Page 15 - Trí thức Phú Yên

Xuân
Söï kieän - Nhaân vaät ẤT TỴ

Đền thờ Cao Các - bộ tướng của Phù Nghĩa hầu

Lương Văn Chánh trong công cuộc mở đất

Phú Yên thế kỷ XVI

TS. ĐÀO NHẬT KIM

Đền thờ thần Cao Các nằm ở phía Tây núi Hòn Ông, thuộc khu phố Định Thọ 1, thị trấn Phú Hòa, huyện
Phú Hòa, tỉnh Phú Yên. Đền thờ quay mặt về hướng Tây Nam nhìn xuống thung lũng Đồng Din, có tổng
diện tích 1254 m2. Đền thờ do Nhân dân thị trấn Phú Hòa xây dựng để thờ Cao Các, một danh tướng đã hy
95 mùa xuân sinh trong trận đánh thành Hồ năm 1578 dưới sự chỉ huy của Phù Nghĩa hầu Lương Văn Chánh trong sự
nghiệp mở đất Phú Yên.

ừ lâu trong tâm thức của cộng đồng cư
Ra đời vào mùa xuân dân thị trấn Phú Hòa (trước đây là làng An
Nên Đảng giàu sức trẻ TNghiệp), thì Cao Các là một vị tướng trong
Xua đêm tàn nô lệ đoàn quân của Lương Văn Chánh tham gia vào việc
Đảng như ánh mặt trời. mở đất Phú Yên cuối thế kỷ XVI. Đặc biệt vào năm
1578 khi tấn công vào thành Hồ, căn cứ quân sự cuối
cùng và cũng là kinh đô của tiểu quốc Aryaru của
Gieo mùa xuân muôn nơi người Chiêm Thành trên đất Phú Yên, thì tướng Cao
Giương ngọn cờ cách mạng Các đảm nhận vai trò tiên phong và ông đã tử trận.
Toàn dân đi theo Đảng Sau cái chết của Cao Các, vị Trấn Biên quan chỉ huy
đạo quân Tuy Viễn đang chinh phạt trên đất Phú Yên
Cùng vượt mọi gieo neo… là Lương Văn Chánh đã tìm ra cách đánh để tiêu diệt
hoàn toàn quân Chiêm Thành tại đây. Tác giả Nguyễn
Thắng xâm lăng, đói nghèo Đình Tư đã ghi lại truyện kể dân gian về sự kiện này: Đền thờ thần Cao Các tại khu phố Định Thọ 1,
thị trấn Phú Hòa. Ảnh: Nhật Kim
Sáng soi bao đường lối “Theo các cụ già kể lại thì thành có 2 cửa ra vào gọi
là cửa sinh và cửa tử. Cửa sinh là cửa dùng cho quân
Nước nhà thêm đổi mới lính ra vào hàng ngày, không có nguy hiểm, nhưng vùng đất mới, nhân dân làng An Nghiệp xưa đã xây
Đảng càng thêm trưởng thành. lại được canh gác cẩn thận. Trái lại cửa tử là cửa để dựng đền thờ ông, bốn mùa hương khói, đồng thời
cho quân địch vào và có lẽ tất nhiên, sẽ bị những bẫy xem ông là vị thần phò trợ cuộc sống của nhân dân
đã được bố trí sẵn làm thiệt mạng. Cửa này canh gác trong vùng. Đền thờ thần Cao Các được nhân dân
Tư tưởng Hồ Chí Minh sơ sài, cố ý đánh lừa địch quân... Khi ông Lương Văn trong vùng kính cẩn gọi là Dinh Ông. Gần đền có một
Là hành trang quý báu Chánh vào đánh Chiêm Thành, cứ điểm kháng cự cuối con đèo thấp cũng được gọi là đèo Dinh Ông và rìa đá
95 năm phấn đấu cùng của địch quân là Thành Hồ, tướng tiên phong cạnh bờ sông Ba gần chân đèo cũng được gọi là Gành
Vẻ vang cuộc hành trình. của ông là Cao Các đến công kích thành, thấy có cửa Ông. Hàng năm đền thờ thần Cao Các được cúng tế
kém đề phòng, thúc quân vào liền ngộ nạn tử trận. vào mùa xuân và mùa thu, sau đó giản lược chỉ còn
Do cái chết đó, người ta khám phá ra cửa sinh và cửa duy trì cúng xuân vào mùng 8 tháng 3 (âm lịch) với
Cùng nhân dân đồng hành tử. Ông Lương Văn Chánh liền thúc quân đánh phá các nghi thức truyền thống. Việc tế tự hàng năm tại
Đảng viên bao thế hệ các cửa sinh và hạ được thành” . Cảm kích trước sự đền nhằm nhắc nhở các thế hệ Nhân dân trong vùng
1
Cùng nắm tay tuyên thệ hy sinh của tướng Cao Các trong sự nghiệp khai mở nhớ ơn danh tướng Cao Các và các bậc tiền nhân đã
Dưới cờ Đảng quang vinh… 1 Nguyễn Đình Tư, Non nước Phú Yên, Nxb Tiền Giang, 1965, có công mở đất, lập làng. Khi tế tự có tổ chức việc
tr. 56. rước sắc thần về đền rất trang trọng. Hiện nay, ban

Số 25 tháng 12/2024 13