Page 61 - Hà Nội Mới - Số Tết Âm Lịch

Xuân Ất Tỵ

Bài và ảnh: NGUYỄN QUANG LONG

Trong kháng chiến chống
Mỹ, những ca khúc "nhạc đỏ"
đã mang đến niềm tin, động
lực cho quân dân ta vượt
qua bao gian lao, thử thách
để đi đến ngày thống nhất
non sông. Bởi vậy, những
bài hát cách mạng ra đời
trong thời kỳ này có thể
được xem như là một "binh
chủng đặc biệt" của cách
mạng Việt Nam.

Hành trang vượt đỉnh Trường Sơn

"Đêm nay trên đường hành quân ra mặt
trận/ Trùng trùng đoàn quân tiến bước
Các nghệ sĩ Nhà hát
theo con đường của Bác/ Nở ngàn hoa Ca múa nhạc quân đội
chiến công ta dâng lên Người/ Dâng lên biểu diễn tại Liên hoan
tới Đảng cả niềm tin chiếu sáng ngời..." - Ca múa nhạc toàn quốc -
những ca từ, giai điệu nhịp hành khúc 2024 (đợt I).
quen thuộc này đã nâng bước chân người
chiến sĩ vượt dãy Trường Sơn. Nhưng Trần Chung viết "Đêm Trường Sơn nhớ và lòng yêu nước. Ba yếu tố này không vượt trên triền núi cao Trường Sơn/ Đá
không phải ai cũng biết nhạc sĩ Huy Thục Bác" dựa trên bài thơ của một người lính tách rời mà hiện hữu một cách hài hòa, mòn mà đôi gót không mòn/ Ta đi về
đã sáng tác "Bác đang cùng chúng cháu Trường Sơn, nhà thơ Nguyễn Trung Thu. lan tỏa một cách tự nhiên vào trong tác phương Nam gió ngàn đưa chân ta về quê
hành quân" trong một hoàn cảnh đặc biệt. Ca khúc viết ở nhịp hành khúc nhưng phẩm âm nhạc. hương...". Ca khúc "Anh vẫn hành quân"
Năm 1969, khi hay tin Bác mất, ông cùng mang chất trữ tình, là tình cảm của những Trên dặm dài hành quân, chiến đấu (1964) của Huy Du - Trần Hữu Thung với
các nhạc sĩ quân đội có mặt tại Hà Nội để
viếng Người. Trên đường trở lại chiến chiến sĩ trẻ dành cho vị lãnh tụ kính yêu: trong "mưa bom bão đạn", biết bao hiểm nhịp hành khúc, ca từ lạc quan cũng là
"Ơi đêm Trường Sơn/ Nghe tiếng suối
trường, ông trăn trở suy nghĩ, và rồi "Bác nguy rình rập, cảnh đẹp thiên nhiên, rừng một trong những bài hát nằm trong hành
đang cùng chúng cháu hành quân" ra đời. trong như tiếng hát xa/ Mà ngỡ như từ Pác núi quê hương vẫn hiện hữu trong câu hát trang người lính Trường Sơn.
Ca khúc như ngọn đuốc soi sáng, tiếp Bó/ Suối về đây ngân nga”, và "Cảnh về và những lời ca ngời ngời khí thế cho trái
thêm ý chí mạnh mẽ cho người chiến sĩ: khuya như vẽ..." như thấy Bác luôn hiện tim người chiến sĩ trẻ thêm yêu đời, thêm Đồng hành với mỗi người lính
"Lời Bác thúc giục chúng ta/ Chiến đấu hữu trên mỗi bước đường hành quân. rộn nhịp bước chân hướng về miền Nam
cho quê nhà Nam Bắc hòa lời ca". Điểm Chiến tranh khốc liệt, ranh giới giữa sự ruột thịt. Ra đời năm 1966 với tinh thần Cùng ở Trường Sơn, ca khúc "Đường tôi
đặc biệt ở đây là tác giả đã biến một sự sống và cái chết thật mong manh. Vậy thép dâng trào và ngập tràn tình yêu quê đi dài theo đất nước" được nhạc sĩ Vũ
kiện đau buồn của dân tộc thành sức điều gì giúp người chiến sĩ có thể vượt hương, ca khúc "Bước chân trên dải Trọng Hối sáng tác năm 1966 và ca khúc
mạnh niềm tin. qua? Có lẽ chính là nhờ hành trang tinh Trường Sơn" của nhạc sĩ Vũ Trọng Hối "Anh quân bưu vui tính" ra đời năm 1971
Năm 1974, kháng chiến chống Mỹ thần được kết tụ từ ít nhất ba yếu tố: Sự (lời Đăng Thục - tức NSND Tào Mạt) xứng của nhạc sĩ Đàm Thanh đã luôn sát cánh
bước vào giai đoạn quyết liệt, nhạc sĩ lạc quan bao gồm cả niềm tin, bản lĩnh đáng được coi là "Trường Sơn ca": "Ta cùng người lính giao liên, quân bưu trên

