Page 147 - Báo Quảng Ninh - Số Tết Âm Lịch

Các mâm lễ được bày trong nhà thờ họ dâng lên tiên tổ. Con cháu các gia đình đội mâm lễ, đưa các cụ thượng đến từ đường dòng họ để
kính cáo với Tiên Công, tổ tiên trong ngày mùng 4 Tết “Ra cỗ họ”.

sắp xếp lễ, cỗ bàn sao cho vừa ý nhất để dâng tổ tiên, thể gà trống luộc, chai rượu, ván xôi với bánh giầy, bánh dòng họ có thành tích đều được khen thưởng, các cháu
hiện lòng thành với thế hệ trước của dòng họ” - ông Ngô chưng, bánh gio, bánh mật, bánh gai..., cùng hoa quả, nhỏ khác cũng nhìn vào đó mà noi gương.
Minh Tâm cho hay. trầu cau. Thủ lợn hoặc con gà thường được cài ngậm Là thế hệ trẻ của dòng họ Bùi, cháu Bùi Thu Huyền,
Chia sẻ về phong tục này, nhà văn Dương Phượng Toại bông hoa màu đỏ tượng trưng cho tài lộc. Xôi từ trái gấc đầy tự hào chia sẻ: Cháu được đi tới nhiều nơi, tìm hiểu
cho biết, cứ tới ngày mùng 2 tháng Chạp là các dòng họ tổ chín đỏ, thơm dẻo được đóng thành khuôn đĩa hoặc các hoạt động văn hoá nhưng đúng là chưa thấy ở đâu
chức tục “Chạp Tổ” với nghi thức tế lễ trọng thể. Sở dĩ có mâm xôi. Các thực phẩm khác cũng được các gia đình có phong tục truyền thống đặc biệt như ở Hà Nam.
hoạt động này vì ở vùng Hà Nam, các gia đình sau 5 đời lựa chọn kĩ càng để dâng lễ đảm bảo là loại to đẹp, Cháu cảm thấy rất yêu nét đẹp văn hoá của dòng tộc,
sẽ không làm giỗ riêng cho các cụ đã mất, mà đưa lên nhà thơm ngon. của quê hương. Vì vậy, cứ tới ngày Chạp Tổ, chúng
thờ họ để dâng hương, thành lễ giỗ chung. Do đó, ngày này Ngày nay, cuộc sống phát triển muôn mặt, thực cháu thường có mặt để tham gia các hoạt động của
được ấn định thành “giỗ Tổ họ” cúng các vị Thủy Tổ, Thế phẩm ngày càng đa dạng nên mâm cỗ họ ngày càng dòng họ, cùng cha mẹ dâng lễ lên tổ tiên và còn được
Tổ trên từ đường dòng họ. Cũng trong ngày “Chạp Tổ”, hội phong phú hơn nhưng vẫn trên nền vật phẩm cúng khen thưởng khi có thành tích học tập tốt, từ đó nỗ lực
đồng dòng họ sẽ tổng kết hoạt động, báo cáo một năm làm dâng tổ tiên như xưa. Tuỳ điều kiện gia đình, mâm lễ sẽ để đạt được thành tích cao hơn như lời căn dặn của các
ăn của con cháu trong họ, công bố việc chi tiêu và rà soát được trưng bày khác nhau, thêm nhiều món bánh trái, ông bà, bố mẹ.
lại sổ đinh xem ai đã mất, dòng họ có thêm người nào, để hoa quả, bia, nước ngọt... rực rỡ sắc màu; nhà có điều Tục “Chạp Tổ” và “Ra cỗ họ” là nét đẹp văn hóa độc
ghi tiếp vào gia phả. kiện còn thêm rất nhiều loại thực phẩm phong phú. Sau đáo, một phong tục hướng về cội nguồn Tổ tiên, ghi nhớ
Ra Giêng, vào ngày mùng 4 Tết, cả họ lại tổ chức lễ các nghi lễ, con cháu, anh em, họ hàng lại được quây công lao của các bậc tiền nhân sinh thành, dưỡng dục
“Ra cỗ họ” còn gọi là “Lễ tế Tổ” đầu năm với nhiều hoạt quần bên mâm cỗ. và khai cơ lập nghiệp tại vùng bãi triều cửa sông Bạch
động như: Nghi lễ cầu phúc, cầu lộc, cầu bình an, mong Đúng ngày “Chạp Tổ”, vùng đảo Hà Nam ngập Đằng, xây dựng nên vùng Hà Nam, Quảng Yên, ngày
Tổ tiên phù hộ cho con cháu một năm mưa gió thuận hoà, tràn không khí “Tống cựu nghinh tân”, “Uống nước nhớ nay. Phong tục này luôn được trân trọng vì mang tính
mùa màng tốt tươi, làm ăn, học tập, công tác có nhiều nguồn”. Xe cộ tấp nập, rất đông con cháu đều gác lại giáo dục cao về đạo lý uống nước nhớ nguồn, nối dài
thành công... Những người đứng đầu dòng họ cũng đưa công việc; nhiều người ở các tỉnh, thành xa, thậm chí huyết thống của cư dân nơi này, và nhắc nhở con cháu:
ra phương hướng, trách nhiệm của năm mới để con cháu ở nước ngoài cũng cố gắng thu xếp về làm lễ tổ tiên, Đã là người trong họ tộc thì phải biết nhau, thương yêu
trong họ thực hiện. Trong ngày này cũng diễn ra lễ mừng tham gia hoạt động truyền thống của dòng họ. Trên và giúp đỡ nhau.
