Page 112 - Văn Nghệ Đất Tổ

Hình tượng con rắn
Hình tượng con rắn

TRONG VĂN HóA VIỆT NAM

MAI HOÀNG

ắn là hình tượng khá quen thuộc trong cuộc đấu tranh giữa cái thiện và cái
trong đời sống văn hóa người việt ác. Trong đó người hiền lành, tốt bụng
rnam và nhiều cộng đồng quốc gia, sẽ gặp điều may mắn, những kẻ độc ác,
dân tộc trên thế giới. Điểm đáng chú ý gian dối thì bị trừng trị. Không chỉ để lại
trong hình tượng rắn của người việt nam ấn tượng sâu sắc trong lĩnh vực văn học,
là xuất hiện rất đa dạng với những biến tích chuyện Thạch Sanh đánh chằn tinh
thể khác nhau, như rắn, trăn, chằn tinh, hiện còn được lưu lại trong dòng tranh
giao long, thuồng luồng, thậm chí là dân gian Đông hồ.
rồng...
còn trong truyện “rể trăn”, lại xuất
Ở mỗi một hình thức thể hiện của rắn, hiện hai con trăn hoàn toàn đối lập nhau:
hoặc với mỗi một biến thể, hình tượng một con là hiện thân của chàng trai có
rắn đều mang những ý nghĩa nhất định. diện mạo đẹp đẽ, hiền lành, tốt bụng,
có thể tìm thấy điều này trong các câu con còn lại có hình hài gớm ghiếc chuyên
truyện cổ tích, huyền thoại, phong tục đi hại người. con trăn hiền lành biết giúp
tập quán, văn học nghệ thuật, mỹ thuật, đỡ người khác dễ dàng nhận được tình
tạo hình v.v...
cảm yêu mến của con người, trong khi
Trước hết, rắn với biến thể là trăn con trăn chuyên đi hại người bị nhận kết
có thể tìm thấy khá nhiều trong các cục tồi tệ là cái chết.
câu truyện cổ tích. Trong truyện cổ tích
“Thạch Sanh”, mặc dù có nhiều dị bản Trong huyền thoại thần Tản viên, rắn
khác nhau nhưng đều kể về một con xuất hiện trong vai trò là con trai vua thủy
trăn tinh (hay chằn tinh) tu luyện lâu tề bị trẻ chăn trâu đánh chết vứt bên bờ
năm chuyên đi hại người. Mỗi năm, dân sông được một chàng trai tốt bụng cứu
làng phải nộp cho chằn tinh một mạng sống sau rắn quay lại hậu tạ... rắn trong
người, song cuối cùng nó bị tiêu diệt bởi huyền thoại thần Tản viên là mô tuýp
chàng Thạch Sanh hiền lành, dũng cảm. phổ biến phản ánh tâm thức tín ngưỡng
Dưới hình dạng của trăn hay chằn tinh, của cư dân nông nghiệp. rắn ở đây được
rắn thường biểu trưng cho thế lực cái ác, đồng nghĩa với các vị thần nước, thần
phản ánh ước nguyện của dân chúng sông, thần suối.

112 VĂN NGHỆ ĐẤT TỔ 499 (12/2024) + 500+501 (1/2025)