Page 63 - Tạp Chí Văn Nhân

NGHIÊN CỨU - PHÊ BÌNH - SƯU TẦM

học. Ông nổi tiếng về sự tiên tri, dự báo, Tập I. tr.255.Nxb KHXH-HN 1992)
hoạch định chiến lược kỳ tài nên có nhiều Ngày 22 tháng 8 năm Tân Sửu (1541)
câu chuyện lưu truyền trong dân gian về Mạc Đăng Dung mất nhưng năm này nhà
Sấm Trạng Trình-Nguyễn Bỉnh Khiêm. Mạc vẫn cho mở khoa thi Hội. Ba người
Trong “Lịch triều Hiến chương loại chí đỗ đầu được phong danh hiệu Tiến sỹ cập
mục Nhân vật chí Phan Huy Chú - Nhà sử đệ là Nguyễn Kỳ, Phạm Công Sâm và
học thời Nguyễn đã đánh giá Nguyễn Bỉnh Nguyễn Thế Lộc; 4 người đỗ Tiến sỹ xuất
Khiêm là Nhà nho có đức nghiệp. thân và 22 người đỗ đồng Tiến sỹ xuất
Khoa thi Hội mùa xuân năm Mậu thân. Tiến sỹ cập đệ, đệ nhất danh Nguyễn
Tuất (1538) chọn được Giáp Hải,Trần Toại Kỳ người làng Bình Dân, huyện Đông
và Hoàng Sầm đỗ Tiến sỹ cập đệ; 8 người Yên, phủ Khoái Châu, Hưng Yên. Làm
đỗ Tiến sỹ xuất thân và 25 người đỗ đồng quan dưới triều Mạc Hiến Tông tới chức
Tiến sỹ xuất thân. Hàn lâm thị thư.
Đệ nhất danh Tiến sỹ cập đệ Giáp Hải Khoa thi Hội được mở vào mùa xuân
người làng Dĩnh Kế, Bắc Giang nên dân năm Giáp Thìn (1544). Khoa thi này không
gian thường gọi ông là Trạng Kế. Ông đỗ có ai đỗ Tiến sỹ cập đệ mà chỉ có 3 người
đệ nhất danh Tiến sỹ cập đệ đời vua Mạc đỗ Tiến sỹ xuất thân và 14 người đỗ đồng
Đăng Doanh khi mới 31 tuổi. Hai năm sau Tiến sỹ xuất thân.
Mạc Đăng Doanh đột ngột qua đời, con là Mùa xuân năm Đinh Mùi (1547) triều
Mạc Phúc Hải lên nối ngôi nên Giáp Hải Mạc lại mở khoa thi Hội, cho Dương Phúc
phải đổi tên thành Giáp Trưng. Giáp Hải Tư, Phạm Du và Nguyễn Tế đỗ Tiến sỹ
làm Thượng thư bộ Lại đứng đầu 6 bộ cập đệ; 8 người đỗ Tiến sỹ xuất thân và 19
đồng thời giữ chức Đô Ngự sử nhiều lần người đỗ đồng Tiến sỹ xuất thân. Đệ nhất
dâng sớ nêu kế sách an dân. Một lần Giáp giáp Tiến sỹ cập đệ, đệ nhất danh Dương
Hải dâng sớ nêu “6 điều đáng sợ”! Trong 6 Phúc Tư người làng Lạc Đạo, huyện Gia
điều đáng sợ có tới 4 điều liên quan tới đội Lâm, phủ Thuận An, trấn Kinh Bắc, nay
ngũ quan lại. Ngay điều 2 sớ nêu: “Bề tôi thuộc huyện Văn Lâm tỉnh Hưng Yên,
nịnh thần thì được gần vua”! Điều 3 nêu dưới triều Mạc Phúc Nguyên làm quan
“Quan luôn sách nhiễu dân chúng”; Điều tới chức Binh bộ Thượng thư, được vua
4 sớ nêu “Nước hỏng là do quan lại hoang phong Tử Khanh Thiếu Bảo, Dương tướng
tàn” và điều 6 nêu “Tướng mà cũng chỉ công. Về sau ông quy thuận nhà Lê và vẫn
biết đến mình”! được giữ nguyên chức cũ.
Giáp Hải thẳng thắn khuyên vua Khoa thi Hội năm Canh Tuất (1550)
cần chấn chỉnh đội ngũ quan lại! cho Trần Văn Bảo người làng Cổ Chử huyện
Ông được phong tước Thái bảo Sách Giao Thủy phủ Thiên Trường trấn Sơn Nam
quốc công. Trong sách Lịch triều Hiến và Trần Văn cùng Nguyễn Minh Dương đỗ
chương loại chí mục Nhân vật chí đời Tiến sỹ cập đệ; 4 người đỗ Tiến sỹ xuất thân
Mạc, sử gia Phan Huy Chú đánh giá và 18 người đỗ đồng Tiến sỹ xuất thân. Trần
Giáp Hải là “Người phò tá có công lao Văn Bảo đỗ đầu khoa thi Hội năm Canh
tài đức” (Lịch triều Hiến chương loại chí Tuất khi ông mới 27 tuổi, làm quan dưới

62 VĂN NHÂN SỐ 158+159 NĂM 2025