Page 59 - Người Hà Nội

Nhớ miền T Ế Txưa

Tản văn của LÊ MINH

ương xuân chạm vào cánh cửa thời nghĩa là cát tường, may mắn. Mẹ nói, gà còn Rồi bố chỉ tay lên bức hoành phi kính cẩn
gian, phố dài lên áo mới cũng là lúc biểu tượng cho ngũ thường “nhân - lễ - nghĩa treo giữa bàn thờ gia tiên, chậm rãi đọc từng
đông rời đi chẳng bỏ quên gót mùa. - trí - tín” của người quân tử. chữ cho anh em chúng tôi nghe “Hiếu nghĩa vi
HTrong tiếng cựa mình của chồi non, Bày biện mọi thứ xong xuôi, mẹ quay sang tiên”. Bố vỗ vai tôi “sau này trưởng thành hãy
xuân hòa cùng vào nỗi nhớ, dư âm Tết xưa cất nấu bình trà hoa cúc. Mẹ nói, cúc là loài hoa làm một người đàn ông trụ cột đúng nghĩa, phải
gọi yêu thương. Tôi là đứa trẻ rất thích Tết, có trong tứ quý, tứ hữu và cả tứ thời. Các cụ duy trì đạo lý về tôn ti trật tự của nhà mình nghe
thích không khí chộn rộn, tất bật vui tươi ngày xưa thường ví hoa cúc với người quân con”. Bố tôi có thú chơi tranh Đông Hồ ngày
những ngày cận Tết. Mùi Tết, hương vị Tết cứ tử. Người quân tử làm bạn với hoa, thường vẽ Tết. Bố nói, thấy tranh Đông Hồ là thấy Tết
len lỏi vào trong lòng tôi suốt những năm hoa cúc trong đáy chén của mình để mỗi khi ngay sát cửa. Mỗi bức tranh là một câu
tháng tuổi thơ. độc ẩm, nâng chén lên là thấy mặt hoa. Theo chuyện mà bố thường kể tôi nghe vào dịp này.
Nhớ những chiều ba mươi rộn ràng đón người xưa, hoa cúc tượng trưng cho khí tiết Một dòng tranh dân gian Việt Nam họa hồn
Tết, cả nhà quây quần ngồi gói bánh, tôi của người quân tử “Diệp bất ly chi, hoa vô lạc trên những tờ giấy điệp. Tôi đắm chìm vào
mừng rỡ reo lên khi những chiếc bánh địa” (Lá không rời cành, hoa không rụng những điều bố kể, bố giảng giải. Có lần, tôi
chưng xanh vuông vức được buộc lại bởi xuống đất) hàm ý tượng trưng cho sự kiên ngây ngô hỏi bố “Bố ơi, Tết là gì?”, bố tôi mỉm
những chiếc lạt mềm. Âm thanh vui tươi trung của người quân tử ngày xưa, còn là cười trả lời “Tết là dịp để tình thân trong gia đình
hòa lẫn tiếng cười của ông bà, cha mẹ ấy đã minh chứng cho sự chung tình sắt son, mãi thêm thắt chặt”.
in dần vào tâm trí, tâm hồn tôi. Nồi bánh mãi không chia lìa. Trong rất nhiều bức tranh “Xuân sinh, hạ trưởng, thu liễm, đông tàn”.
được bắc lên bếp. Tiếng lửa reo vui, tiếng dân gian, hoa cúc và gà trống thường song Một năm bắt đầu bằng mùa xuân và Tết
lách tách của củi, tiếng lục bục nồi bánh đã hành, người ta gọi hình ảnh ấy là “cửu cát” chính là dấu ấn đậm nét nhất khắc họa giây
sôi. Vài giọt nước khẽ rớt xuống bếp thơm (hoa cúc đồng âm với chữ “cửu” trong tiếng phút giao mùa. Mùa xuân gói Tết trong lòng
phức. Làn khói bay cay xè con mắt đang háo Hán) mang ý nghĩa cầu mong mọi sự tốt đẹp để nở hoa yêu thương. Tết để ta ngưỡng vọng,
hức. Thi thoảng bố lại mở nắp nồi bánh đổ được bền vững, lâu dài. tri ân cội nguồn, trả ơn người mình thọ ơn,
thêm nước vào. Bên nồi bánh, tôi được nghe Đến khoảng 23 giờ 30, bố chuẩn bị thêm được đi sâu vào văn hóa, phong tục của dân
bố kể nhiều chuyện về Tết. bàn kê để cúng giao thừa ở ngoài sân. Anh em tộc để thấy yêu hơn đất nước quê hương
Mẹ lúi húi nấu nước lá mùi già, dặn anh chúng tôi xúng xính trong bộ quần áo mới, đợi mình. Tết về, ngay cả hạt mưa cũng náo nức,
em tôi khi tắm phải dội nước từ trên đầu đồng hồ điểm đúng số 12 để đón nhịp thời gian mùi trầm hương ngào ngạt theo gió bay xa.
xuống để thanh tẩy, gột rửa ưu tư muộn phiền giao hòa sang năm mới. Cả nhà mừng đón giây Tôi muốn mình được trở về quá khứ, muốn
năm cũ, mừng đón may mắn tốt lành trong phút thiêng liêng, cầu mong mọi điều tốt đẹp. được tìm dáng mình ngày xưa thuở bé, muốn
năm mới. Rồi mẹ sửa soạn luộc gà, đơm đĩa xôi Mùi trầm hương theo gió bay ngào ngạt, mùi được tựa cửa mong mẹ đi chợ Tết về, muốn
gấc đầy ắp tròn vo và cẩn thận đặt con gà lên khói pháo thơm nồng mang màu may mắn, được hít hà mùi hương chứa trọn đất trời,
trên. Mẹ vừa làm vừa nói với tôi về thức cúng, tôi hít hà hương của trời đất, cành đào xinh được quây quần bên bếp lửa, trông bánh
rằng trên thế gian này chỉ có gà mới có thể bên cạnh cũng nghiêng mình đâm nụ thắm chưng nghe những điều hay.
đánh thức được mặt trời, mặt trời thức dậy bởi tươi. Cúng xong, bố chỉ tay lên trời nói: “Con Tôi rất nhớ bố. Ngày bố rời xa anh em tôi,
tiếng gà gáy. Vì thế giao thừa nhà nhà đều biết không, ngay giờ khắc này là sự chuyển giao cuối năm ấy, cây đào phai trước nhà cũng
thường đồ xôi gấc, màu đỏ rực rỡ tượng trưng công việc của hai vị hành khiển, người hành nhạt nhòa với gió. Trời đất vẽ bức tranh xuân
cho mặt trời sẽ mang ánh sáng, ấm áp đến gia khiển năm cũ sẽ bàn giao lại công việc cho người tuyệt vời cho thế gian, những người thân đã
đình. Gà cúng phải chọn gà trống hoa chưa hành khiển năm mới. Hai vị ấy nhìn xuống trần khắc tạc yêu thương cho cuộc đời. Mùa xuân
mọc cựa, mới tập gáy le te, chưa đạp mái. Gà gian mỉm cười khi được nhà nhà người người vẽ hoa, vẽ thêm tóc mẹ ta màu trắng…
có âm Hán Việt là “kê”, đồng âm với chữ “cát” “tống cựu nghinh tân”.