức, mẹ
khi tôi còn làm văn nghệ ở dòng sông lịch sử qua tác tôi vẫn luôn thao thức nhớ về
Sông quê. Ảnh: LÊ TRỌNG KHANG
Xuân Ất Tỵ 60