Page 38 - Văn hoá Huế

Do đảm đương công tác bí mật, nên công lao và sự hy sinh của cô Lê Thị Đàn lúc
bấy giờ ít được biết đến. Sau này, cái chết lẫm liệt ấy lần đầu tiên được cụ Phan Bội
Châu kể lại trong cuốn “Việt Nam nghĩa liệt sĩ” xuất bản ở Thượng Hải (Trung Quốc)
năm 1918, nên từ đó tên tuổi của cô mới được lưu truyền. Mãi gần 20 năm sau, cụ Phan
Bội Châu khi cụ mua mảnh đất ở dốc Bến Ngự, cụ đã không quên người nữ anh hùng
Lê Thị Đàn. Cụ đặt tên cho cô là Ấu Triệu (bà Triệu nhỏ) và dựng một Bi Đình trên
mảnh đất mà cụ sinh sống. Trên bia khắc 4 chữ “Ấu Triệu Bi Đình”. Hiện nay tấm bia
nằm trong khuôn viên di tích lưu niệm danh nhân Phan Bội Châu, tại 119 đường Phan
Bội Châu, phường Trường An, thành phố Huế.
* Trần Thị Thiển (1878-1976)
Mệ Trần Thị Thiển sinh ra tại xã
Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh
Thừa Thiên Huế. Mệ kết hôn với cụ
ông Nguyễn Hán nên người dân ở đây
thường gọi là mụ Bộ Hán. Cụ Nguyễn
Hán tên thật là Nguyễn Khánh thuộc
dòng họ Nguyễn Công ở làng Niêm
Phò, xã Quảng Thọ, Quảng Điền. Cụ là
người hiền lành, mẫu mực, giữ nghĩa tín
với bà con, coi trọng việc học hành, hiểu
phong tục lễ nghi, biết chữ Nho, mê thi
phú, có chân trong hội Tư văn. Nhiều
năm làm Hương bộ trông coi sổ sách,
việc chung của Làng nên người dân
nơi đây thường gọi là ông Bộ Hán. Mệ
Thiển là một người phụ nữ đảm đang,
nề nếp, mẫu mực, cần cù lao động, yêu
chồng thương con, chu toàn mọi việc
nhưng tính tình không kém phần ngay
thẳng. Ngay từ nhỏ Nguyễn Vịnh (Đại
tướng Nguyễn Chí Thanh) đã chịu ảnh
hưởng rất lớn bởi sự gan góc và kiên Bà Trần Thị Thiển cùng con cháu
cường, dũng cảm của mệ.
Năm 1927 cụ Bộ Hán qua đời, mệ Thiển ở vậy nuôi nấng đàn con nên người. Các
con Nguyễn Hào, Nguyễn Du, Nguyễn Vịnh, Nguyễn Dĩnh lần lượt tham gia cách
mạng mệ không những nuôi nấng, ủng hộ các con làm cách mạng mà bản thân mệ cũng
rất hăng hái tham gia đấu tranh, tham gia các cuộc biểu tình.
Có một câu chuyện kể rằng: Trong một lần mệ bị bắt và đánh đập tra khảo để khai
thác thông tin về bốn người con tham gia cách mạng. Mệ cứ lý sự theo kiểu người già,
theo kiểu mệ Thiển: “chúng nó sống cả trên núi, lên đó mà bắt”, hay “chúng bây hỏi
vì sao dội bom mãi mà không chết thì đi mà hỏi bom răng lại hỏi tui”, trước những câu
trả lời thách thức như vậy, thằng đồn trưởng người Pháp liền hét lên:“Bà đẻ ra một bầy
Việt Minh đầu sỏ, tội bà là tội chết”, nói xong nó liền rút súng huơ trước mặt mệ. Mệ
hiên ngang ngẩng đầu nói: “Mi cứ bắn tao đi, bắn đi”. Thằng tây tức điên gí súng vào
đầu, mệ liền đưa tay chụp nòng súng của hắn gạt đi, hắn liền nổ súng, một ngón tay của

36 SỞ VĂN HÓA VÀ THỂ THAO THÀNH PHỐ HUẾ