Page 5 - Báo Phú Yên

P. 5

03 Ất Tỵ

toasoan@baophuyen.com.vn Chợ tết

PHẠM THANH THÚY Dịp tết, người quê tôi vẫn nườm nượp tăng, mà vì sự “trương nở” của người phiên chợ vùng cao. Nhưng khi chợ
hết phiên chợ này đến phiên chợ khác, đi chơi chợ. Người ta có thú vui là cả cổ Đồng Văn phải di dời khỏi phố
hợ là nơi người ta bày dường như họ đi chợ không phải để mua nhà, gồm những gia đình nhỏ, nhiều cổ, thì không rõ những người buôn
bán đủ thứ, nhưng không sắm, mà chỉ để dạo chơi, tận hưởng cái khi cả ba, bốn thế hệ như ông bà, vợ bán ở đó, hay người bản địa có nuối
phải là nơi dành cho hàng không khí ngày tết mà mỗi năm chỉ diễn chồng, con cái, cháu chắt cùng đi tiếc, nhưng với du khách, với những
Chóa chất lượng cao. Cái ra một dịp. Nếu tính thời gian suốt dọc chợ tết. Sau khi dạo một vòng quanh người yêu văn hóa truyền thống, họ
từ “hàng chợ” không phải ngụ ý ngụ đời người như bà bác tôi, thì ít nhất chợ ngắm hàng tết, họ cùng nhau vào một tiếc nuối xót xa như phải chia tay
tứ, mà là tỏ rõ sự coi thường, chê bai. phiên quê tôi cũng vài trăm tuổi. Có lẽ quán ăn giữa chợ, ăn bát bún ốc, bún người tình tha thiết nặng sâu.
Thế nhưng muốn mua thú cưng, từ nó có từ trước cả thời người dân quê tôi riêu, hay đĩa bánh đúc chấm tương Chợ Nủa bây giờ không còn chia
vài trăm ngàn đến vài triệu, người ta đánh giặc Cờ đen. Nó là một phiên chợ dân dã quê mùa. Họ ăn rất nhanh, để đàn bà ngày hai đàn ông ngày bảy,
vẫn có thể đến chợ Nủa (Thạch Thất, cổ, từng chứng kiến bao ly loạn hợp tan còn nhường chỗ cho những người mà ai cũng có thể đến khi chợ họp.
Hà Nội). Cậu bạn văn sĩ của tôi bảo, của mảnh đất, con người xứ này. Có khác, những gia đình khác. Điều thú Việc có tục ấy, nhiều người lớn tuổi
chợ Nủa là cái chợ đặc biệt nhất mà những người, từ khi sinh ra cho đến hết vị này còn duy trì đến ngày nay. Và ở đây đã nghe các cụ nói lại như thế,
cậu từng biết. Nó đặc biệt vì là một cuộc đời vẫn chỉ gắn bó với cái chợ quê khi đi chợ Nủa, một phiên thường còn vì sao lại có sự phân tách lạ lùng
cái chợ cổ họp trên miền quê cổ, lại ấy. Cái chợ quê “bán thứ quà quê”, vừa chứ không phải phiên chợ tết, tôi đã ấy thì không ai biết, có lẽ không một
còn từng duy trì cái tục lạ lùng: “gái rẻ vừa rất thân tình, ít hơi hướm của thị thấy già trẻ trai gái rủ nhau đi “ăn ai có thể biết được. Nhưng nếu có
hăm hai, trai hăm bảy”. Tức là đàn trường bạc bẽo. hàng” chợ rất rộn ràng, ít có phiên ai đó muốn tìm kiếm những nét xưa
bà, phụ nữ thì đi chợ ngày hai (các Còn chợ Nủa? Chợ Nủa có gì? chợ nào có được. thôn dã, có thể đến nơi này. Ở một
ngày 2, 12, 22) hàng tháng, đàn ông Cậu bạn tôi bảo, đối với một người Mùa hè năm 2010, tôi có dịp may góc nhỏ ít xôn xao, ta có thể thấy
thì đi phiên ngày bảy (các ngày 7, 17, xa quê từ nhỏ như cậu, thì mỗi dịp cuối đến phiên chợ trong phố cổ Đồng những hàng tre đan thủ công với
27) hàng tháng. Chính vì chợ chỉ họp năm, khi theo bố mẹ về quê ăn tết, điều Văn (Hà Giang). Khi đó tôi không những vật dụng đã mỗi ngày một
các ngày 2 và 7, nên chợ tết, ngày cậu háo hức mong chờ nhất chính là đi biết rằng đó là một trong những khan hiếm và biến mất, như những
27 - phiên chợ cuối cùng của năm, là chợ Nủa. Cậu là người mê đọc, và khao phiên chợ cuối cùng được tổ chức cái nơm, cái đó, cái giỏ hay rổ rá,
phiên chợ dành cho các quý ông. khát sách báo như người say rượu khát tại phố cổ. Chợ cổ Đồng Văn khi ấy kể cả những chiếc rế kê nồi. Tất cả
