Page 47 - Báo Thái Nguyên
P. 47
“chớt” đến nước thứ 6 tôi dừng lại, rót nước ra
các chén mời mọi người uống, chủ trà chắp tay
nói “bái phục”. Nghĩa là, chè bao nhiêu tuổi
thì sẽ dùng bấy nhiêu lần nước sôi để loại các
Nhàn tản trâu gốm, nếu nước sủi bọt trên lưng con trâu ở
chất tự sinh, nước chè phản ứng trên lưng con
lần thứ mấy, đồng nghĩa với phẩm trà ấy được
mấy tuổi. Con trâu trên bàn trà là thước đo
nói chuyện lường chất lượng phẩm trà.
- Nói đến trà là nói đến ấm, nhiều người
bảo nhau tìm mua ấm Tử Sa và dễ dàng mua
loại ấm này trên mạng. Ông có cách nào biết
trà không tráng men. Loại ấm này thường có màu
được ấm Tử Sa thật hay giả?
Ấm Tử Sa được nung ở nhiệt độ cao và
tím, xuất phát từ vùng Nghi Hưng, Trung
Quốc. Hương vị của trà pha trong ấm Tử Sa sẽ
thơm ngon hơn do các loại khoáng vi lượng có
trong đất làm ấm. Muốn biết thật hay giả cũng
rất đơn giản. Cho nhiều chè vào ấm, đổ nước
sôi, để đấy sau một tháng rót ra nước không
Những thời khắc cuối cùng của năm thiu, thì ấm đó có đất Tử Sa khoảng 20%. Nếu
2024 đang trôi nhanh. Dường như Tử Sa 50% thì để hàng tháng nước rót ra vẫn
thơm mùi trà.
nhịp sống thường ngày của - Khái niệm văn hóa được thể hiện ở mọi
mỗi người cũng hối hả hơn. khía cạnh cuộc sống, trong đó có cả trà. Vậy
Vậy mà chúng tôi lại có văn hóa trà Việt Nam biểu hiện ở đâu, thưa
một buổi chiều nhàn tản ông?
uống trà và nói chuyện Văn hóa trà Việt Nam biểu hiện cao nhất,
“trên trời dưới biển” với chưa nước nào có, là sự giao hòa với tâm linh.
Đơn cử, ngày Giỗ Tổ Hùng Vương, người dân
nghệ nhân, nhà văn hóa thường chọn trà ngon dâng mời các thánh thần,
Trà Mông Đông Vũ. sau đó con cháu mới pha trà uống với nhau. Ở
mỗi gia đình cũng vậy, ngày cúng giỗ con
cháu thường pha trà ngon dâng lên bàn thờ.
- Có người đánh giá ông là người sành trà Nhiều người coi trà như một thú chơi tao nhã,
nhất Thái Nguyên, chỉ cần nhấp một ngụm trà đó cũng là nét văn hóa. Từ thời cụ Nguyễn
ông có thể nói vanh vách nguyên liệu của vùng Trãi, Phạm Đình Hổ, Nguyễn Tuân… đã rất
chè nào, giống chè gì, thậm chí chè “sạch” hay cầu kỳ khi uống trà.
không “sạch”. - Khá nhiều người quan tâm đến việc xây
Tôi là người sành trà nhất hay không, cái đó dựng trà thất, trà viên trong nhà mình, ông có
tùy mọi người nhận xét, nhưng tôi là người uống cho rằng đó là việc cần thiết không?
nhiều loại chè, có sự mẫn cảm đặc biệt nên nhận Đó là việc tối cần thiết. Muốn nói đến đạo,
biết rõ lắm. Mỗi vùng chè của Thái Nguyên đến văn hóa thì cần có không gian để thưởng
cho ra loại trà hương vị khác nhau, ngửi qua trà, để đàm đạo. Trong cuốn Đại Nam Nhất
biết ngay. Muốn biết trà ngon hay không cũng Thống Chí có đoạn nói về các vua chúa của
đơn giản. Ngụm trà đầu tiên nên ngậm trong Việt Nam đi kinh lý đến khu vực dốc Hàng
miệng, để nước trà tự ngấm, họng bắt đầu thấy Than, Hà Nội, thường ghé vào một cái điện
ngọt ngọt thì lúc đó mới nuốt từ từ. Nếu có cảm triều đình xây, có tên gọi là Đinh Bộ Đầu (để
giác “xít” họng thì đó không phải trà ngon. Chè nghỉ ngơi và ăn trầu, uống trà), sau đổi tên là
ngon thì độ “xít” thoảng qua, họng thoáng. Để Điện Trà, đó chính là trà thất đầu tiên của
biết chè ‘sạch” hay không “sạch” cũng dễ thôi. người Việt. Trà thất, trà viên thì cốt lõi nhất là
Chè pha đặc đang nóng xối thẳng vào nước đá sự yên tĩnh, gần gũi. Nhưng quan trọng nhất là
(với điều kiện nước làm đá phải thật sạch), dùng chủ trà (hoặc trà nương) phải chân tình, dung
ngón tay khoắng, nước chuyển màu là còn dư dị, chừng mực. Đừng nói nhiều nếu như khách
lượng thuốc bảo vệ thực vật, đưa vào máy thử chỉ có phương tiện khác. Còn uống trà truyền không đến để nói chuyện với mình. Trà không
kết quả chính xác 100%. Hoặc có một kinh thống nghĩa là uống chè xanh và nước chè phải là cao lương mỹ vị, nhưng đã gọi là văn
nghiệm dân gian khác là “chớt” nước chè từ chén tươi. Nếu uống sang ô long, hồng trà, trà đen hóa thì phải tinh tế.
