Page 24 - Báo Quảng Trị - Số Tết Âm Lịch

24
24 XUÂN ẤT TỴ 2025
2025
XUÂN ẤT TỴ

Lan tỏa hương “Mùa cổ điển”

Bút ký NGUYỄN HOÀN in. Lúc đầu, anh Quang đắn đo, sau đó, do mối
gắn bó ngày càng thân tình giữa hai người, anh
Quang đồng ý. Nhưng anh Phước chưa nhận tập
Thuở còn đi học, đọc “Thi nhân Việt Nam” thơ chép tay này vội, vì đợi khi có lương rồi sẽ “tiền
của Hoài Thanh và Hoài Chân, một kiệt tác của trao cháo múc”, cho trọn nghĩa vẹn tình. Một hôm,
phê bình văn học Việt Nam ra đời năm 1941 đã vào chiều tối thứ Bảy cuối năm 1971, anh Quang
“điểm danh” đầy đủ các nhà thơ tên tuổi lúc bấy đưa vợ và con cái về nghỉ cuối tuần ở Ninh Hòa,
giờ, tôi thấy, bên cạnh các nhà thơ làm thơ theo quê hương anh. Anh Phước đã sang trông coi hộ
lối mới, cách tân, vẫn hiển hiện bóng dáng không nhà cho anh Quang. Chính ngay trong đêm này,
phai mờ của một nhà “thơ cũ”: Quách Tấn, nhà đặc công ta dùng chất nổ tấn công khu trại lính
thơ Đường cuối cùng của Việt Nam, người lan độc thân, xóa luôn phòng anh Phước ở khu này.
tỏa hương “Mùa cổ điển”, một thứ “hương mầu Lạ lùng thay, chính nhờ ở lại nhà anh Quang, nơi
nhiệm” (chữ dùng của Hoài Thanh và Hoài Chân) không bị tấn công trong đêm này, sâu xa hơn là
cho đời. Tôi đến với ông Quách Giao là để lần chính nhờ duyên nợ với tập thơ chép tay “Mùa
theo dư hương ngát thơm ấy. cổ điển” của Quách Tấn đang nằm ở nhà anh
Nhà ông ở số 12 (cũ), nay là số 69 đường Quang mà anh Phước được sống sót. Anh Phước
Bến Chợ, TP. Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa, đã giữ tập thơ “sinh tử” với đời anh như giữ “bùa hộ
ngay sát chợ Đầm. Đây chính là ngôi nhà xưa mệnh”, thường mang theo bên người như hình với
của nhà thơ Quách Tấn. Bước qua gian ngoài, Đến Nha Trang, Khánh Hòa mấy lần, ngoài công việc ra, tôi dành thời gian bóng. Nhưng anh vẫn canh cánh bên lòng nỗi trở
vào gian trong thấy trên bàn thờ gia tiên hiện lên say đắm ngoạn cảnh, trải nghiệm mạo hiểm cùng các trò chơi trên biển, hay nhập trăn, ray rứt, hối hận vì lần lữa chưa trao lại tập thơ
chân dung Quách Tấn nhìn nghiêng dưới bóng vào không gian huyền bí của Tháp Bà Ponagar… như bao du khách khác. Nhưng chép tay cho nguyên chủ, chỉ vì anh quá yêu tập
trăng, ánh lên vẻ suy tư của vầng trán trầm mặc rồi, như một duyên may và như một sự đánh thức của ký ức thẳm sâu, có lần, tôi thơ này, nhất là ấn tượng mạnh với bài thơ “Đêm
và vẻ lãng mạn của mái tóc thần thái nghệ sĩ. không quên tìm đến với một “người muôn năm cũ” đang cư ngụ lặng lẽ nơi thành thu nghe quạ kêu”.
