Page 29 - Báo Phú Yên

27 Ất Tỵ

toasoan@baophuyen.com.vn Hồn tết

Chiếc hộp ký ức

của tôi

TRẦN THÙY GIA MINH

rong tiết trời se lạnh dịu nhẹ
những ngày cuối năm, kỷ của tôi đơn giản là “đội” vỉ bánh ra
Tniệm về quê nội và bánh tráng sào phơi nắng, canh lúc bánh khô thì
tết chợt ùa về. mang vào, gỡ bánh ra khỏi vỉ. Công
Quê nội tôi ở làng Hòa Đa (xã việc đơn giản là thế nhưng nhiều lúc
An Mỹ, huyện Tuy An), nơi có nghề tôi không quen, làm chậm, lại hay bị
truyền thống làm bánh tráng nổi bể bánh. Tôi giấu bánh bể đem nướng,
tiếng. Bố kể, nhà nội có ba đời làm hoặc bẻ ăn lách cách vui miệng.
nghề tráng bánh, bố tự hào về bánh Mùa tết, số lượng bánh khách đặt
tráng và những sản vật quê nhà bằng tăng vọt. Nhà nghề phải làm cả ngày
câu thơ truyền miệng của ông nội: thâm đêm. Buổi sáng, bà nội đổ gạo
Cá diếc Bàu Súng rất ngon/ Ăn rồi vào cái chác đất to ngâm ngập nước
còn nhớ những con sau này/ Thịt heo cho mềm. Buổi chiều, bà gút (vo) gạo
luộc thật khéo tay/ Bánh tránh chín cho sạch rồi xay bột bằng cái cối đá
dẻo mấy ngày cũng ăn. chạy bằng mô tơ điện. Bột rọng qua
Nghe mà muốn về Hòa Đa ngay đêm, ngày mai mới tráng bánh. Bà nội
để ăn cho được món bánh tráng cuốn bảo như vậy bột mới kết, bánh mới dẻo.
thịt heo luộc; ăn bữa cơm nóng có Tôi thích xem cô Hai tráng bánh.
canh mẳn cá diếc nấu với cà sống, Từng vá bột được đổ lên khuôn - là
rau răm, é quế, hành hoa - món mà một tấm vải căng trên miệng cái nồi
bà nội tôi vẫn nấu mỗi dịp tết khi con rộng (nồi bảy), bên dưới là nồi nước
cháu về đông đủ! sôi, bánh chín thì vớt ra để lên bàn
Bánh tráng là món dễ ăn, thuận xoay cho nhanh nguội, rồi dùng tay
tiện, chỉ cần nhúng nước và nướng hoặc một cái ống tre dài khéo léo
than là thành món bánh tráng sống phơi lên vỉ.
cuốn bánh tráng chín, chấm với nước Ngày nắng đẹp thì mang bánh
mắm ngon dằm trái ớt hiểm ăn ngon ra phơi, chờ bánh khô mang vào.
lành. Dĩ nhiên nếu có rau sống, thịt Những ngày “sình sộp” tôi ngồi chóc Minh họa: ĐẶNG THỊ THỌ
heo luộc, hoặc trứng luộc hay nem ngóc, canh trời mưa còn kịp chạy ù
nướng thì ngon hít hà! Ở quê, hầu mang bánh vào. Hai chị em tôi hay để tưởng tượng thành tô phở. Ngày tết mới từ những cái bánh tráng bể, bố tôi lớn lên.
như nhà nào, lúc nào cũng có bánh thi đua xem ai lấy được nhiều vỉ có thịt luộc, chả cá để cuốn, thiệt là ngon. Mỗi lần nghe bố kể chuyện tuổi thơ, hai
