Page 90 - Văn Nghệ Phú Yên

Mâm cỗ bồng ngày ấy

HUỲNH VĂN QUỐC Tản văn


“Cám tháng giêng - tiền tháng chạp”, câu cửa miệng không phải chỉ của
một đời, một thời, mà nó hầu như được đúc kết từ xưa đến nay với những hoàn
cảnh khốn khó khi đón xuân sang. Những năm tháng khó khăn, xóm nghèo
quê tôi không phải ai cũng có một cái Tết đủ đầy, với nhà tôi cũng không ngoại
lệ. Ấy thế mà năm đó ngày áp Ba mươi tết, tôi đang lúi húi dọn dẹp thì mẹ từ
đâu quảy về đôi quang gánh với một đầu là chồng bánh tráng, vài cân thịt; và
đầu kia là một chiếc mâm cỗ bồng với chùm hoa quả.
Thịt heo và bánh tráng thì không có gì phải bàn, vì nó rất thiết yếu với
mọi nhà trong ba ngày tết; thế nhưng chiếc mâm cỗ bồng được làm bằng gỗ
tốt nặng đằm thì hơi…xa xỉ, vì tôi thấy các nhà quanh xóm không mấy ai dùng
“sang” như thế, mà thường thì dùng các mâm bồng từ đất nung tráng men.
Ngay như nhà tôi cũng dùng một chiếc như vậy, nhưng từ lâu nó đã bị mẻ một
góc lớn do có lần tôi lễ mễ bê đi rửa bị ngã! Bẵng đi vài năm, chiếc mâm bồng
như vầng trăng khuyết ấy, nay mới được thay thế bằng chiếc mâm bồng tròn
vành vạnh như trăng rằm được làm từ gỗ hương này! Hỏi ra, mời biết mẹ đã
đặt mua chiếc mâm bồng này hơn nửa tạ thóc! Nửa tạ thóc ra đi trong mùa giáp
hạt vào thời buổi ấy không phải là chuyện nhẹ nhàng gì, thế nhưng mẹ tặc lưỡi
cho qua làm tôi không khỏi thắc mắc rằng việc đó có thật sự cần thiết không?
Sao lại không cần thiết hở con? – Mẹ liền …giảng một bài khi nghe tôi thắc
mắc. Người ta nói phú quý sinh lễ nghĩa, nhưng biết hẹn khi nào được phú
quý mới có lễ nghĩa đây, mà chuyện thờ kính ông bà tổ tiên đâu hẹn lần hẹn
lữa được! Cây có cội, nước có nguồn mà, không lo cúng kính cho đàng hoàng
trong ngày lễ ngày tết thì có khác nào chim không có tổ, người chẳng có tông…

Tôi nghe buồn man mác, và cũng không khỏi rưng rưng xúc động nhớ về
cha tôi, về ông bà đã khuất. Quả thật ở đời, có những việc còn hẹn khi này
khi khác, nhưng có việc dù đang khó khăn vẫn phải ưu tiên, mà nếu không lo
liệu chu toàn trong điều kiện còn nhiều hạn hẹp, thì về sau dẫu có điều kiện
đủ đầy để làm thì đã không còn mấy ý nghĩa. Ý nghĩa ở đây là tấm lòng thơm
thảo của kẻ hậu sinh đối với ông bà, tiên tổ, giống nòi.
Trên bàn thờ gia tiên, theo quy ước từ ông bà xưa để lại “Đông bình, Tây
quả”, từ ngoài nhìn vào, bên phải là bình bông vạn thọ xum xuê, bên trái là mâm
cỗ bồng với cây nhà lá vườn như chuối, đu đủ… tạo nên cảm giác ấm áp trong

84 VĂN NGHỆ PHÚ YÊN