Page 45 - Người Hà Nội

NHÀ VĂN HOÀNG QUỐC HẢI:

Sâu nặng tình yêu

với lịch sử, với Hà Nội

CAO NGUYỆT NGUYÊN

Tôi đến thăm nhà văn Hoàng Quốc Hải vào một ngày đầu đông
khi ông vừa được trao tặng danh hiệu “Công dân Thủ đô ưu tú”
năm 2024. Trong ngôi nhà nhỏ nằm sâu trong con ngõ ở phố
Pháo Đài Láng, ông nhiệt tình kể cho tôi nghe về chuyện văn
chương, lịch sử, về những trầm tích văn hóa của Thủ đô mà theo
ông, nếu đã yêu mà không chuyển tải được sự tuyệt vời ấy ra
Chủ tịch UBND Thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh trao danh hiệu “Công dân Thủ đô ưu tú” trang sách thì thật là… phụ lòng Hà Nội.
cho nhà văn Hoàng Quốc Hải. Ảnh: Viết Thành
Nhà văn Hoàng Quốc Hải sinh năm 1938 nội tâm. Đặc biệt, ông sử dụng ngôn từ trang đã tái hiện sinh động lịch sử hào hùng của Thăng
1trong một gia đình nhà Nho ở huyện Kim trọng, tinh tế; truyền tải một khối lượng tư liệu Long - Hà Nội trong suốt chiều dài lịch sử 400
Thành (nay là thị trấn Phú Thái, tỉnh Hải phong phú, dày công nghiên cứu khi viết. năm, được coi là hai tác phẩm đồ sộ nhất viết về
Dương). Từ năm 1962 - 1966, ông công tác tại báo Nhà văn Hoàng Quốc Hải chia sẻ, để giải mã thời Lý và thời Trần.
Vùng Mỏ (nay là báo Quảng Ninh). Những năm được lịch sử thì bản thân người viết phải có có sự “Nếu ta yêu một miền đất mà không hiểu về
tháng gắn bó ở vùng đất mỏ, ông say sưa thâm am hiểu về văn hóa thời đại mình viết, không chỉ nó thì đó không phải là tình yêu. Càng đi sâu tìm
nhập thực tế các di tích lịch sử văn hóa như di lịch sử của dân tộc mình mà còn hiểu về lịch sử hiểu, tôi càng nhận ra Thăng Long - Hà Nội chứa
tích đền, chùa để tìm hiểu về văn hóa truyền các dân tộc khác. Vì lịch sử chỉ để lại cho ta những đựng những trầm tích văn hóa quý báu đã kết
thống của dân tộc. Năm 1966, khi chuyển công tín hiệu, chẳng khác những mật mã. Nhiệm vụ tinh qua bao thế kỉ mà dẫu các bậc tiền bối đã
tác từ vùng mỏ Quảng Ninh về Hà Nội, nhà văn của nhà văn chính là giải mã lịch sử. Nếu nhà văn khai thác, vẫn còn biết bao điều mới mẻ chờ đợi
Hoàng Quốc Hải vẫn giữ niềm đam mê ấy. Ông giải mã đúng, nghĩa là phục dựng lại xã hội từ phía trước”, nhà văn Hoàng Quốc Hải bộc bạch.
nhớ lại: “Hầu như ngày nào cũng vậy, cứ xong trong quá khứ như nó có; điều đó đem lại cho Trong suốt cuộc đời cầm bút của mình ông đã
việc ở cơ quan (lúc đó ông là biên tập viên tập người đọc một cảm nhận chân thực. Nếu giải mã miệt mài cày xới, tìm kiếm nét đẹp riêng ấy
Sáng tác Hà Nội của Hội Liên hiệp Văn học nghệ sai, người đọc sẽ phải tiếp nhận một sự thật méo nhưng với ông dường như chưa đủ. Giờ đây, dẫu
thuật Hà Nội - PV), tôi lại đến Thư viện Quốc gia mó, lệch lạc như là một sự xuyên tạc lịch sử. đã ở tuổi xưa nay hiếm, nhà văn Hoàng Quốc
để đọc sách và tìm tư liệu. Môi trường văn nghệ Hải vẫn không ngừng học hỏi và trau dồi kiến
sáng tạo hết sức tạo điều kiện cho các văn nghệ Lặng lẽ viết, bình thản viết, không tính thiệt thức, bởi ông coi văn chương (và Hà Nội) như
sĩ có môi trường để viết. Sau này trở thành 2hơn, vì quan niệm “với nghệ thuật, vật chất một biển lớn cần không ngừng khám phá. Ngoài
