Page 44 -
P. 44
TẢN MẠN ĐẦU XUÂN ẤT TỴ NĂM 2025
nguồn gốc là từ / mahing / ở vùng Thà bằng gần sông gần nước. Địa danh Ngã
Vựng ngày nay. Anh còn nhắc lại rằng: Ba Xà, hợp lưu giữa sông Cầu và sông
" tác phẩm nghệ thuật ở các đền chùa Lý Đuống, nhắc đến tín ngưỡng thờ Rắn
Trần lại cho phép nghĩ rằng ta cũng vốn (Xà), thờ Thánh Tam Giang là thần
có cả một tên gọi Rồng Rắn theo kiểu Rắn, có nơi được nhân cách hoá thành
rồng / mahing / ở vùng Thà Vựng ". anh em Trương Hống, Trương Hát, cai
Điều này hoạ sĩ Nguyễn Đỗ Cung, quản khúc sông từ Ngã Ba Xà đến Ngã
chuyên gia về mỹ thuật, trong một tham Ba Phượng Nhãn. Học giả Phan Ngọc
luận năm 1970 đã nhắc lại: con Rồng viết rất rõ về vấn đề này và cho biết
thời Lý khác con Rồng Trung quốc, nó dọc sông Cầu có đến 300 xã thờ Thánh
có hình dạng Rắn, " có nhiều đường Tam Giang.
lượn. Hình loại rồng này phải có lịch sử Các học giả Trần Từ (Từ Chi) và
của nó, có thể xuất hiện trước đời Lý Bạch Đình cho biết thêm, trong truyện
nhiều... Nay ta gọi là Rồng, nhưng xưa cổ Mường thường có nhân vật Khú ưa
chưa hẳn đã gọi là Rồng, mà có thể là xuất hiện dưới dạng rắn nước, với đặc
một loại “rồng rắn”, trẻ con ta thường có điểm: bao giờ cũng có mào đỏ trên đầu
trò chơi “rồng rắn ”. giống như gà trống. Điều này xác nhận
Ngày nay, những khám phá về một tư liệu của Lê văn Lan và Trần
dân tộc học, huyền thoại học đã đẩy kiến Minh Hiên trước đây:
thức và suy luận chúng ta đi xa hơn: " Trong ngôn ngữ và khái niệm
hình ảnh Rồng Tiên là một sản phẩm người Khmu, có một con vật gọi là prư
văn học xuất hiện khá muộn màng trong dồng. Đó là một con vật hình rắn, có
tư duy dân tộc, ít nhiều do ảnh hưởng mào như mào gà, có vảy và có chân.
Trung Quốc và Đạo giáo. Ngay chữ Trong ngôn ngữ và ý niệm Thái, “prư
‘tiên’ cũng mới xuất hiện từ đời Hán, dồng” tương đương với “tu luông” là
trước đó là những ‘chân nhân’. Vật tổ một con vật có vảy và có bờm như ngựa.
của các dân tộc Việt: Kinh hay Thượng, Những con vật quái đản này không có
là Chim và Rắn. Hình tượng Chim quan hệ gì về dòng họ với những người
thường gặp ở huyền thoại các dân tộc đang sống, nhưng lại có vai trò như một
anh em miền núi, hình tượng Rắn thứ thần chịu trách nhiệm về nắng mưa
thường gặp ở truyện cổ các vùng đồng như một thứ “ma nước” và những con
38