Ông Quách Giao đã 91 tuổi, vẻ quắc thước và phố biển xôn xao này, đó là ông Quách Giao, con trai nhà thơ Quách Tấn. Mãi đến năm 1991, khi thực sự thấu cảm
còn rất minh mẫn, tiếp tôi trong không gian hoài tình cảnh nhà thơ Quách Tấn bị mất một số bản
niệm Quách Tấn này. Trên chiếc bàn tròn chứng thảo của mình và bạn bè trong thời chiến, anh
kiến buổi hàn huyên của ông Quách Giao và tôi, Phước cùng một người bạn là Nguyễn Văn Đệ ở
đặc biệt, ông đặt lên đó cho tôi lần đầu tiên được Nha Trang ra gặp nhà thơ Quách Tấn để trao lại
thấy và được bồi hồi lần giở các trang “cảo thơm” tập thơ chép tay “Mùa cổ điển”. Lúc này, nhà thơ
của nhà thơ Quách Tấn do chính nhà thơ chép Quách Tấn bị đau mắt, mất dần thị lực, chỉ thấy
tay: tập thơ “Mùa cổ điển”, có bút tích của Chế màu đen bao phủ xung quanh nhưng anh Phước
Lan Viên, Bích Khê và tập tự truyện viết theo lối cảm nhận trong tâm thức nhà thơ đang bừng lên
hồi ký “Bóng ngày qua” gồm 5 tập: Đời tiền nhân, ánh sáng của khung trời kỷ niệm xưa, khi thấy
Đời tục lụy, Đời văn chương, Đời tình cảm, Đời nhà thơ tay run lên cầm nắm tập bản thảo, sờ
chính trị. Ngỡ như có “bóng ngày qua” của Quách soạng miếng bìa cứng, cái gáy da, từng sợi len
Tấn về đây, trong căn nhà nhỏ này, thanh tao, khâu tay và tưởng như “nghe cả mùi mực đen,
hồn hậu, che mát tâm hồn ông Quách Giao và loại mực nửa thế kỷ vẫn còn nguyên màu cổ kính”
tôi đang trong mối giao cảm, bâng khuâng, hoài (trích thư anh Trần Văn Phước gửi nhà thơ Quách
niệm hương thơ mầu nhiệm. Tấn ngày 8 tháng Chạp năm Tân Mùi, dẫn theo
Quách Tấn tập làm thơ từ sớm, lúc 15 tuổi, Ông Quách “Quách Tấn buồn vui cuối đời”, Quách Giao sưu
mới học lớp sáu. Đọc và viết lời tựa cho tập thơ Giao (bên tầm, biên soạn, NXB Hội Nhà văn, Hà Nội, 2022,
đầu tay “Một tấm lòng” của Quách Tấn xuất bản phải) và tác tr. 150, 151).
năm 1939, Tản Đà đã đặt thơ Quách Tấn ngang giả Ngày trước, khi in thơ, nhà thơ Quách Tấn
-Ảnh: N.H
với thơ Hồ Xuân Hương, Nguyễn Khuyến. “Mùa phải tự bỏ tiền ra in. Ông Quách Giao cho biết:
cổ điển” là tập thơ thứ hai của Quách Tấn, xuất “Tập thơ “Một tấm lòng” được in từ tiền lương
bản năm 1941, tái bản năm 1960, từng vang cái giếng sầu rụng. Nhưng sắc vàng kia! Cái sắc sách vở có trong nhà chất vào hai tủ đầy, khóa dành dụm của ba tôi. Tập thơ “Mùa cổ điển” in từ
tiếng trên thi đàn thơ mới. Còn tập “Mùa cổ điển” vàng trong giây phút chiếu sáng cả trời thơ!”. kín. Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, nhà tiền mượn của mẹ tôi, tương đương 2 lượng vàng
bản chép tay mà tôi đang bâng khuâng lần giở Điều đáng “kinh ngạc” về sức ám ảnh sáng Quách Tấn không có ai trông coi, do các chủ trọ lúc đó, nhưng rút cuộc, ba tôi không trả lại được
trong nỗi hoài niệm Quách Tấn thì chưa mấy ai tạo nghệ thuật và đáng nể phục về công phu lao đã bỏ về quê. Kẻ gian vào nhà cạy phá lấy mất cho mẹ tôi vì thơ bán từng cuốn lẻ, thu lại không
được tiếp cận. Điều đặc biệt dành cho bạn đọc, động nghệ thuật của Quách Tấn, với “Đêm thu đồ đạc. Hai tủ sách bị phá tung. Tập thơ chép tay bao nhiêu”. Giờ đây, ông Quách Giao cũng tự bỏ
nhất là những ai thích “chơi đồ cổ” là ông Quách nghe quạ kêu” là quá trình thai nghén bài thơ “Mùa cổ điển” từ đấy lưu lạc đằng đẵng hơn 3 lần tiền ra để in nguyên bản tập thơ chép tay “Mùa
Giao đang chuẩn bị xuất bản tập thơ chép tay này bền bỉ kéo dài, ít người có. Ông Quách Giao cho quãng đời lưu lạc của nàng Kiều! Ban đầu, nó cổ điển” và tập “Bóng ngày qua” (trước mắt in tập
