Page 76 - Người Kinh Bắc

NGHIÊN CỨU - TRAO ÐỔI

Yêu nhau trò chuyện vân vi, Nhưng biểu tượng cây trúc trong lời ca
Kẻo mai tiếng bấc, tiếng chì lại bảo Quan họ lại gợi lên cảm giác gần gũi, thân

tại em”. quen, khiến người đọc, người nghe liên
Hình ảnh cánh bèo trôi nổi trên ao, tưởng đến những chàng trai, cô gái thôn
đầm, sông, hồ rất quen thuộc với người quê với tình cảm mộc mạc, bình dị những
dân đất nước nông nghiệp như Việt Nam. vẫn thiết tha, sâu lắng:
Bèo là loại thực vật gần như không có giá Hôm nay sum họp trúc mai
trị, chỉ dùng để làm mát ao hồ cho tôm, Tình trong một khắc,
cá hoặc làm thức ăn cho gia súc, gia cầm. nghĩa dài trăm năm...
Ngay từ bèo khi phát âm đồng nghĩa với sự Người như trúc mọc ngoài trời.

rẻ rúm (rẻ như bèo, giá bèo). Gần gũi với Hoặc:
người dân, có giá trị thấp và nó còn có đặc Trúc xinh trúc mọc sân đình
tính rất nổi bật là trôi nổi vô định. Vì vậy, Anh (Hai) xinh anh (Hai) đứng một
khi đi vào lời ca Quan họ nó trở thành biểu mình cũng xinh
tượng của số phận nhỏ nhoi, bất định, nổi Trúc xinh trúc mọc bờ ao
nênh, không biết đi đâu về đâu. Đó là thứ Anh (Ba) xinh anh (Ba) đứng
tình cảm bơ vơ, cô đơn, chờ đợi mỏi mòn: nơi nào cũng xinh

“Bèo dạt, mây trôi/ Chốn xa xôi…/Anh ơi, Trúc xinh trúc mọc đầu chùa.
Không yêu em lấy đạo bùa phải yêu.
em vẫn đợi…/ Bèo dạt…”. Người Quan họ đã dành cả một bài
2.2. Biểu tượng “cây trúc”, “vầng ca cho trúc, không phải cho trúc quân tử
trăng”, “con đò” - phẩm chất bình dị, mà cây trúc xinh, cây trúc gần gũi, đáng
tình cảm mộc mạc, đằm thắm, thiết tha yêu, quen thuộc, biểu tượng cho anh Hai,
của người Quan họ anh Ba, chị Hai, chị Ba... xinh... “đứng
Có những biểu tượng đã quen thuộc một mình cũng xinh”, “đứng nơi nào cũng
và được khẳng định giá trị nghệ thuật trong xinh”. Có thể thấy, mặc dù biểu tượng “cây

thơ ca và nghệ thuật tạo hình từ rất sớm, trúc” trong lời ca Quan họ không phải là
ví dụ biểu tượng cây trúc trong thơ ca và một phát hiện mới (đã xuất hiện nhiều
hội hoạ, điêu khắc... từ nhiều thế kỷ. Biểu trong thơ ca cổ). Nhưng điểm sáng tạo
tượng cây trúc thường xuất hiện trong thơ độc đáo, mới lạ của “cây trúc” trong lời ca
ca xưa là biểu trưng cho cốt cách, phẩm Quan họ là nó biểu trưng cho vẻ đẹp phẩm

chất của người quân tử: cứng rắn, vươn chất, tình cảm của người bình dân: vừa
thẳng, sức sống dẻo dai, bền vững trước mộc mạc, vừa tha thiết, vừa chân thành,
mọi thử thách; ý chí kiên định “Trúc dẫu vừa mãnh liệt: “Không yêu em lấy đạo bùa
cháy đốt ngay vẫn thẳng” (Nguyễn Trãi); (cho) phải yêu”.
nhân cách thanh cao... “Dáng buồn như Không chỉ có cây trúc, vầng trăng,
trúc, điệu gầy như mai” (Nguyễn Du). con đò, con thuyền cũng là những biểu

74 NGƯỜI KINH BẮC SỐ 01/2025