Page 70 - Người Kinh Bắc

NGHIÊN CỨU - TRAO ÐỔI

thục chú trọng giáo dục lòng yêu nước, lối Quốc dân độc bản: gồm 79 bài nội
sống mới và văn minh phương Tây cho dung đề cập tới nhiều vấn đề chính trị, xã
quần chúng thông qua các môn học: chữ hội, kinh tế, văn hóa, tư tưởng, giáo dục…
Quốc ngữ, chữ Hán, tiếng Pháp, khoa học nhằm mục đích tuyên truyền, giáo dục tinh
thường thức (vệ sinh, địa dư, lịch sử, văn thần yêu nước, ý thức đổi mới, tự lực tự
chương, công dân giáo dục, kinh tế…). cường trong nhân dân.
Phạm vị hoạt động khắp các vùng Hà Nội, Quốc văn tập độc: gồm 19 bài thơ
Hà Đông, Sơn Tây, Bắc Ninh, Hưng Yên, viết bằng chữ Quốc ngữ do Đông Kinh
Hải Dương, Thái Bình… Nguyễn Quyền Nghĩa thục tuyển chọn, biên soạn và ấn
là cựu Huấn đạo được cử làm Giám học, hành trong lần đầu năm 1907, trong đó có
Phó Ban giám hiệu, phụ trách Ban tài 2 bài của Giám học Nguyễn Quyền là Phen
chính (giữ quỹ), đồng thời tham gia xây này cắt tóc đi tu và Chiêu hồn nước. Bài
dựng chương trình (Ban Tu thư) và trực Phen này cắt tóc đi tu mượn hình tượng
tiếp giảng dạy. chú tiểu đi tu, nhưng có lí tưởng “Cầu cho
2. Nguyễn Quyền với cuộc cách ích nước lợi dân mới là/ Tu sao mở trí dân
mạng giáo dục đầu tiên ở Việt Nam nhà/ Tu sao mộ được nước ta phú cường”.
Là một trường tư hợp pháp, xuất hiện Bài Chiêu hồn nước tỏ rõ tâm huyết với
công khai ở Hà Nội nhưng Đông Kinh vận mệnh và tương lai của dân tộc. Bằng
Nghĩa thục của Nguyễn Quyền và Lương động thái “gọi hồn” nước, tác giả làm sống
Văn Can đã có tiếng vang lan rộng khắp dậy niềm tự hào dân tộc cũng như sự trăn
cả nước khi làm cuộc cách mạng về đối trở của lương tâm những người con của đất
tượng, mục đích và phương thức giáo dục: nước.
từ chỗ chỉ giáo dục một số ít người chuyển Những cuốn sách giảng dạy bằng
sang giáo dục số đông dân chúng; từ chỗ chữ Hán được in ấn và che đậy rất khéo léo
chỉ đào tạo người làm quan sang đào tạo dưới dạng sách đạo đức, lịch sử, vệ sinh…
người làm công dân, từ giáo dục tự nguyện song thực chất lại chứa đựng nội dung
sang giáo dục bắt buộc. Đông Kinh Nghĩa châm biếm, đả kích chính quyền Bảo hộ
thục còn đề xướng học không vì bằng cấp, và những người đại diện cho chính quyền,
“chỉ cốt học để làm người dân, chứ không tuyên truyền truyền thống yêu nước, đoàn
học lối từ chương khoa cử” (lời Giám học kết và kêu gọi dân chúng nổi dậy.
Nguyễn Quyền). Đông Kinh Nghĩa thục 3. Nguyễn Quyền - người tiên phong
đặc biệt chú trọng việc biên soạn tài liệu trong phong trào “nhà Nho đi buôn” để
giảng dạy, tuyên truyền. Những bài giảng, lấy kinh phí duy trì Đông Kinh Nghĩa
văn thơ của Đông Kinh Nghĩa thục đến nay thục
vẫn còn lưu truyền với 3 nội dung chính: Đông Kinh Nghĩa thục khai giảng
Tân đính Luân lý giáo khoa gồm 26 tháng 3/1907 tại Hà Nội, trước khi có giấy
bài với nhiều chủ đề khác nhau nhưng đều phép của chính quyền cai trị. Trường mở
tập trung vào việc giáo dục tuyên truyền đạo cửa ban ngày cho khoảng 50 trẻ em trai
đức, tư cách của người dân trong thời kỳ mới. gái và hàng trăm người lớn vào buổi tối

68 NGƯỜI KINH BẮC SỐ 01/2025