Page 27 - Báo Phú Yên
P. 27

25           Ất Tỵ


                       toasoan@baophuyen.com.vn                                                                                            Hồn tết




        tháng bay qua đời người.           con trẻ, mà vẫn lo lắng lỡ mưa đá
           Về đến Mường là được bỏ dép,    thủng mái nhà, giống như nhà bố mẹ
        trèo lên cầu thang, chạy tung tăng   tôi ở thành phố. Tôi nghĩ cắt được
        khắp ngôi nhà sàn “dài như một     cỏ gianh để lợp đủ cái nhà sàn cũng
        tiếng chiêng” đến mỏi cả chân. Tôi   là một kỳ công rồi. Lại còn lợp thật
        nhớ từng cái vân gỗ loang loang như   dày nữa, quả thật tính bác Cả rất cẩn
        vệt khói trên cây cột bóng loáng, đủ   thận. Ngôi nhà sàn ngày một đẹp
        cho vòng tay ôm của thời tuổi nhỏ.   hơn lên là nhờ bàn tay chăm chút
        Tôi thuộc từng cái mắt gỗ to và nhỏ   của bác Cả.
        trên những tấm gỗ rộng lót mặt sàn   Tôi nhớ cái máng đẽo bằng gỗ,
        rộng thênh thanh, làm chân chạy của   đựng đầy nước, mà trong lòng máng
        con bé thành phố đôi khi phải dừng   phủ làn rêu xanh mịn như nhung.
        lại rón rén ngắm nhìn. Tôi phân biệt   Cái gáo múc nước gọt bằng ống nứa
        được cái lỗ thủng nào là do con mọt   xinh xinh đục lỗ nhỏ luồn qua một
        cần mẫn gặm cót két suốt ngày đêm,   tay tre nhẵn thín làm cán cầm. Chiếc
        cái lỗ thủng nào là do nứt vỡ. Tính   gáo nứa để úp ngang miệng máng,
        bác Cả rất cẩn thận, tấm gỗ sàn nào   dùng để múc nước rửa chân trước
        bị thủng vỡ to là thay ngay.       khi bước lên cầu thang để trèo lên                                                             Minh họa: HOÀNG HÀ THẾ
           Còn bao nhiêu là niềm yêu với cái   nhà. Cái máng đựng nước ấy thường
        hành lang bao quanh nhà sàn. Những   để ở gốc cây bưởi, mà mỗi mùa ra
        khi giỗ chạp, nhà sàn rộng nhường   hoa thơm ngát cả ngôi nhà. Hình        Về xứ Nẫu
        nào cũng trở nên chật hẹp, thì cái   như hương thơm thanh ngát của hoa
        hiên rộng rãi ấy đủ chỗ cho chị em   bưởi thấm xuống cả những phiến đá
        tôi tụ tập đùa nghịch chạy nhảy mà   lót chân đã mòn vẹt theo thời gian,
        không làm quẩn chân người lớn. Khi   để loang ra ôm choàng lấy ngôi nhà
        lớn thêm chút nữa, hiên nhà lại là nơi   sàn, như là vòng tay bao dung hiền                     ăn tết
        tôi thập thò rình các chị đi chơi với   từ của ông bà bao bọc lũ cháu từ
        bạn trai, là nơi tôi ngồi hóng hớt rình   thành phố về. Cảm giác như trong
        nghe trộm chuyện bí mật, khi các chị   tán lá xanh còn có ánh mắt yêu
        gái cùng bạn bè cười đùa rúc rích   thương của người xưa. Nghĩ thế nên                  LÊ MỸ THẠNH            ngày tết hiện rõ từ trên gương mặt, từ
        với những chuyện dưới đất trên trời.   cứ thấy nỗi nhớ nhoi nhói từ hoài                                       quần áo mới tinh tươm và những chiếc
        Thời gian đời người được tính bằng   niệm xa xôi.                             Nhìn hai hàng hoa vạn thọ thân cao,  bóng bay hay tiếng leng keng của các
        năm tháng trôi miên man, nhưng cái   Ngôi nhà sàn Mường thênh thang        lá gốc dày sum suê trải dài từ trong sân   xe đạp kem thùng.
