Page 36 - Người Hà Nội

Côn Sơn; Chữ khải của Phạm Hàm đời Trần Những tưởng, số người biết chữ Hán Nôm thánh đường của nền giáo dục Nho học xưa.
trên bia “Dục Thúy sơn Linh tế tháp ký” do ngày càng ít và dần thu hẹp giới hạn trong Từ những mạch nguồn thư pháp được khơi
Trương Hán Siêu soạn, trên núi Dục Thúy, một lượng nhỏ những nhà nghiên cứu Hán mở lại của các nhà thư pháp lão thành giữ lửa,
Ninh Bình; Chữ lệ “Vân thạch thư thất” của Nôm sẽ khiến nghệ thuật thư pháp truyền bước sang thiên niên kỷ mới, đã dần có thêm
Phạm Sư Mạnh trong động Kính Chủ, Kinh thống biến mất hoàn toàn. Nhưng không. Từ hàng loạt những người viết thư pháp, những
Môn, Hải Dương; Chữ triện của Tô Ngại trên cuối thập niên 90 của thế kỷ trước, như một thư pháp gia trẻ, thành quả học tập, luyện rèn
các trán bia tiến sĩ ở Văn Miếu - Quốc Tử sự thần kỳ, bóng dáng ông đồ khom lưng viết của họ được trình hiện qua liên tiếp những
Giám, Hà Nội; Chữ đề của chúa Trịnh Sâm ở những chữ Hán chữ Nôm bằng mực đen trên cuộc triển lãm thư pháp như: Triển lãm thư
động Hương Tích, Mỹ Đức, Hà Nội, hay động giấy đỏ chợt xuất hiện trở lại trên một góc phố pháp Nhị thập bát tú (năm 2006), triển lãm
Hồ Công, Thanh Hóa… Và rất nhiều di văn với Hà Nội: vỉa hè phố Bà Triệu, bên hông trụ sở thư pháp chữ Nôm “Hồn thu thảo” (năm
đa dạng thể chữ thư pháp khác nhau của Trung ương Đoàn. Đó là chiếu chữ của cố thư 2007),… Nhiều nước đồng văn trong khu vực
nhiều tác giả, nhiều danh nhân, trên các pháp gia Lam Sơn Hồng Thanh. Còn nhớ khi như Nhật Bản, Hàn Quốc đều có sự quan tâm
hoành phi, câu đối, bia ký, ma nhai, ở các di đó, tôi từng đạp xe tới ngồi lại cả buổi để xem chú ý và gặp gỡ giao lưu, cùng tổ chức triển
tích và các danh lam thắng cảnh trên khắp ông viết chữ, cho chữ và giao lưu với mọi lãm song phương với các tác giả thư pháp trẻ
mọi miền Tổ quốc… Đặc biệt lối viết chữ khải người. Thời điểm ấy, bút mực còn tương đối của Việt Nam, như các cuộc triển lãm Việt –
trên các sắc phong đời Lê - một lối chữ độc đáo, hạn chế, giấy viết cũng chỉ có giấy dó, giấy Hàn, Hàn – Việt năm 2009, 2010. Đặc biệt từ
riêng có của thư phong nước Nam khi ấy. Có điều, hoặc thậm chí là giấy vẽ công nghiệp, năm 2019 lại đây, triển lãm thư pháp hưởng
thể nói, đó chính là một kho tàng vô giá về di chứ không có những loại giấy xuyến chỉ, hay ứng tháng Di sản Việt Nam đã được các nhà
sản thư pháp truyền thống của cha ông ta. biểu trục tốt như hiện nay. Dần dà, có một số thư pháp cùng Trung tâm Hoạt động văn hóa
Việc xin chữ, viết thiếp năm mới, viết câu người viết thư pháp khác cũng đến tham gia khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám tổ chức
đối cũng dần trở nên thịnh hành. Những câu cùng với ông, như cụ Tú Sót, cụ Nguyễn Thế thường niên, mỗi năm một chủ đề, trong
chuyện về câu đối Tết được truyền tụng trải Anh… Những người giữ lửa thư pháp dần dần không gian nhà Thái học.
