Page 20 - Báo Phú Yên

18
Ất Tỵ
Văn hóa - Văn nghệ
Tết xưa - tết nay
CỦA ĐỒNG BÀO CHĂM
CAO VĨ NHÁNH
Đón tết cùng bà con người Chăm
với những phong tục, tập quán độc
đáo, thú vị xưa và những tiếp biến
văn hóa hôm nay, chúng ta sẽ càng
thấy yêu hơn những sắc màu văn
hóa của cộng đồng các dân tộc trong
dòng chảy văn hóa Việt Nam.
Tết xưa của đồng bào Chăm
Trong ký ức của ông Rơ O Thư
ở xã Phước Tân (huyện Sơn Hòa)
ngày trước, khi mùa màng thu hoạch
xong, bà con đồng bào Chăm bắt
đầu vào mùa nghỉ ngơi và chuẩn bị
tết của riêng mình. Các lễ hội của bà
con dàn trải nhưng cũng rơi vào tết
Nguyên đán của người Kinh.
Khi hạt lúa cuối cùng được đưa
về kho thì tiếng cồng chiêng bắt đầu
vang vọng khắp núi rừng, cả ngày lẫn
đêm. Thời điểm ấy bắt đầu diễn ra lễ
mừng lúa mới với ý nghĩa tôn vinh
hạt lúa của Giàng ban cho dân làng
và tết đổ đầu.
Theo ông Thư, tết lớn nhất của
người Chăm phải kể đến là tết đổ
đầu. Tết thường được tổ chức từ 25-
30 tháng Chạp. Ai không kịp cúng đổ
đầu sẽ bị xui cả năm. Mâm lễ thường
là bánh trái, hoa quả, trầu cau, con gà
trống luộc chín, nồi cơm gạo lúa mới,
ché rượu cần thật ngon và các dụng
cụ sản xuất như rìu, gùi, cuốc, nỏ...
đặt ngay ngắn bên cạnh.
toasoan@baophuyen.com.vn
Nghi thức cầu
mưa thuận gió hòa.
Ảnh: CAO VĨ NHÁNH
Người chủ lễ, thường là cụ cao Về văn hóa ba ngày tết của người loại chả ăn tết. Gia đình khá giả thì
niên uy tín trong làng vừa khấn vừa Chăm, nhà nghiên cứu văn hóa dân làm con heo, gia đình kinh tế eo hẹp
bốc một nắm gạo vãi lên mời Giàng gian Ka Sô Liễng từng cho biết: thì góp tiền cùng một số gia đình
về tiễn năm cũ mừng năm mới, cảm “Trong tư duy ngày trước của bà con khác mua heo xẻ thịt chia nhau, làm
ơn Giàng giúp đỡ nên dân làng mới nơi đây, tối giao thừa họ thường chăm mâm cơm cúng ông bà tổ tiên. Trong
có mùa màng bội thu, được no cái chú lắng nghe âm thanh của thú rừng ba ngày tết, người lớn qua lại thăm
bụng, được nhà mới khang trang, để biết được năm đó vận mệnh của hỏi, chúc tết, những đứa trẻ thì háo
đuổi cái nghèo đi. Nắm gạo thứ hai buôn làng như thế nào. Nếu là tiếng hức mặc những bộ đồ đẹp nhất đi
vãi lên tứ phía mời thần núi, thần cọp gầm thì biết năm đó tốt, nghe có chơi tết.
sông, mời ông bà, tổ tiên về cùng con nai bép thì năm đó xấu. Người Mang theo trăn trở về những khác
chứng giám. Tiếp theo, người chủ lễ Chăm đến nay vẫn lưu truyền phong biệt trong cách thức đón tết xưa - tết
lấy chén rượu có pha sẵn tiết gà tươi tục giữ cho bếp lửa rực hồng trong nay của bà con Chăm, tôi đến gặp
đổ một vài giọt lên đầu, lên trán gia đêm giao thừa. Trong niềm tin của bà ông Ka Sô Lộc ở thôn Tân Hòa, xã
chủ và các thành viên trong gia đình con, thần lửa như người chăm lo cho Sơn Phước, một người khá am tường
với mong muốn cầu chúc năm mới sự sống gia đình, là vị thần may mắn về văn hóa Chăm thì được ông lý
mạnh khỏe, sau đó lại tiếp tục đổ luôn bảo vệ con người”. giải rằng những năm gần đây, các lễ
đầu cho từng con bò, con heo trong cúng đặc trưng của người Chăm mai
chuồng, đổ đầu cho từng bậc thang, Biểu hiện tinh thần đoàn kết một dần. Hiện nay, cộng đồng người
chóe rượu, từng cái cày, cái rựa đã giữa các dân tộc Chăm ở Phú Yên hầu như đón tết
cùng gia đình lên rẫy, giúp gia đình Khi mùa xuân bắt đầu ngấp Nguyên đán như người Kinh. Ông
có được cuộc sống no đủ. nghé trước ngõ, chúng tôi về xã Sơn nhận định, đứng từ góc độ văn hóa,
Ông lý giải: “Theo cách nghĩ Phước (huyện Sơn Hòa) tìm hiểu đây có thể xem là sự giao thoa văn
của người Chăm, đây là cách tạ ơn về cách thức ăn tết của người Chăm hóa, biểu hiện của tinh thần đoàn kết
Giàng, thần linh đã cho mình sáng hiện nay thì rất may được gặp Mí giữa các dân tộc anh em.
cái đầu, mạnh đôi chân, khỏe đôi tay Thanh, một người Chăm ở thôn Ma Như vậy có thể nói, tết trong tâm
làm ra thật nhiều lúa gạo, của cải. Gú. Chị nhiệt tình chia sẻ rằng khi thức văn hóa của người Việt không
Xong lễ, gia đình cùng với xóm làng công việc ruộng rẫy đã xong, cũng chỉ để vui chơi, để ngơi nghỉ mà còn
quây quần bên nhau, mời nhau rượu như bao bà con người Chăm khác, là lúc con người trở về với nguồn cội,
cần, chuyện trò, chúc mừng kết quả gia đình chị xúng xính đi chợ huyện trở về với những giá trị văn hóa truyền
lao động một năm đã qua”. để mua sắm vật dụng cần thiết. Sau thống. Đón tết cùng bà con người
Mùa tết của người Chăm chỉ đó, tầm 25 tháng Chạp trở đi, mọi Chăm với những phong tục, tập quán
thật sự kết thúc bằng việc tổ chức người ai cũng chạy đua với thời gian độc đáo, thú vị xưa và những tiếp biến
lễ cúng sức khỏe cho những con vật để hoàn tất những công việc cuối văn hóa hôm nay, chúng ta sẽ càng
nuôi trong gia đình. Trong tâm thức cùng chuẩn bị đón năm mới. Người thấy yêu hơn những sắc màu văn hóa
họ, vật nuôi trong nhà như những thì lo sửa soạn, trang hoàng nhà cửa, của cộng đồng các dân tộc trong dòng
người bạn. người thì lo làm các loại bánh, các chảy văn hóa Việt Nam. 