này sang chén kia vài chục lần, nếu thấy nước (trải qua quá trình lên men)… thì không còn là - Vậy làm thế nào để trong mỗi ngôi nhà
vẩn đục là chè không sạch. uống trà truyền thống nữa. của người Thái Nguyên có một trà thất hoặc
- Sành trà như vậy, ông thường chọn uống loại - Là người đi nhiều nơi, uống nhiều loại trà một trà viên?
trà nào? các nước, ông ấn tượng nhất khi uống loại trà Tôi nghĩ nên bắt đầu từ trên xuống dưới.
Trước đây tôi uống trà xanh của Tân Cương, nào của nước ngoài? Tỉnh ủy, Ủy ban, trong các sở, ngành… nên có
nhưng hai năm nay tôi chỉ uống trà Phúc Vân Đó là lần tôi đến vùng Vân Nam, Tứ Xuyên một không gian trà. Ở đó trưng bày các loại
Tiên (còn gọi là trà Thọ Mười), mua ở chợ Phú của Trung Quốc thấy trên bàn trà nào cũng có trà, có bản đồ vùng chè ngon và các nhà chè
Đô (Phú Lương). Như chị biết là chè Bát Tiên, con trâu bằng gốm. Khi pha trà, chủ nhà uy tín, có chỉ dẫn du lịch vùng chè gắn với ẩm
Phúc Vân Tiên thường để “đấu trộn” với các chè thường “xối” nước sôi lên lưng trâu. Lúc đầu thực… Khách đến mời vào ngồi trong không
khác cho tăng hương thơm. Bát Tiên thơm ngọt, tôi nghĩ đó là lối chơi, sau tôi quan sát và phát gian đó, mời uống chén trà nóng, là bộc bạch
nhưng vị hơi chát quá. Phúc Vân Tiên hương hiện ra là không phải. Lần ấy tôi mua 1 lạng ra bản sắc riêng có của người Thái Nguyên rồi.
ngọt, dịu, vị đậm dễ chịu. Và quan trọng nhất là chè Phổ Nhĩ, tôi hỏi người bán (cũng là chủ Chúng ta đang hưởng lộc chè nên việc nâng
giá rất bình dân, chỉ 2-3 trăm nghìn đồng/kg, với trà) là chè mấy tuổi? Họ nói với tôi chè 10 niu, trân quý chè vừa là tình cảm vừa là trách
người nghỉ hưu như tôi là vừa túi tiền và hợp tuổi (tuổi chè càng cao giá bán càng đắt). Tôi nhiệm.
khẩu vị. pha và cũng “chớt” nước sôi trên lưng trâu, NGÔ MINH (Thực hiện)
- Hiện nay có quan điểm khác nhau về sản
xuất chè truyền thống và uống trà truyền thống.
Ông nghĩ về vấn đề này như thế nào? x
Trước đây, ông bà ta sao chè trên chảo gang, Nghệ nhân, nhà văn hóa trà Mông Đông Vũ sinh năm 1950 tại xã Lam Vỹ (Định
rồi dần dần sao chè trên tấm tôn, dùng lò gas, Hóa). Ông được coi là người đầu tiên ở Việt Nam dày công nghiên cứu và đưa văn
nay là sao tự động, bấm nút căn giờ bằng máy… hóa trà vào lễ hội. Ông có thú sưu tầm ấm pha trà, bộ sưu tập ấm của ông hiện có
thì vẫn là phương pháp sản xuất truyền thống. gần 400 chiếc với niên đại, kiểu dáng, kích thước khác nhau.
Bởi vẫn thực hiện các bước sản xuất như trước,
