Page 15 - Báo Quảng Trị - Số Tết Âm Lịch

15
XUÂN ẤT TỴ 2025 15
2025
XUÂN ẤT TỴ

vùng
t
ộ
M
Một vùng

kỷ niệm
niệm
kỷ

khó quên
khó quên Hệ thống loa phóng thanh được trưng bày tại Khu

u
y tại Kh
ưng bà
ệ thống loa phóng thanh đượ
H
c tr
ương - B
ến H
c gia Đ
ải
di tích lịch sử quốc gia Đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải
di tích lịch sử quố
ôi b
ờ Hiền L
Ả

nh:
TUYỀN
-
-Ảnh: TRẦN TUYỀN
TRẦN
TẠ VIỆT ANH Đó là câu chuyện: “Đây là Đài Truyền thanh Vĩnh Mậu, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo tỉnh, thư Huyện ủy Vĩnh Linh. Sau buổi lễ, khi anh em
Linh, anh nói trước hay em nói trước…”. Tiện thể chúng tôi đã sưu tập được những hiện vật rất quý. trò chuyện, tôi chia sẻ với anh tâm sự của mình.
Như từng tâm sự với bạn bè, đồng nghiệp: cũng nói thêm, có lẽ từ giai thoại này mà ta được Cũng trong chuyến đi này, tôi gặp lại “người quen”. Thật bất ngờ, anh Quang thu xếp đưa tôi thăm lại
Hà Nội là nơi tôi được sinh ra, lớn lên. Quảng Trị biết, thể loại phát thanh trực tiếp của ngành phát Nhân câu chuyện về các hiện vật của bảo tàng, chốn cũ, nơi tôi cùng mấy anh em trong tiểu đội
là nơi tôi đón tuổi 18, tuổi đẹp nhất của mỗi con thanh Việt Nam ra đời từ rất sớm. Mà một ví dụ tôi cứ băn khoăn sao Vĩnh Linh, Quảng Trị không được cử đi làm nhiệm vụ đặc biệt trú quân hơn 50
người, là nơi tôi được thử thách giữa cái sống, sống động, hào hùng là buổi phát thanh trực tiếp giữ lại chiếc loa của một thời lịch sử. Anh Tứ, anh năm trước.
cái chết, giữa lòng dũng cảm và sự hèn nhát, ngay đầu cầu Hiền Lương sáng ngày 8/2/1965 do Mậu cho biết trước khi trao tặng cho Đài TNVN, Thú thật, nếu không được hướng dẫn, tôi khó
nơi tôi cảm nhận những gì là tốt đẹp nhất của hai phát thanh viên của đài là ông Đỗ Công Tích và Quảng Trị đã tạo tác phiên bản, hiện trưng bày tại mà nhận ra cảnh cũ, người xưa sau hơn nửa thế
tình đồng đội, tình quân dân… Và trong những bà Nguyễn Thị Kim Nhạn cùng đồng nghiệp thực Bảo tàng Vĩnh Linh cùng dàn loa gốc trong số 140 kỷ. Thật xúc động khi căn hầm ngày nào vẫn được
vùng đất Quảng Trị mà tôi đã đi qua, có thể nói hiện, đáp trả luận điệu tuyên truyền xuyên tạc của chiếc loa trên 4 cụm loa dọc bờ sông giới tuyến bảo tồn gần như nguyên trạng. Còn nhớ khi đó
Vĩnh Linh, cụ thể hơn là thị trấn Hồ Xá là vùng kẻ địch sau trận máy bay Mỹ đánh phá Hồ Xá. Đây năm nào. Các anh còn tiết lộ một trong những căn hầm nằm lẫn trong những dãy nhà đã bị bom
đất có những kỷ niệm khó quên… là lần phát sóng mà phát thanh viên nói trực tiếp, phiên bản được làm vẫn còn “dư”, hiện để gần Di Mỹ đánh sập. Lối xuống hầm có bậc thang dẫn với
Hội ngộ cùng "Cụ Loa" với những bằng cớ, lập luận xác đáng, có tình có tích cột cờ Hiền Lương, Vĩnh Linh. Vậy là ngay lập đường hầm hình chữ Z để bảo đảm an toàn hơn
Về cỗ loa cực đại 500 W trên bờ sông tuyến lý khiến kẻ thù bẽ mặt, đồng bào bờ Nam hả lòng, tức, anh Mậu đưa tôi tháp tùng anh Mai Đức Lộc khi bị bom đạn đánh vào. Căn hầm rộng khoảng
Hiền Lương những năm đất nước còn chia cắt đã hả dạ. đến tận nơi thị sát. Sau nhiều cố gắng của các 30 m với 2 phòng, có lỗ thông hơi để phòng khí
2