thọ các bậc cao tuổi. Các gia đình sẽ đưa các cụ thượng từ các ngả đường, con cháu đội các mâm cỗ lên các nhà Theo ông Ngô Đình Dũng, Trưởng phòng Văn hoá
80 tuổi trở lên cùng lễ vật đến từ đường họ nội và họ ngoại thờ họ, các cụ cao niên khăn xếp áo the, che ô tạo nên TX Quảng Yên, Lễ “Chạp Tổ” và “Ra cỗ họ” của vùng
để kính cáo với Tiên Công, Tổ tiên đã ban phúc lành cho khung cảnh tưng bừng, sắc màu rực rỡ làm đẹp thêm đảo Hà Nam gắn liền với tục thờ các Tiên Công và Lễ
cụ thượng được lên chiếu thọ, kính báo cho hội đồng gia tộc bức tranh xuân của vùng đảo Hà Nam vốn giàu truyền hội Tiên Công - Di sản văn hoá phi vật thể cấp quốc
năm nay cụ được thượng thọ và mời hội đồng gia tộc đến thống văn hoá. Các thế hệ họp mặt, chuyện trò râm gia. Đây là nét đẹp văn hoá đặc trưng, riêng có cần
nhà dự lễ mừng thọ, sau là cho con cháu hiểu nơi cội nguồn ran; ngập tràn tiếng cười, tiếng chúc tụng. được giữ gìn trong đời sống cư dân. Vì vậy, TX Quảng
Tổ tiên, ông bà, cha mẹ. Đặc biệt, trong ngày “Ra cỗ họ” đầu năm sẽ có Yên đã quan tâm tuyên truyền, giáo dục giá trị văn hóa
Trước kia, cũng từ những ngày lễ Tổ, nam giới từ 18 tuổi thêm hoạt động khuyến học, khuyến tài. Hiện ở Hà dòng họ để nhân dân, con cháu các họ tiếp tục duy trì
được chính thức công nhận là trai đinh, thực hiện các quyền Nam, nhiều dòng họ lập Quỹ Khuyến học, khuyến tài và thực hiện tốt truyền thống này. Người Hà Nam có
lợi và nghĩa vụ đóng góp xây dựng dòng họ “đóng góp suất để khen thưởng, động viên con cháu thi đua học giỏi, thể tự hào là con cháu Tiên Công, cùng nhau đoàn kết
đinh” vào họ đến tuổi 60. Khi 60 tuổi ra họ làm lễ “Lên lão”, đỗ đạt đóng góp cho truyền thống hiếu học của dòng bảo tồn những nét đẹp, di sản văn hóa phi vật thể của
70 tuổi làm lễ “Kỳ lão”, 80 tuổi làm lễ “Thượng thọ”, 90 tuổi họ, mang về tiếng thơm và rộng hơn là sau này góp sức vùng đất bên dòng Bạch Đằng giang và đóng góp vào
hay 100 tuổi sẽ làm lễ “Đại thọ”, được cả họ chúc mừng tại xây dựng quê hương. Trong ngày này, con cháu trong sự nghiệp phát triển đi lên của mảnh đất nàyn
nhà thờ họ và tại gia đình.
Điểm chung trong nghi lễ dâng cúng tại từ đường nhà
thờ họ là bài văn tế bao giờ cũng nhắc đến việc ghi nhớ cội
nguồn các vị Tiên Công từ kinh thành Thăng Long, giữa
thế kỷ XV thời Hậu Lê về vùng đảo Hà Nam khai cơ lập
nghiệp. Từ đó, con cháu dòng họ tưởng nhớ, truy ơn công
đức Tổ tiên; nhắc nhở nhau đoàn kết, giữ gìn đạo đức gia
phong, truyền thống gia tộc để xây dựng dòng họ ngày một
lớn mạnh, bền vững; chấp hành chính sách pháp luật, cùng
nhau nỗ lực xây dựng làng xóm, quê hương phát triển.
Rời nhà thờ họ Ngô, chúng tôi ghé thăm từ đường họ
Bùi, họ Lê... Không khí tấp nập, rộn ràng, con cháu một
lòng hiếu kính với ông bà, tổ tiên vẫn là điều rõ nét mà
chúng tôi cảm nhận được. Và hơn hết là sự gắn kết tình
cảm máu mủ, ràng buộc giữa các thành viên trong gia tộc
vô cùng bền chặt.
Ông Bùi Tiến Quỳnh, trú tại phường Quảng Yên, TX
Quảng Yên, chia sẻ: Dù nhiều năm không sống ở đảo Hà
Nam nhưng cứ đúng ngày “Chạp Tổ” và làm lễ “Ra cỗ họ”
đầu năm, gia đình, anh em dòng tộc họ Bùi chúng tôi đều
có mặt dâng lễ. Trước cúng Tổ tiên, sau là để nhận họ hàng,
cha chú, anh em, con cháu... Dù công tác, nghề nghiệp có
khác nhau, chức vị có chênh lệch ngoài xã hội thì về với
dòng tộc, anh em, họ hàng chúng tôi gặp nhau tay bắt mặt
mừng, tình cảm vẫn rất gắn bó, có trên có dưới. Đây là dịp
để mọi người có cơ hội hỏi thăm nhau việc làm ăn, nghề
nghiệp, đời sống gia đình để chia sẻ những niềm vui hay
những khó khăn, kịp thời động viên nhau cố gắng vươn lên.
Mâm lễ “Chạp Tổ” và “Ra cỗ họ” xưa thường trưng
bày gồm các thứ thực phẩm như: Thủ lợn hoặc một con Nghi lễ cúng tại từ đường nhà thờ các dòng họ luôn nhắc đến việc ghi nhớ cội nguồn các vị Tiên Công.

Quảng Ninh145
145
Quảng Ninh
Xuân Ất Tỵ 2025
Xuân Ất Tỵ 2025