dài từ thời Lê với những giai thoại Lê Thánh lộ diện thêm với sự xuất hiện của các nhà thư Đáp ứng nhu cầu tìm hiểu và học tập Hán
Tông vi hành tặng câu đối cho những gia pháp Lê Xuân Hòa, Nguyễn Văn Bách... Nôm, thư pháp của mọi người, nhiều câu lạc bộ
đình nghèo khó, cho đến tận đầu thế kỷ 20 Trải qua một thời gian dài bỏ bê bút lông thư pháp Hán Nôm đã được thành lập. Tuy
với những giai thoại về việc cho chữ, tặng mực tàu, nhưng dường như bàn tay họ vẫn thời gian hoạt động và tồn tại dài ngắn khác
câu đối của Nguyễn Khuyến, Tú Xương… quen thuộc với cây bút lông như một người nhau, nhưng cũng có những cơ sở đào tạo tập
Nghệ thuật thư pháp đã đi từ những nơi điện thân thiết, từng nét chữ từng thế bút vẫn thuần hợp được đông đảo những giảng sư có trình độ
đường trang trọng, đến gần hơn với đời sống thục và hào sảng. Một trong những người thuộc cả về Hán Nôm và thư pháp, duy trì và phát
nhân dân, với thực tế cuộc sống như thế. thế hệ giữ lửa và truyền lửa này phải kể đến cố triển suốt hai mươi năm qua, trong đó phải kể
lão thư pháp gia Lại Cao Nguyện – người sáng đến Nhân Mỹ học đường. Với sự phát triển của
Gian nan giữ lửa lập Câu lạc bộ Thư pháp Thăng Long, truyền mạng internet cũng như giao lưu kinh tế văn
Kể từ sau khoa thi chữ Hán cuối cùng năm dạy cho nhiều học trò đến nay trở thành những hóa giữa các nước, những người học tập thư
1919, chữ Hán, chữ Nôm không còn được sử nhà thư pháp tinh thông nghệ nghiệp, tiếp tục pháp ngày nay ngày càng có điều kiện tiếp
dụng rộng rãi trong đời sống, không còn được công việc sáng tác cũng như truyền dạy thư cận, học tập từ nhiều nguồn tri thức khác
đường bệ trên cung cao điện lớn, mà đã phải pháp. Có thể nói họ chính là những dấu gạch nhau về thư pháp, với rất nhiều tài liệu sách
theo chân những ông đồ ông khóa thất thế, nối, những người giữ lửa cho bộ môn thư pháp vở, cũng như vật tư bút nghiên giấy mực, được
lặn lội ra tận vỉa hè, góc chợ mưu sinh mỗi dịp trải qua những tháng ngày đông giá ảm đạm tiếp cận với nhiều kỹ thuật, phương pháp học
Tết đến xuân về bằng công việc viết câu đối lạnh lùng, để tiếp tục nảy lên những chồi non tập chuẩn mực. Họ ngày càng có một nền tảng
Tết. Nhưng, ngay cả phong tục mang đầy tính mới và tiếp tục nở hoa kết trái. về kỹ pháp tốt hơn đối với nhiều thể chữ khác
văn hóa, tưởng chừng không thể nào thiếu nhau. Nhiều lối chữ trước đây ít được nhắc tới
được trong những ngày Tết như câu cửa Tiếp nối và phát huy đã được quan tâm học tập theo, ví dụ như lối
miệng “Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ” ấy cũng Năm 2000, nhà thư pháp Lê Quốc Việt khi Ngụy bi, lối Sấu kim. Một thư thể đặc sắc của
ngày càng ít được quan tâm, và dần thưa vắng ấy mới chưa đến 30 tuổi đã có một triển lãm Việt Nam, là lối chữ sắc phong đời Lê cũng
khỏi những phiên chợ Tết Hà thành cùng với thư pháp cá nhân tại Văn Miếu, có thể nói là được nhiều nhà thư pháp trẻ nghiên cứu, học
sự vắng bóng dần theo thời gian của những một trong những người trẻ có triển lãm riêng tập và thể hiện trên các tác phẩm của mình.
ông đồ ấy. về thư pháp sớm nhất tại chính nơi từng là Nhiều hướng phát triển của thư pháp cũng
được thể nghiệm, ví như lối thư pháp Tiền vệ
của nhóm Zenei Gang of Five năm 2008 đã
Những ông đồ trên phố Hà Nội hồi đầu thế kỷ 20. Ảnh tư liệu gây được tiếng vang lớn, được các nhà nghệ
thuật thế giới quan tâm chú ý.
Một trong những điểm cần đặc biệt chú ý,
đó là nghệ thuật thư pháp cho đến thời điểm
hiện nay (thực ra nó đã có manh nha hình
thành ngay từ rất sớm) đã không còn chỉ dừng
lại với thư pháp truyền thống của chữ Hán
Nôm, mà còn có một lực lượng đông đảo các nhà
thư pháp viết bằng chữ Quốc ngữ (Latinh). Từ
cơ sở bút pháp, mặc pháp, kỹ pháp, chương
pháp của nghệ thuật thư pháp Hán Nôm
truyền thống, nhiều nhà thư pháp đã vận dụng
những phương tiện xưa (bút lông, mực tàu) với
những con chữ và nội dung đương đại của thư
pháp Quốc ngữ. Mỗi người một phong cách,
nhưng họ đều đang cố gắng mỗi người hoàn
thiện một hệ thống đường nét bút pháp riêng
cho mình. Đó cũng là một hướng đi mới cho thư
pháp trên cơ sở kế thừa những thành quả tích
lũy từ ngàn năm của tiền nhân.
Người Hà Nội
39