Nói đến việc đàn ông đi chợ và nước. Mà ở chợ Nủa, người ta bày bán gồm 3 dãy nhà chợ xếp thành hình đều được chuốt đan rất tinh tế, nghệ
phiên chợ dành riêng cho đàn ông, sách báo cũ, cậu tha hồ chọn lựa và mặc chữ U, lợp ngói âm dương, trụ là thuật, vẫn được chủ hàng cần mẫn
tôi lại nhớ đến ông bác rể. Tôi chưa cả. Nhiều cuốn sách quý mà cậu có được những cột đá lớn dày 3,4 người ôm, bày bán ở mỗi phiên chợ, dù chúng ít
gặp ông bao giờ, bởi ông mất khi tôi là từ nơi đây. được đục đẽo kỳ công dưới những có cơ hội được chọn mua về.
còn chưa chào đời. Tuy vậy, trong Chợ cổ tết xưa ở đây có lẽ đậm nét bàn tay con người. Tại phiên chợ Ngắm những vật dụng đang miên
các câu chuyện gia đình sau này, tên nhất. Ngoài đào, mai, cúc, quất, hoa trái cổ vùng cao ấy, tôi đã thấy những man trôi về quá vãng ấy, tôi nghĩ đến
ông vẫn được mọi người nhắc nhớ. tết như bao phiên chợ khác, thì những người phụ nữ Mông xòe ô ngồi bên ông bác rể có tài chạy chợ ngày xưa.
Bà bác tôi bảo ông là người chăm phiên chợ cuối cùng của năm ở đây đông đường chờ chồng tỉnh rượu rồi mới Hôm ấy, khi bác tôi đứng trên đồi bắc
chỉ, có duyên với nghề chạy chợ. hơn gấp nhiều lần các phiên thường, cùng nhau về nhà. Tôi đã thấy những loa tay từ hôn, đã không nhận được
Khoảng những năm 50 của thế kỷ không phải sức mua tăng sức bán cũng người phụ nữ Mông vừa tước lanh hồi đáp. Có thể hôm ấy nhà chồng
XX, đàn ông giỏi chợ búa không vừa uống rượu đến say mèm, hay tương lai không có ai ở nhà, hay có
phải nhiều, và vì ảnh hưởng của quan một ông chồng trong bộ tà phủ đen người nhưng không nghe thấy, hoặc
niệm cũ nên các ông tin rằng đàn ông chệnh choạng từng bước chân nhờ vờ không nghe thấy. Mối duyên ép
“đại trượng phu” là chỉ lo việc lớn tay vợ dắt. Những điều đó dĩ nhiên uổng ấy cũng chấp chới vài năm
trong thiên hạ, như việc cứu nước, không chỉ chợ phiên Đồng Văn mới mới nảy nở tình yêu. Và hạnh phúc
trừ gian, còn ruộng đồng chợ búa bếp có. Đó là hình ảnh phổ biến ở những được đắp bồi bởi những nhọc nhằn từ
núc dành cho đàn bà. Chợ cổ những phiên chợ.
Bà bác tôi khi ấy vừa mười tám,
nhan sắc hơn người, lại là con gái của
cụ Đồ cả vùng kính nể, nên khi biết tết
mình sẽ được gả cho một anh chạy
chợ, vì lời hứa sẽ gả con cho nhau của xưa
hai ông cụ thân sinh, thì bà buồn khổ
lắm. Một buổi chiều, khi cùng em trai
đi ra đồng tát nước cho lúa, bà rủ cậu
em băng qua cánh đồng, bơi qua sông
sang làng bên, đứng trên ngọn đồi
hướng về ngôi nhà của đức ông chồng
được chỉ định, bắc loa tay gọi to: “Bớ
anh Ba, đừng đem trầu cau đến hỏi,
tôi không lấy anh đâu…”.
Cái chợ mà ông bác rể tôi buôn
thúng bán mẹt tên là chợ Gốt, là một
cái chợ phiên thú vị đến nỗi tên nó
cũng là tên của vùng đất quê tôi.
Cha tôi ngày xưa đi bộ đội, để tránh
bị nhầm với những người cùng tên
khác trong đơn vị, ông đã lấy tên cái
chợ quê mình để đệm vào tên gọi
thường ngày. Chợ Gốt cũng là một
phiên chợ quê, khi ngày nay người ta
có thể tìm mua được những thứ “nhà
quê” đúng nghĩa, bé nhỏ mà thân
thương. Ngày trước, mỗi khi nhà có
giỗ chạp, thì thường phải chờ phiên
chợ mới có thể mua được thực phẩm
về làm cỗ, nên các đám giỗ thường
được tính lui hay tiến vào đúng ngày
chợ phiên. Những cái chợ phiên ấy
ngày nay vẫn đang họp, vẫn trên Minh họa:
mảnh đất ấy, vẫn vào những ngày đã TRẦN QUYẾT THẮNG
quy định, không bao giờ thay đổi.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10