nhiều người nói đến, biết đến. Riêng tôi, dường như Quãng mấy chục năm sau, tôi khi ấy đã công đồng nghiệp, phiên bản chiếc loa đã được đưa về độc. Trong hầm vẫn còn các móc sắt đối xứng để
cũng có chút cơ duyên với cỗ loa đặc biệt này… tác ở Báo Hànộimới. Trong một chuyến vào miền Bảo tàng Báo chí tại Dương Đình Nghệ, Hà Nội. treo võng... Toàn bộ hầm ngầm được xây dựng
Khoảng giữa tháng Tư năm 1972, trong đội Trung cùng hai nhà báo đàn anh là Phan Tường, Tính đến mùa xuân này, cũng đã hơn 50 năm bằng bê-tông cốt thép, độ dày trần lên đến 1 m,
hình Tiểu đoàn 2, Trung đoàn Công binh cầu Trần Ấm (cả hai anh đều đã mất), khi dừng chân tại tôi có cơ duyên được gặp “Cụ Loa”. Gọi một cách tường hầm 0,5 m nhằm bảo đảm an toàn nếu sự
phà 249 tham gia phục vụ chiến dịch giải phóng Hồ Xá, tôi kể hai anh nghe câu chuyện ngày nào. kính trọng như vậy là bởi chắc chắn với giá trị về cố bị đánh bom. Khi chúng tôi tới đây, một nhóm
Quảng Trị tôi cùng mấy anh em trong tiểu đội được Hỏi thăm thì biết cỗ loa đã được đưa về trưng bày lịch sử, chiếc loa sẽ được gìn giữ một cách trân công nhân giao thông đã trú quân ở ngăn hầm
cử đi làm nhiệm vụ đặc biệt. Đó là lập một trạm tại Bảo tàng Vĩnh Linh. Mấy anh em quyết định ghé trọng và sẽ còn mãi với thời gian như một chứng bên trong, dù ngăn ngoài rộng và thoáng hơn. Có
chốt ở thị trấn Hồ Xá để đón xe đơn vị chở khí tài bổ thăm bảo tàng. Còn nhớ, cỗ loa mang dấu vết đạn nhân về một giai đoạn lịch sử hào hùng nơi đất lửa lẽ các anh nghĩ phòng trong sẽ an toàn hơn khi bị
sung từ miền Bắc vào. Ngày ấy, thị trấn Hồ Xá bị bom được bày trong khuôn viên bảo tàng. Lúc ấy Vĩnh Linh và cả đất nước. đánh bom. Có kinh nghiệm sống và làm việc nơi
tàn phá nặng nề do bom đạn địch, hầu như không anh Trần Ấm, một phóng viên ảnh kỳ cựu của TTX Kỷ niệm về căn hầm Khu ủy tuyến lửa, lại lớn tuổi hơn nên các anh nhắc nhở,
còn nếp nhà nào nguyên vẹn. Mấy anh em chúng Việt Nam đã chụp cho tôi một tấm ảnh đang ngồi Do đặc điểm về địa lý, trong mỗi lần về Quảng hướng dẫn chúng tôi, những chàng lính trẻ vừa
tôi chọn khu hầm bê tông kiên cố, nghe nói từng là gọn trong lòng cỗ loa lịch sử. Trị tôi hay chọn đi đường bộ. Và lần nào cũng vậy, rời ghế nhà trường được mấy tháng phải cảnh
chỗ làm việc dã chiến của Khu ủy Vĩnh Linh. Cùng Thế rồi cỗ loa được đưa về đặt trang trọng trước mỗi khi qua thị trấn Hồ Xá, dù thị trấn đã ngày một giác trong sinh hoạt, việc nấu nướng, phơi phóng
ở với chúng tôi còn có một nhóm công nhân giao trụ sở Đài Tiếng nói Việt Nam (TNVN) ở 58 Quán khang trang, hiện đại, tôi vẫn dõi ánh nhìn, cố tìm hết sức cẩn thận tránh sự chú ý của bọn máy bay
thông đảm nhận việc bảo đảm đoạn đường chạy Sứ, Hà Nội. Đôi khi đi qua, tôi vẫn ngắm nhìn và một nét quen thuộc nào đó những mong nhận ra trinh sát.
qua thị trấn về phía Nam. Cùng nghiệp cầu đường, nhớ lại những kỷ niệm một thời. Vậy mà duyên nợ vị trí của một căn hầm, nơi tôi cùng đồng đội từng Có lẽ đối phương cho rằng khu hầm không
hai đơn vị nhỏ sống với nhau rất tình nghĩa. giữa tôi và cỗ loa vẫn chưa dứt. Năm 2016, với mục tá túc trong những ngày đầu hè năm 1972. Đó là còn được sử dụng nên không đánh phá, mặc dù
Nhiệm vụ của chúng tôi lúc đó là tầm 9 - 10 đích sưu tầm hiện vật cho Bảo tàng Báo chí Việt hầm Khu ủy Vĩnh Linh. xung quanh hầm còn khá nhiều hút bom khoan,
