Page 105 - Đồ uống Việt Nam

mắng: “Mày chỉ quen thói lếu láo, cha mẹ răn dạy chẳng
nghe. Thật không biết hổ thẹn với truyền thống gia đình…
Bây giờ nằm sấp xuống đây chịu roi!”. Cậu bé ngập ngừng
chuẩn bị nằm xuống thì ông khách liền xin cho và bảo nếu Chè xanh Yên Thái
có thể, hãy làm thơ ứng khẩu tạ lỗi. Đôn mừng rỡ, chắp tay
xin khách ra đầu đề. Ông khách cười hóm hỉnh: “Cháu cứ lấy (Chè Yên Thái gái Đông La - Tặng em Thát Thảo)
lời trách rắn đầu biếng học của cha mà làm đề cho một bài
thơ răn học vậy!”. Về quê uống nước… “sâm quê”
Đôn ứng tác đọc luôn một mạch: Chè xanh Yên Thái làm mê mẩn người
Chẳng phải liu điu cũng giống nhà Nét duyên em mỉm miệng cười
Rắn đầu biếng học ắt không tha Rưng rưng anh thấy đất trời vào xuân
Thẹn đèn hổ lửa đau lòng mẹ HOÀNg XuÂN HIẾN
Nay thét mai gầm rát cổ cha
Ráo mép chỉ quen lời lếu láo Đón Xuân
Lằn lưng cam chịu vệt năm ba
Từ nay trâu lỗ xin siêng học HOÀNg DuNg
Kẻo hổ mang danh tiếng thế gia.
Bài thơ thật hợp cảnh hợp thời vì tuy ngắn nhưng nó đã Gió đông đùa nhẹ qua cây
gói ghém trọn vẹn mọi yếu tố liên quan đến trạng thái hiện Lá già khô…thoắt rơi đầy hoàng hôn
thực của tác giả: môi trường gia đình, sự lười học hành ham Cành không trời lặng vô ngôn
nghịch ngợm, thái độ và phương thức giáo dục của cha mẹ, Từ trong sâu thẳm lay hồn mùa Xuân
lời hứa sửa chữa khuyết điểm. Bài thơ khắc họa tài tình hình Dưỡng Xuân
ảnh đặc trưng xưa nay của nhà có trẻ ham chơi nhác học: mẹ Kiều Thành Viên
buồn, cha giận, con bị đánh… Gốc xuân trơ trụi hết lá cành
Về nghệ thuật, bài thơ nhuần nhị với ý tứ chặt chẽ, khúc Héo gầy thân mẹ - dưỡng mầm xanh
chiết. Tám câu thơ đôi một làm thành 4 cặp đối rất chuẩn. Lời Tết đến đào phai khoe lộc biếc
thơ dung dị mà sâu sắc, lại dễ thuộc, dễ nhớ bởi tác giả khéo Dưỡng xuân mai nở trắng long lanh.
dùng hàng loạt thành ngữ thông dụng: cũng giống nhà, thẹn
đèn hổ lửa, nay thét mai gầm, lời lếu láo, năm ba, tiếng thế
gia… Đặc biệt, có cả một hệ 5 thành ngữ ngắn trong 5 câu Vọng mơ
liền nhau, mỗi thành ngữ chỉ gồm 2 âm tiết mà âm tiếng đứng NguyễN ĐỨC
trước diễn tả cảm giác, âm tiếng đứng sau mang tên một bộ
phận cơ thể: rắn đầu - đau lòng - rát cổ - ráo mép - lằn lưng. Đêm trăng bên chén trà xanh
Nhưng cái tuyệt diệu của bài thơ là ở chỗ mỗi trong 8 câu Hương thơm quyện với gió mây núi ngàn
thơ đều có tên một loài rắn (với cũng chỉ 2 âm tiết): liu điu, rắn Say trong đêm mộng mơ màng
đầu, hổ lửa, mai gầm (tức rắn cạp nong), ráo mép (tức rắn ráo), Uống trà uống cả trăng vàng chạm rơi
lằn lưng (tức rắn sọc dưa), trâu lỗ (tức rắn hổ trâu), hổ mang. Khói trà lan toả bên đời
Trong lịch sử nước ta, chưa ai có thể đưa vào một bài thơ ngắn Bềnh bồng sợi nhớ giọt xuân đang về.
nhiều con vật cùng loại đến vậy, tự nhiên đến vậy! Càng đáng
phục hơn vì nội dung cả bài thơ rắn lại không hề nói về rắn và
tác giả ứng khẩu là một cậu bé chỉ mới 7 tuổi!
Bài thơ rắn trở thành thi phẩm độc đáo bậc nhất trong kho
tàng văn học Việt Nam. Nó còn là ánh sáng báo hiệu và khẳng
định tài năng kiệt xuất của nhà bác học, nhà chính trị, nhà văn
hóa, nhà thơ Lê Quý Đôn. n
"Bay" giữa rừng hoa. Ảnh: Lê Hiệp

105

Số 1+2+3/2025