Page 149 - Báo Quảng Ninh - Số Tết Âm Lịch

Những món bánh gây thương nhớ

Ẩm thực ngày Tết ở Quảng Ninh luôn là một nét
văn hóa hết sức đa dạng, phong phú và mang đậm dấu
ấn riêng. Điều đầu tiên khiến ẩm thực ngày Tết Quảng
Ninh độc đáo là ở các món bánh. Mỗi vùng, mỗi địa
phương trong tỉnh lại góp thêm một loại bánh riêng cho
mâm cỗ Tết, mang đặc trưng không thể trộn lẫn. Ngoài
các loại bánh chưng, các dân tộc vùng Đông Bắc có
nhiều loại bánh độc đáo và hấp dẫn.
Người Tày ở Bình Liêu, Tiên Yên, Hải Hà, Ba Chẽ...
gói một loại bánh có tên khá thú vị, là bánh coóc mò.
Trong tiếng Tày “coóc mò” có nghĩa là sừng bò (coóc:
sừng, mò: bò). Có lẽ do bánh có hình chóp nhọn, trông
giống sừng bò nên được người dân gọi như thế. Bánh
này thường được người Tày làm trong những ngày lễ,
Tết như Tết Nguyên đán, Tết Đoan Ngọ... hoặc làm bán
vào những ngày có phiên chợ huyện.

Trẻ em xã Bằng Cả (TP Hạ Long) trải nghiệm gói
bánh chưng gù.