        đọng lại trong tâm khảm là nơi hàng   nắng gió ngập tràn, ở giữa vườn cây   ra tận đường cái lớn là thấy ngay cái tết   Tôi - như bao đứa trẻ khác được
        hiên ấm áp như tình yêu thương trìu   sum suê hoa trái, bếp lửa trên nhà sàn   rỡ ràng.                        ông, cha cho ngồi trên vai xem đua
        mến của thời trẻ dại.              reo vui bên bữa cơm ấm áp giản dị và       Ngày trước, cứ sáng mùng 1, cả nhà  ngựa. Tiếng trống lệnh đánh liên hồi,
           Mỗi khi nằm dang rộng chân tay   thơm ngát hương rừng, đã nuôi trong    cùng nhau phụ nấu mâm cỗ chay cúng   cuộc đua bắt đầu, cờ lệnh phất dứt
        trên nhà sàn, tôi thường nhìn lên mái   tâm hồn người xa quê một nỗi tiếc   ông bà, nước dùng phải xách từ trước   khoát. Tiếng hò reo, tiếng vỗ tay vang
        gianh được lợp dày đến cả gang tay   nhớ khôn nguôi.                      24 giờ đêm 30, được chứa đầy trong   lên khi các chú ngựa bắt đầu tung vó,
                                                                                   các xô chậu, thùng đất sắp dọc theo bìa   bụi bay mù mịt trên bãi cỏ xanh thẫm
                                                                                   giếng, nước mới sẽ được phép xách   sau mùa đông, rồi tiếng cười như vỡ
        mạnh, thông minh đã ra đàm phán với   Rồi gia đình chúng tôi chuyển        lên từ trưa mùng 1 theo lệ của người   trận khi có người bị tuột khỏi chiến mã,
        lũ quỷ rằng chỉ xin trồng một cây tre   vào Nam sinh sống. Những lần trồng   xưa. Quần áo cũng vậy, được ủi thẳng   tuột cả mũ, giày theo những con ngựa
        thôi, và chỉ xin phần đất làm nhà dưới   cây nêu trên miền đất mới cứ nối tiếp   thớm treo lên móc, tới lúc mặc thì có   bỗng chốc bất kham.
 Cây nêu  bóng cây tre của mình. Quỷ vương   nhau. Ông nội đã theo bà về miền      sẵn không được mở bất cứ cánh tủ nào.   Vòng chung kết thật sự là cuộc đua
        mắc mưu nên đồng ý.                mây trắng. Việc trồng cây nêu bây       Thậm chí để khỏi quên, má đã khóa   của những chú ngựa chiến. Rồi thì
                                                                                   hết lại, làm như vậy để không động, để
                                           giờ được ba tôi nhắc em trai tôi làm.
           Chiều hôm đó chàng trai trồng tre
                                                                                                                       cuộc chơi nào cũng có người thắng kẻ
      chiều ba mươi  xong thì tối, sáng hôm sau mặt trời lên,   Lại như ông nội ngày xưa, ba ngồi   ngày đầu năm được nhẹ nhàng mọi lẽ.  thua, cái câu “nhỏ con mà ngon độ”
                                           bên thềm nhà cắt giấy đỏ, chuẩn bị
                                                                                                                       được truyền miệng khi phần thắng lại
        bóng tre trải dài đến đâu, đất của chàng
                                                                                      Má bảo: Đứa nào ngoan, vài bữa
        trai được nhiều đến đó. Nhiều cây tre
                                                                                                                       thuộc về chú ngựa nhí mặt còn non
                                           hương cho em trai tôi trồng cây nêu
                                                                                   má cho đi gò Thì Thùng coi đua ngựa.
                                                                                      Sau buổi sáng mùng 1 đầy kiêng
        được trồng, lũ quỷ dần bị đuổi ra biển.
                                           điều sau câu chuyện về sự tích cây
        Vì không còn đất ở nên quỷ xin người   và kể chuyện cho các cháu nghe. Có   khem, chúng tôi được đi chơi, được   choẹt! Các kỵ sĩ bắt tay nhau trên tinh
                                                                                                                       thần thượng võ, phần thưởng cho tất
        cho một đặc ân là mỗi năm được về đất   nêu ba tôi còn thêm rằng, với những   lì xì, được tới nhà người quen chúc   cả là những tràng pháo tay giòn giã và
        liền một lần vào dịp tết Nguyên đán.   gia đình người Nùng xa quê thì trồng   tết mà không phải sợ xông đất nhà   họ vui vì được giữ gìn, nối tiếp truyền
        Vì là ngày vui, ngày sum họp của gia   cây nêu còn là một cách để chúng ta   người khác.                       thống tốt đẹp mà cha ông để lại.