của cha mình, dự định phát hành trong dịp Tết Ất biết: “Lúc nhỏ, ba tôi đi bốc thuốc cho mẹ, vì mẹ nằm ở chợ Dài Nha Trang, có người lượm được 1 và 2) trong năm 2025. Ông đã tích góp được
Tỵ năm 2025. Tập này được đóng bìa cứng, các ốm. Ba tôi đi dọc bờ sông Côn, Bình Định, dưới và tặng cho anh Lê Văn Quang, một trung sĩ hải 100 triệu đồng để in từ nguồn tiền của mình và
trang khổ rộng, trên đó hiện lên những nét bút hàng tre. Chân ba tôi đạp lên mo nang tre khiến quân Việt Nam Cộng hòa. Sau đó, anh Quang nguồn mượn bạn bè. Ông hy vọng tập thơ chép
đều đặn, nắn nót và bay bướm của Quách Tấn. đàn quạ giật mình bay vụt lên và kêu vang. Lòng đã tặng lại tập thơ chép tay này cho anh Trần Văn tay “Mùa cổ điển” được in trước sẽ sớm thu hồi
“In lại “Mùa cổ điển”, tôi cho chụp bản viết tay chứ ba tôi bỗng cảm nhận về một sự mất mát, trống Phước, một người rất yêu thơ Quách Tấn. được vốn, vì tập này là bảo vật văn chương và
không đánh máy - ông Quách Giao hứng khởi vắng nào đó. Thế rồi, ba tôi bắt đầu thai nghén Anh Phước là hạ sĩ quan Hải quân Việt Nam có giá trị về văn bản học, giúp quay vòng bù đắp
nói - hiện tôi đang nhờ chụp lại bản thảo, chụp bài thơ “Đêm thu nghe quạ kêu” và sau 12 năm, Cộng hòa, thuộc Vùng II Duyên hải Nha Trang, để in tiếp hai tập “Bóng ngày qua”. Tôi mừng cho
hình sửa nét cho sắc”. tức đúng một giáp, bài thơ mới ra đời”. Duyên đoàn 25, đóng tại Hòn Khoai. Do chưa lập ông nhưng lòng thoáng nghẹn ngào, xót tiếc, khi
Cùng ông Quách Giao ôn lại “Mùa cổ điển” Ít người biết, tập thơ Quách Tấn chép tay gia đình, anh được vào ở tại khu dành cho người thấy ông đã già, tóc bạc da mồi mà di cảo nhà
như cái thuở còn mài đũng quần trên giảng đường, “Mùa cổ điển” có số phận trôi nổi, lưu lạc ngót độc thân. Vốn yêu trẻ, anh thích chơi đùa với mấy thơ Quách Tấn để lại còn nhiều, liệu ông còn có
tôi nhớ lại lời bình thật tinh nhạy, ấn tượng trong nửa thế kỷ, tưởng chừng biến mất vô tăm tích. chú nhóc con ở khu gia binh và trong số đó, anh đủ sức khỏe và thời gian để chọn lọc, biên tập và
“Thi nhân Việt Nam” của Hoài Thanh và Hoài Nhưng lạ lùng và kỳ diệu thay, có phải do chính yêu mến nhất con của anh Quang. Tìm đến nhà xin xuất bản kịp hết không? Ông nhớ như đếm:
Chân về bài thơ tuyệt bút “Đêm thu nghe quạ “sức nặng” nghệ thuật mà sau nhiều năm dài lưu anh Quang chơi, anh Phước thấy có tập thơ chép “Sách của ba tôi gồm 100 cuốn thơ, văn, luật thi,
kêu” của Quách Tấn: “Chốc chốc một cảnh rực lạc, tập thơ chép tay này đã về lại với chủ cũ trong tay “Mùa cổ điển”. Là người yêu sách, mê sách, thi thoại, lịch sử, địa dư..., đã in được 50 cuốn do
rỡ vụt hiện ra trước mắt ta rồi vụt biến đi: “Trời bến sự nhiệm màu “châu về Hợp Phố”? Quách Tấn anh Phước quyết không bỏ lỡ cơ hội quý báu được Nhà nước in, gia đình, bạn hữu in, còn 50 cuốn
Phong Kiều sương thấp thoáng/Thu sông Xích chép tay tập thơ này năm 1941, hoàn tất vào giữa sở hữu “đồ cổ” này. Dù anh Phước đã có tập thơ chưa in”. Với số lượng di cảo này, nếu chọn lọc
Bích nguyệt mơ màng/Bồn chồn thương kẻ nương năm 1942. Tháng 3/1945, Quách Tấn cùng Chế “Mùa cổ điển” xuất bản bản in, anh vẫn mong lại thì số cần in chắc còn khá nhiều và đó là điều
song bạc/Lạnh lẽo sầu ai rụng giếng vàng”. Ta có Lan Viên về Bình Định, nên phải gửi nhà lại cho được anh Quang nhượng lại tập “Mùa cổ điển” may mắn cho văn học nước nhà. Nhưng sức một
thể lơ đãng không thấy rõ sương trên bến Phong người quen. Quách Tấn đã gom hết bản thảo và chép tay này với giá tượng trưng gấp 20 lần bản mình ông sẽ không thể nào kham hết nổi việc in
Kiều, trăng trên dòng Xích Bích. Không thấy cả