bên ngoài có màu xanh, nhân giữa có màu đỏ tía của Bánh tài lồng ệp và bánh bạc đầu do chị Trương
lá kim lông hoặc màu vàng của đỗ, hòa với thịt lợn béo Ngọc Xuân (phường Hà Phong, TP Hạ Long) làm.
ngậy, thơm mùi gạo mới.
Đặc biệt, mỗi khi Tết đến, người Tày ở huyện Bình Bánh tày lồng ệp không khó làm, nhưng cần tỉ mỉ
Liêu còn gói một cặp bánh chưng gồm một bánh dài, một trong các công đoạn thì bánh mới ngon. Nguyên liệu
bánh tròn, gọi là “bánh chưng bố”, “bánh chưng mẹ”. Về làm bánh rất phổ biến, đó là bột gạo nếp, đường phên,
cơ bản, bánh vẫn dùng gạo nếp, thịt lợn. Điểm nước cốt gừng, vừng, lạc... Gạo nếp xay, lọc nhiều lần
khác biệt là “bánh chưng bố” có nhân bánh là một con sao cho thật nhỏ, thật mịn. Đường phên là đường làm
cá suối, tượng trưng nguồn nước, sự no đủ thịnh vượng; từ mật mía. Gừng thái nhỏ. Tất cả trộn theo tỷ lệ nhất
nhân của “bánh chưng mẹ” là một quả trứng gà luộc chín định, nhào đi nhào lại cho thật nhuyễn rồi đổ vào khuôn,
để nguyên vỏ tượng trưng cho sự sinh sôi nảy nở. Lá kim mang đi hấp cách thủy với nước gừng. Bánh tày lồng ệp
lông cũng có thể được cho thêm vào làm nhân khiến bánh thành phẩm có hình trụ tròn, màu nâu sậm cánh gián,
có màu đỏ, vị thơm hơn, ăn ngon hơn. Bánh gói xong bên trên rắc vừng, lạc. Bánh tày lồng ệp có thể để đến
cũng luộc từ 12-18 tiếng trên bếp củi. Bánh chín dền, dẻo 10 ngày sau Tết, khi bánh cứng lại cắt nhỏ rán trong dầu
là bánh ngon. Bánh vớt ra rửa qua nước lạnh, để ráo. Đến mỡ, vỏ bánh giòn mà ruột vẫn mềm dẻo, tạo nên một vị
ngày Tết, chủ nhà đặt “bánh chưng bố”, “bánh chưng mẹ” ngon khó cưỡng.
lên bàn thờ để dâng cúng tổ tiên, thể hiện lòng thành kính “Ngày Tết, ai cũng mong muốn có một năm mới
của con cháu đối với ông bà và cầu mong cho một mùa nhiều tài lộc. Bánh tày lồng ệp được làm tròn trịa, đầy
màng bội thu, cho một cái Tết thêm đầm ấm. đặn tượng trưng cho mong muốn cả năm viên mãn, tròn
“Với người Tày Bình Liêu chúng tôi, gói “bánh chưng đầy, làm việc gì cũng trọn vẹn hanh thông. Trong không
bố”, “bánh chưng mẹ” trở thành phong tục truyền thống, khí ngày Xuân còn se lạnh, khách đến chơi nhà được
nét đẹp mỗi dịp Tết đến, Xuân về của mỗi gia đình. Sau gia chủ mời miếng bánh tày lồng ệp ngọt ngọt, xen lẫn
Tết, “bánh chưng bố”, “bánh chưng mẹ” được hạ xuống, vị cay cay và mùi thơm ấm áp của gừng, tình cảm như
mọi người quây quần cùng thưởng thức. Nếu có khách càng thêm thân mật, gần gũi...” - chị Trương Ngọc Xuân
đến, chủ nhà sẽ mời khách cùng ăn. Người Tày quan - người dân tộc Sán Dìu, chia sẻ.
niệm, ai được ăn bánh của 3 nhà liền thì cả năm đó sẽ Cùng với bánh tày lồng ệp, bánh
gặp nhiều may mắn” - anh Hoàng Văn Sằn, xã Hoành bạc đầu cũng là một loại bánh cũng
Mô, huyện Bình Liêu, cho biết. không thể thiếu trong mâm cỗ Tết
của người Sán Dìu. Bánh bạc đầu
cơm lông. Bánh có hình tam “ được làm từ gạo nếp cái hoa vàng,
Bánh coóc mò cũng làm từ
bên trong nhân có lạc, vừng, đậu
Bánh tày lồng ệp được
gạo nếp, nhân là thịt lợn và lá
xanh dừa, đường cát trắng. Qua
giác, nhỏ chỉ bằng nắm tay, làm tròn trịa, đầy đôi bàn tay khéo léo của người làm
bánh, từng viên bột được vỗ cho
được gói bằng lá chít. Để gói đặn tượng trưng cho bẹt ra, cho nhân vào giữa rồi viên
được bánh coóc mò ra hình tam mong muốn cả năm thành những chiếc bánh tròn xoe.
giác nhỏ, gọn, người gói phải Mỗi chiếc bánh nặn xong đều được
thật khéo tay bởi chiều ngang viên mãn, tròn đầy, lăn đều qua một lớp bột mịn. Nhiều
của lá chít khá nhỏ, lại cuốn người bảo, có lẽ do bột phủ trắng
hình chiếc phễu, nếu không làm việc gì cũng trọn bên ngoài nên bánh được gọi là
khéo thì gạo, thịt rất dễ rơi ra. “bánh bạc đầu”.
Thêm nữa, buộc lạt cho chiếc vẹn hanh thông. Để mâm bánh rực rỡ hơn trong
bánh cũng cần bàn tay điêu ngày Tết, người Sán Dìu còn làm
luyện, bởi nếu buộc lỏng quá, bánh bạc đầu nhiều màu như xanh,
nước ngấm vào nhiều sẽ làm vàng, hồng, tím... Tất nhiên, lớp bột
bánh bị nhũn, bị nhạt; buộc chặt quá, bánh cũng không màu ấy cũng đều làm từ nguyên liệu tự nhiên như bột gấc,
dền, không dẻo. bột dành dành, bột nghệ... Bánh bạc đầu thường được gia
Bánh coóc mò không chỉ được gói vào dịp Tết, mà đình Sán Dìu làm vào dịp Tết, cùng các món ăn cổ truyền
còn được bày bán trong tất cả các ngày ở chợ huyện, khác dâng cúng tổ tiên nhưng với sự hấp dẫn riêng, bánh
chợ xã miền núi, vùng cao. Nếu không có dịp đến tận bạc đầu rất được ưa chuộng. Và không chỉ sống ở vùng
các bản, xã miền núi hoặc ăn Tết với người Tày, thì ở núi, giờ đây, trong các thành phố, thị xã của tỉnh Quảng
các hội chợ OCOP tỉnh Quảng Ninh, thực khách đều có Ninh, món bánh bạc đầu theo các cô, các mẹ Sán Dìu
thể mua và thưởng thức loại bánh độc đáo này. vào chợ, trở thành mặt hàng phổ biến được người dân địa
Một loại bánh độc đáo khác của đồng bào Quảng phương cũng như du khách tìm mua.
Ninh là bánh tày lồng ệp hay còn có tên là tài lồng ệp, Quảng Ninh được mệnh danh là một “Việt Nam thu
bánh tổ, bánh cấu hay xì lồng cấu, cũng có người gọi nhỏ”. Đi đến vùng miền nào, gặp gỡ cộng đồng nào
rất hay là bánh tài lộc. Bánh tày lồng ệp mang theo tín du khách cũng đều có thể cảm nhận rõ ràng về thiên
ngưỡng thờ cúng trời đất của bà con Sán Dìu - người nhiên tươi đẹp, văn hóa đặc sắc, con người hào sảng,
dân tộc Sán Dìu sống nhiều ở các huyện Ba Chẽ, Tiên thân thiện. Hãy đi và trải nghiệm, để thấy Quảng Ninh
Yên, Đầm Hà, Hải Hà, Vân Đồn và TP Hạ Long. Người đặc sắc nhường nào. Đơn giản chỉ là bánh Tết thôi, mỗi
dân Sán Dìu cho rằng Tết không có bánh tày lồng ệp đồng bào đều mang đến một loại bánh, một tên gọi, một
là Tết không to. hương vị độc đáo, khác lạ...n

Quảng Ninh 147
Xuân Ất Tỵ 2025