        đình đầu năm mới, lại đã hứa cho lũ   nhớ về nguồn cội, về quê hương xứ       Thoắt cái đến mùng 9. Từ nhà đến    Bao nhiêu năm trôi qua, tôi mưu
        quỷ về, cũng lo chúng đến quấy nhiễu   sở. Tôi biết ba đang nhớ ông nội, nhớ   nơi đua ngựa phải đi qua những cung   sinh xa xứ nhưng lòng luôn hướng về
        nên cây nêu được dựng lên cảnh báo   quê. Tôi cũng biết ba đang nối tiếp   đường lên dốc xuống đèo, tôi được   quê hương đất Phú, nhất là những ngày
        chúng không được đến chỗ người đang   ông, đang dạy con cháu về niềm tin   ngồi trước ghi đông xe 67, má lót sẵn   tết với những hoạt động truyền thống
        ở. Đến rằm tháng Giêng hạ cây nêu thì   vào những điều tốt đẹp, về giá trị của   cái khăn êm êm cho khỏi cấn - tới giờ   được gìn giữ như hội bài chòi, đua
        cũng là lúc lũ quỷ hết hạn ở đất liền,   nguồn cội. Trưởng thành rồi mới hiểu   tôi vẫn còn nhớ như in câu nói của má.   thuyền và ấn tượng nhất vẫn là hội đua
        phải về với biển khơi.             có những ký ức êm đềm, có những            Gò Thì Thùng nằm trên một dải đất   ngựa gò Thì Thùng.
           Cây nêu như là tín hiệu báo xuân, là   câu chuyện êm đềm như lời ru mang   rộng, lúc tới đã thấy hàng kỵ mã 32   Anh bạn tôi khi về quê dự cuộc
        thần bảo hộ cho sự bình yên của ngôi   hơi thở nguồn cội đã nuôi ta trưởng   con. Trong đoàn ngựa đua có những   đua đã cảm xúc dâng trào mà buột
        nhà và hơn hết còn là phong tục của   thành theo từng năm tháng, với tôi đó   con còn non, nhưng nhờ vào trang   miệng đọc thơ: Sáng tinh sương khắp
        người Nùng. Mai này dù đi đâu, làm   là câu chuyện trồng cây nêu.          phục của những người đi bên cạnh    đường lên xã/Gò Thì Thùng tiếng vó
        gì, tết về phải nhớ trồng cây nêu chiều   Tết đến xuân về, sau khi trang   đang kìm cương nên trông cũng oai   ngựa đua/Dọc đồi sim tím vị chua/
        ba mươi tết. Đấy, cháu thấy không, các   hoàng nhà cửa xong, mâm cỗ cúng gia   vệ. Có người vận bộ đồ kiểu quân sĩ   Giọng cô thôn nữ mời mua ngọt
        nhà bên cũng dựng cây nêu lên rồi kìa.   tiên đã sẵn sàng thì cây nêu cũng được   trong tuồng cổ trông đúng điệu, có bác   ngào//Dốc thẳng đứng thì thào cười
        Tôi nhìn sang nhà hàng xóm, mỗi nhà   trồng trước sân nhà. Tôi lại nhớ lời ông   lại mặc quần bò, áo sơ mi cùng khăn   nói/Cũng hơi xa nhưng khoái trong
        đều đã có cây nêu trước sân, cái màu   nội dặn năm nào, đó là nối tiếp ông nội,   choàng cổ và đầu không thiếu chiếc mũ  lòng/Trường đua triền núi mênh
        đỏ dưới chòm lá xanh đung đưa trong   nối tiếp ba gìn giữ tục trồng cây nêu   rộng vành - cứ như là một cao bồi thứ   mông/Dòng người hướng mắt, đợi
        gió. Câu chuyện ông nội kể được nhắc   ngày tết của người Nùng với một niềm   thiệt. Với tôi, những hình ảnh đó như   trông phất cờ.
        đi nhắc lại mỗi năm, chị em tôi như đã   tin rằng khi trồng cây nêu trong tâm thế   trong truyện cổ tích.         Nếu về xứ Nẫu trong dịp tết, mời
        thuộc lòng nhưng chẳng năm nào là   vui vẻ thì một năm mới sẽ đến với thật    Tầm 9 giờ sáng, người dân tứ     bạn đến xem hội đua ngựa gò Thì
        không muốn nghe cả.                nhiều bình an, may mắn.                phương đã hội tụ đông nghẹt, sắc màu   Thùng. 
   22   23   24   25   26   27   28   29   30   31   32