giờ đêm mới phải ra gác chốt, đón xe. Ban ngày, Nam, tôi lúc đó là Phó trưởng Ban quản lý dự án Thật may mắn, Chương trình “Nghĩa tình tháng loại bom có tác dụng phá hủy các công trình ngầm,
vì công tác độc lập, xa đơn vị nên mọi chế độ điều xây dựng bảo tàng tháp tùng anh Mai Đức Lộc, Phó Bảy” năm 2024, một hoạt động thường niên tri ân chứng tỏ đây từng là mục tiêu đánh phá của không
lệnh cũng được nới lỏng hơn. Thường là sau những Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam đi công tác các các gia đình chính sách và người dân Quảng Trị do quân Mỹ. Về những hút bom khoan này, các anh
giấc ngủ bù, anh em chúng tôi hay la cà, khám phá tỉnh Bắc miền Trung. Tại Quảng Trị, nhờ sự giúp Báo Kinh tế & Đô thị phối hợp với Báo Quảng Trị, giao thông chỉ dẫn cho chúng tôi sử dụng như một
thị trấn Hồ Xá. đỡ nhiệt tình của các đồng nghiệp, đặc biệt là anh có lịch trình trao quà cho học sinh có hoàn cảnh toalet lộ thiên, vô cùng sạch sẽ, tiện lợi.
Trong một lần khám phá như vậy, chúng tôi Trương Đức Minh Tứ, Tổng Biên tập Báo Quảng khó khăn tại Vĩnh Linh. Và cũng rất may mắn, sự Chỉ đóng quân non một tháng, nhưng cũng có
đến một nơi, sau này được biết nguyên là cơ sở của Trị, Chủ tịch Hội Nhà báo tỉnh và anh Trần Đăng kiện có sự tham gia của anh Trần Nhật Quang, Bí khá nhiều kỷ niệm đáng nhớ. Như trên đã nói, ngoài
Đài Truyền thanh Vĩnh Linh. Đây cũng là nơi hiếm thời gian đón xe đơn vị ngoài chốt, chúng tôi hay
hoi còn một dãy nhà nấp dưới bóng cây, chưa bị chia nhau khám phá các địa điểm quanh hầm Khu
bom đánh sập.Tại đây, lần đầu tiên tôi được nhìn ủy. Đôi khi, giữa đống đổ nát, chúng tôi phát hiện cả
thấy cỗ loa nổi tiếng ấy. Còn nhớ, lúc ấy mấy anh một vạt khoai lang vẫn đang lên mơn mởn, hay một
em chúng tôi còn không nghĩ đó là một chiếc loa, khóm chuối đang trổ buồng mà có lẽ vì khuất sau
vì “tầm cỡ” của nó. Chiếc loa lớn đến mức, cậu mấy bức tường đổ mà tránh được những mảnh bom
Hùng người phố Huế, chừng 1,7 m mà cũng chỉ của giặc trời Mỹ.
cao ngang với chiều cao vành loa đặt nằm nghiêng. Một trong những kỷ niệm đáng nhớ nhất
Cũng may là chúng tôi đã gặp hai anh chị là cán bộ là bữa liên hoan chia tay với các anh bên tổ giao
của đài. Nhờ anh chị mà chúng tôi được biết câu thông khi chúng tôi hoàn thành nhiệm vụ, trở về
chuyện về chiếc loa phóng thanh có công suất 500 đơn vị. Chẳng có gì, chỉ phong lương khô, ấm trà,
W từng được dùng di động phục vụ công tác tuyên bao thuốc Tam Đảo còn mấy điếu mà vui, mà cảm
truyền trên bờ Bắc sông Bến Hải. động. Ai cũng mong ngày gặp lại, nhưng rồi chiến
Đã hơn nửa thế kỷ, tôi không còn nhớ tên hai tranh, bom đạn, từ bấy đến nay chẳng gặp nhau.Ai
anh chị, chỉ nhớ anh chị đều rất trẻ, vui tính, giọng còn thì Tết này cũng đã hơn 70, nhiều người có khi
miền Trung rất ấm, dễ nghe. Cũng từ anh chị mà đã 80 tuổi. Không biết trong số hơn chục anh em
tôi lần đầu tiên được nghe giai thoại vui, mà sau dự buổi liên hoan ấy, có mấy người may mắn như
này còn được nghe ở nhiều nơi, gắn với hoạt động tôi, được gặp lại “cố nhân” là "Cụ Loa", hay được về
nghiệp vụ của nhiều đài truyền thanh cấp huyện. Thị trấn Hồ Xá hôm nay -Ảnh: TRẦN TUYỀN thăm lại căn hầm gắn bó một thời…