tráng vì sự tiện lợi của nó. Bánh tráng bánh khô hơn. Sau đó lại thi xem đứa Trước khi đi chơi tết làm cuốn bánh tráng chị em tôi cứ nghẹt mũi, giấu nước mắt và
với mọi người có thể là thực phẩm nào gỡ được nhiều bánh ra khỏi vỉ cho vững dạ, chơi về lại làm cuốn bánh cảm thấy khâm phục bố vô cùng.
hằng ngày, nhưng với tôi, bánh tráng hơn mà không bị bể. Gỡ bánh xong, tráng nhanh gọn và ngon miệng. Mấy năm nay, nhà nội tôi không còn
còn là cả một bầu trời tuổi thơ… chúng tôi sẽ được thưởng mỗi đứa Tôi nhớ mãi câu chuyện thời đi học làm nghề tráng bánh nữa. Ở làng nghề Hòa
Nhớ ngày còn nhỏ, khi về quê, một dĩa bánh ướt nóng hổi mới ra lò, bố kể. Năm học lớp 10, bố dậy từ 4 giờ Đa cũng không còn nhiều lò tráng bánh thủ
tôi rất hào hứng với lò bánh tráng chấm nước mắm. sáng, đạp xe 12 cây số từ nhà vào cây số 3 công, hầu hết đã chuyển sang tráng máy.
của nội. Lò bánh lúc nào cũng đỏ Sau bao nhiêu năm, ký ức ấy trở (gần Tuy Hòa) để hốt trấu ở các nhà máy Tráng bánh bằng máy nhanh, đều đẹp, đảm
lửa, chụm bằng vỏ trấu nổ lép bép thành kỷ niệm vô giá, là tài sản tinh xay xát gạo. Hai bao trấu to bự chất lên xe bảo được sản lượng bánh cung cấp cho thị
vui tai. Bà nội già nên thỉnh thoảng thần của riêng tôi. Nó nhắc nhớ tôi về đạp, không còn thấy người đâu hết. Chở trường, nhưng tôi cảm thấy bánh tráng thủ
mới tráng bánh, chủ yếu là cô Hai và bà nội, cô Hai đã đi xa... trấu về đến nhà là 6 giờ rưỡi, vội vàng ăn công vẫn dẻo, thơm hơn hẳn.
cô Bảy làm công việc này một cách Bố tôi - một “con sâu” bánh tráng cuốn bánh tráng cơm nguội rồi chạy vù Chớp mắt một cái chuyện đã trôi qua
thuần thục, từ tráng bánh, vớt bánh chính hiệu - bố có thể ăn bánh tráng đi học. Bố kể ngày đó, bố chuyên đi học nhiều năm, cứ ngỡ như cổ tích theo bà nội
thoăn thoắt, trải bánh lên từng vỉ rồi mỗi bữa, quanh năm mà không ngán. muộn, cờ đỏ ghi sổ, trừ điểm thi đua lớp và cô Hai đi xa. Nhưng không, tất cả vẫn
mang ra sân phơi. Bố kể ngày nhỏ suốt ngày ăn bánh suốt, đến nỗi cô giáo chủ nhiệm phải tìm được lưu giữ trong chiếc hộp ký ức, để
Lớn hơn một chút, mỗi cuối tuần tráng, nhưng chỉ ăn bánh bể, còn bánh hiểu hoàn cảnh, rồi xin cho bố tôi được mỗi khi tết đến xuân về, chiếc hộp ấy lại
hoặc dịp nghỉ hè về nội là tôi phụ lành để bán. Bánh tráng chấm nước “đặc cách” đi học muộn! Vất vả, nhưng bố mở ra, như một dòng suối mát lành chảy
bà và hai cô tráng bánh. Công việc mắm, bánh tráng bẻ vụn bỏ vào canh tôi không bỏ học mà còn học giỏi nữa. Và qua tâm hồn tôi! 