LÊ THIẾU NHƠN
Hát cho anh công nhân xiềng xích như tụ các nhạc sĩ Trương Quốc Khánh, "Lời tựa" đã khẳng định: “Là con cháu của
mây tan hoang/ Hát cho anh nông dân bỏ Nguyễn Văn Sanh, La Hữu Vang, Nguyễn đồng bào, học sinh - sinh viên với trái tim
Vào đêm 27-12-1969, dòng cày theo tiếng loa vang”. Tuấn Kiệt, Nguyễn Phú Yên, Trần Long dân tộc, sẽ đập theo nhịp âu lo, nỗi căm
Phong trào “Hát cho đồng bào tôi nghe” Ẩn... để nhen nhóm phong trào “Hát cho hờn của đồng bào và niềm hân hoan, nỗi
nhạc “Hát cho đồng bào tôi
ban đầu mang tính tự phát, sau đó được tổ đồng bào tôi nghe” với mong muốn: “Sử hy vọng của dân tộc. Thế của học sinh -
nghe” chính thức ra mắt tại
chức dưới sự lãnh đạo của Mặt trận Dân ca và kháng chiến ca ít phản ánh được sinh viên là thế của nhân dân nên tác
khuôn viên Trường Cao tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam. Ngày thực tại đấu tranh nóng bỏng của quần phẩm của chúng ta phải phục vụ dân tộc,
đẳng Nông - Lâm - Súc Sài 15-5-1965, Đoàn văn nghệ sinh viên - học chúng thành thị miền Nam. Vì vậy chúng phải được “hát cho đồng bào tôi nghe” để
Gòn (nay là Trường Đại học sinh Sài Gòn được thành lập, do sinh viên tôi đã phát động phong trào học sinh - nung nấu ý chí hào hùng, tinh thần quật
Nông lâm Thành phố Hồ Chí y khoa Trương Thìn phụ trách. Đoàn văn sinh viên trực tiếp sáng tác những bài ca khởi, bất khuất của dân tộc đang vùng lên
nghệ sinh viên - học sinh Sài Gòn đã ấn tranh đấu, vừa để thúc đẩy hành động, đưa lịch sử đất nước vào một giai đoạn
Minh) bằng một chương
hành và phổ biến tập ca khúc phản chiến vừa làm vũ khí tấn công trực diện vào chế quyết định”.
trình ca nhạc với ca khúc
“Hát từ đồng hoang” của nhạc sĩ Miên Đức độ Sài Gòn. Tất cả biến thành biển sóng, Từ tập nhạc “Hát cho đồng bào tôi
chủ đề mang tên “Hát cho Thắng, sau đó tiếp tục ra mắt tập thơ một đại hợp xướng hùng hồn, và tiếng hát nghe”, nhiều ca khúc đã lan tỏa và có khả
dân tôi nghe”, sáng tác của “Tiếng hát những người đi tới”, tập kịch thơ đã trở thành nhịp đập con tim muôn triệu năng cảm hóa sâu sắc như “Những người
nhạc sĩ Tôn Thất Lập. “Tiếng gọi Lam Sơn” nêu cao tinh thần người muốn vùng dậy giải phóng quê không chết” (Phạm Thế Mỹ), “Dậy mà đi”
tranh đấu đòi hòa bình cho non sông. hương, giành lấy hòa bình, độc lập”. (Nguyễn Xuân Tân), “Gặt vội lúa vàng”
V giục giã, “Hát cho dân tôi nghe” “Hát cho dân tôi nghe” tại Huế và tổ chức tại Trường Cao đẳng Nông - Lâm - Súc (Trương Thìn), “Lúa reo trên khắp đồng
ới những lời ca, giai điệu sôi sục,
Năm 1966, nhạc sĩ Tôn Thất Lập viết
Sau đêm nhạc “Hát cho dân tôi nghe”
bằng”, “Từ sông Hương đến sông Hát”
đánh dấu sự dấn thân của một thế
hệ trí thức trẻ: “Hát cho dân tôi nghe tiếng đêm nhạc ở Trường Đại học Văn khoa Sài Gòn, phong trào được sự hưởng ứng (Tôn Thất Lập), “Tự nguyện”, “Lời ca người
Huế. Bị vây ráp và khủng bố, ông rời cố đô
đi giữ quê hương” (Trương Quốc Khánh),
mạnh mẽ của giới trẻ đô thị. Tháng 6-
hát tung cờ ngày nào/ Hát cho đêm thiên vào Sài Gòn. Năm 1968, với tư cách Chủ 1970, tập nhạc “Hát cho đồng bào tôi “Tin tưởng ca”, “Ước vọng ca” (Nguyễn
thu lửa cháy trên trại giặc thù/ Hát âm u tịch Hội Sinh viên sáng tác của Tổng hội nghe” với chủ đề “Chúng ta đã đứng dậy” Tuấn Kiệt), “Tổ quốc ơi, ta đã nghe”,
trong đêm muôn cánh tay đang dậy lên/ Sinh viên Sài Gòn, Tôn Thất Lập đã quy được phát hành, gồm 32 ca khúc, trong “Không ai ngăn nổi lời ca” (La Hữu Vang)...
60