chuyên viên của Bộ Văn hóa (nay là Bộ Văn hóa, nhỏ mọn vô cùng, cái mà ta nhận được về tinh thần viết sách, viết tiểu thuyết, ông còn viết báo, tham
Thể thao và Du lịch), tôi cũng có thói quen ghi nó mới là vô giá”, nhà văn Hoàng Quốc Hải đã có gia nhiều hội thảo khoa học và có những bài
chép, tìm hiểu về lịch sử của vùng đất mình đặt được một gia tài văn chương đồ sộ. Một điều đặc tham luận về văn học và văn hóa, tiếp tục đóng
chân đến”. biệt trong sự nghiệp văn chương của nhà văn góp cho việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa
Chính từ những chuyến đi cùng những gom Hoàng Quốc Hải là gần 3/4 các tác phẩm của ông dân tộc…
nhặt tích lũy, tìm tòi miệt mài đã giúp nhà văn đều dành cho Hà Nội, với hơn 2.000 tác phẩm Với những cống hiến đầy ý nghĩa, nhà văn
Hoàng Quốc Hải có được rất nhiều những tư liệu thuộc nhiều thể loại: Tiểu thuyết, truyện ngắn, Hoàng Quốc Hải đã được trao tặng nhiều giải
rất quý giá. Đây chính là những chất liệu cho các tùy bút, bút ký, tạp văn, phê bình và nghiên cứu. thưởng danh giá như: Giải thưởng Nhà nước
sáng tác của ông sau nay, đặc biệt là những tiểu Dẫu không sinh ra ở Hà Nội, nhưng với nhà văn về văn học nghệ thuật cho bộ tiểu thuyết “Bão
thuyết lịch sử. Ví như khi viết hai bộ tiểu thuyết Hoàng Quốc Hải, Hà Nội là “bến đỗ của tâm hồn”, táp triều Trần”, Giải “Thành tựu văn học trọn
“Bão táp triều Trần” và “Tám triều vua Lý” mà tư là nơi chất chứa tình yêu mãnh liệt dành cho đời” của Hội Nhà văn Hà Nội (năm 2020) và
liệu gốc gần như không có, ông đã phải đi điền văn hóa và lịch sử của đất nước. Ông dành cả Giải thưởng “Bùi Xuân Phái vì tình yêu
dã, đến từng nơi để nghe những câu chuyện dân cuộc đời văn chương để truyền tải vẻ đẹp của Hà Nội” (năm 2008). Mới đây nhất
gian được đề cập rải rác trong tài liệu của Viễn Thủ đô ngàn năm văn hiến qua từng trang sách (ngày 8/10/2024), ông là 1 trong
Đông Bác Cổ và nguồn thư tịch Trung Quốc..., từ thấm đẫm sự tôn kính, sự trân trọng với từng 10 cá nhân được Thành phố
đó ghép nối, phân tích, so sánh và loại trừ để tìm ngóc ngách của mảnh đất Kinh kỳ. Hà Nội trong Hà Nội trao tặng danh
ra sự thật. những trang viết của ông hiện lên như một thực hiệu “Công dân Thủ
Chuyên tâm với tiểu thuyết lịch sử, những thể chứa đựng tâm hồn, ký ức và là hiện thân đô ưu tú”.
tác phẩm của nhà văn Hoàng Quốc Hải đã ghi dòng chảy văn hóa của một dân tộc. Minh chứng
dấu trong lòng độc giả, góp phần quan trọng rõ ràng nhất là hai bộ tiểu thuyết lịch sử “Bão táp
trong dòng chảy văn học, dòng chảy lịch sử Việt triều Trần” và “Tám triều vua Lý” dài 6.500 trang
Nam. Những tiểu thuyết lịch sử của ông chứa được nhà văn dồn tâm
đựng tinh thần yêu nước, niềm tự hào dân tộc; huyết thực hiện
tái hiện một cách chân thực và sống động các sự trong suốt
kiện, bối cảnh, đưa người đọc trở về những thời 30 năm
kỳ đã qua một cách rõ nét và sinh động. Các
nhân vật trong tác phẩm của ông thường được
xây dựng với nhiều khía cạnh, không chỉ là
những biểu tượng lịch sử mà còn mang đậm tính
người, với những suy tư, tình cảm và đấu tranh

Xuân Ất Tỵ 2025
48