Lúa gặt về, phần làm bánh ngào nên chẳng khó tìm. lên rối rít những hoa cà hoa cải thì cho đà. Thả bánh đúng lúc, nấu vừa đủ độ,
thì phơi cho thật khén, đợi gần tết, gặp Làm bánh biến không khó, nhưng gạo vào, đảo cho đều rồi nhanh tay đổ ra để bao nhiêu ngọt ngào cay mặn cùng
ngày nắng nỏ, đem ra xay giã giần sàng phải kiên nhẫn. Đầu tiên là khâu rang mâm thau, mâm đồng và dạt thành bánh. ngào vào nhau, rưng hương vị tết.
rồi đem ngâm nước, xay phơi thành bột. gạo. Khi xưa mẹ rang bằng nồi đất trên Người làm bánh khéo là người nấu mật Và rứa là: Thảo thơm gạo nếp xứ
Riêng phần làm bánh biến thì lúa gặt về lửa củi, lửa rơm. Giờ rang bằng chảo vừa đúng độ để mật gạo đoàn kết thành Nghệ quyện hòa cùng nghĩa tình mật
phải luộc chín rồi mới phơi, cất vào vại chống dính trên bếp gas, bếp từ. Dù một khối chắc nịch, cắt bánh ra không bị mía Phú Yên, để có ngọt ngào bánh biến,
vào chum, đậy lá chuối khô cho thật kỹ rang kiểu gì thì cũng không được vội. vụn, bánh vàng một màu nắng tết. bánh ngào mà xưa có ông thầy đồ, ăn
để giữ cho được hương lúa. Làm bánh tết thì không thể vội. Cứ Làm bánh ngào, để có bánh ngon, bí hết bánh rồi vẫn còn thòm thèm, lấy cớ
Xa quê đã lâu, năm nay vào dịp tết, kiên nhẫn đảo, kiên nhẫn chờ, đợi khi quyết nằm trong một chữ “ngào”. Ấy dạy học trò, thè lưỡi liếm thành chữ nhất,
theo chỉ dẫn của ký ức, tôi lại làm bánh hạt gạo đủ lửa, vàng rộm như kén vàng là ngào bột cho khéo để bánh không chữ thập, chữ điền, đến không còn một
ngào, bánh biến. Cố gắng nhớ lại, xưa nong thì bắc chảo ra. khô không nhão. Nắn bánh cho khéo để giọt mật nào trên đĩa. Còn bé Út nhà tôi
mẹ làm ra sao thì giờ làm như vậy (dù Công đoạn tiếp theo là nấu mật. Tùy không to không nhỏ. Nấu mật cho vừa thì trầm trồ theo ngôn ngữ thời hiện đại:
chắc chắn là không thể khéo như mẹ theo lượng gạo rang mà mật nhiều hay để nồi bánh không loãng không đặc. “Wow!!! Good…good…Very good…
nên không thể ngon bằng mẹ làm). Gạo, ít. Trước đó không quên đập mấy nhánh Dù nhân lạc (đậu phộng) hay nhân mỡ, nhâm mi!!!”. Riêng vợ tôi, sau khi ăn một
bột thì chị dâu từ Yên Thành gửi vào. gừng già thả vào nồi mật cùng chút xíu tỉ lệ phải vừa đủ để hòa hợp phần bột cái bánh ngào, cắn một miếng bánh biến,
Mật mía thì vùng nguyên liệu 25.000ha muối cho bánh đậm đà gừng cay muối phần nhân. Và nhớ là, cũng như bánh lim dim lim dim một hồi mới tình tứ bảo
bạt ngàn mía trải rộng cả một vùng phía mặn. Rồi lại cứ kiên nhẫn chờ, kiên nhẫn biến, phải có ít nhánh gừng đập dập chồng: “Mới ăn lần đầu mà em thấy thân
Tây Phú Yên, nổi danh từ Pháp thuộc, đợi, cho đến khi mật sánh lại mà bùng cùng chút xíu muối cho bánh thêm đậm quen như tự bao giờ, chồng ạ!”. 