Page 3 - Báo Phú Yên

P. 3

01 Ất Tỵ

toasoan@baophuyen.com.vn Chợ tết

PGS.TS NGUYỄN THỊ THU TRANG

oàn Văn Cừ không phải
là đỉnh cao hay nhà thơ
xuất sắc nhất của phong
Đtrào Thơ Mới 1932-1945,
nhưng gần một thế kỷ qua tên tuổi
ông vẫn luôn được nhắc đến, nhất là
mỗi khi tết đến, xuân về. Nhiều thứ
giờ đã khác xưa, người dân đi chợ tết,
mua sắm tết cũng đã khác xưa, nhưng
bài thơ Chợ tết của Đoàn Văn Cừ vẫn
còn được neo trong ký ức của người
đọc. Có lẽ không chỉ với tư cách một
bài thơ, Chợ tết còn là văn hóa, là hồn
quê, là giá trị tinh thần dân tộc.
Bài thơ bắt đầu và kết thúc gói
gọn trong thời gian một ngày. Câu
đầu tiên diễn tả cảnh mặt trời còn
chưa mọc, phương Đông chỉ mới
ửng hồng và sương đêm còn giăng
mờ mịt (Dải mây trắng đỏ dần trên
đỉnh núi/ Sương hồng lam ôm ấp
nóc nhà tranh), và kết thúc bài thơ
là tiếng chuông chùa buông, nắng tắt
dần trên đường đi, bãi cỏ (Ánh dương
vàng trên cỏ kéo lê thê). Trong chu
kỳ thời gian trọn vẹn một ngày đó,
chợ trở thành trung tâm của mọi
hoạt động. Trên những con đường
làng, mọi người nối nhau đến chợ,
rồi từ chợ lan tỏa ra, tản mác về nhà. Chợ quê. Tranh: NGUYỄN NGHIÊM
Không gian rộng là làng quê, không
gian hẹp là chợ, liên thông nhau. Khi
mọi người đổ về chợ đông nhất là
lúc hoạt động mua bán lên cao trào. Nghĩ về
Nhà thơ mô tả: “Người mua bán ra
vào đầy cổng chợ”. Không phải mọi “Chợ tết”
người chen chúc vào/ ra chợ, mà là
người “đầy cổng chợ”! Chữ “đầy”
rất giản dị, mà có ý nghĩa khái quát
này đem đến cảm nhận sâu sắc về cũng lấy đi nhiều thứ, nhưng trong nông dân khiêng lợn đang hùng hục nói: “Thằng Ba coi chừng mấy con
văn hóa làng, về nếp sinh hoạt quen câu thơ này, thời gian đã đem đến một vượt lên trước. “Cô yếm thắm che gà thiến. Để qua nhà lão Dần chó
thuộc của người dân được bao bọc giá trị mới. Đó là khả năng thanh lọc môi cười lặng lẽ” ý tứ, duyên dáng, cắn chết thì nghỉ ăn tết đó nghe?”
trong những lũy tre xanh. Đây đúng và gột rửa. Không phải tóc bạc màu còn mấy người khách bán mua “nói Ở lớp học bạn khoe với nhau: “Tết
là phiên chợ ngày tết, đông vui, tràn sương gió, mà “nước thời gian” đã bô bô” ồn ào… này tao được đi thăm cô tao ở Phước
đầy người, vật, hàng hóa, nhưng vẫn gội sạch mọi vất vả, phiền muộn của Bức tranh Chợ tết của Đoàn Văn Lãnh… Bà ngoại vừa gởi cho mẹ tao
chỉ gói gọn trong làng quê mà thôi. cuộc đời, làm quên mọi lo toan, hơn Cừ đẹp nhất có lẽ là tâm thế của con một trái bí đao to để làm mứt tết”.
Câu thơ gợi nhớ đến bài thơ Cổng thua, được mất. Giữa ồn ào bán mua, người chủ động đón tết. Người dân Ở ngoài đường, chữ tết len lỏi trong
làng của Bàng Bá Lân - cũng là một bà cụ tóc bạc và ngôi miếu cổ vừa là dù trẻ hay già, bán và mua, hay chỉ những câu chuyện: “Chợ tết mà ế
thi sĩ của làng quê như Đoàn Văn Cừ, chứng tích của thời gian, vừa là sự là kẻ dạo chơi ngắm chợ, đều rộn quá, tháng Chạp thiếu, hăm chín lấy
Anh Thơ, Nguyễn Bính: vượt thoát khỏi thời gian, trở về với ràng trong bầu không khí mua sắm làm ba mươi, chạy tết cũng mệt… Tết
“Cổng làng rộng mở. Ồn ào bản thể nguyên sơ, an yên, tĩnh tại. tết, đón tết, trong niềm hy vọng âm năm nay ở Phú Mỹ có bài chòi…”.
Nông dân lững thững đi vào nắng Đoàn Văn Cừ là một nhà Thơ thầm nhưng háo hức về một sự khởi Trong truyện, nhân vật chính
mai” Mới. Ông cũng như Nguyễn Bính, đầu mới. Nhà thơ hướng đến việc là cậu bé An đi chợ phiên ngày 26
Cái cổng của Bàng Bá Lân không Bàng Bá Lân, Anh Thơ hay viết về lưu giữ ký ức về làng quê lâu đời, cổ tháng Chạp cùng với bạn học tên
chỉ mở ra ngày mới, mở ra cánh làng quê, cảnh quê; nhưng Đoàn Văn xưa, các giá trị của văn hóa tinh thần Tòng. Cảnh bán mua, những gian
đồng, mà còn mở ra nhịp điệu, tình Cừ có lẽ là người vẫn giữ nét cổ điển, của dân tộc. Thời gian là điều nhà hàng và nhất là những món đồ chơi
yêu cuộc sống cần lao. mực thước. Vậy nên, bài thơ Chợ tết thơ quan tâm trước hết, con người và bằng đất, pháo tre, pháo thăng thiên
Chợ tết của Đoàn Văn Cừ có tất dù mô tả sự chuyển động, nét xuân không gian chỉ là yếu tố thứ hai. hấp dẫn bọn trẻ…
cả các món nông sản, thực phẩm, tươi, vẫn hướng đến cái đẹp hài hòa, Viết về chợ tết, về phong tục đón Xưa nay, nói tới chợ là nói đến
đồ dùng quen thuộc của vùng quê. cân đối. Cả bài thơ có cấu trúc khá rõ tết, không chỉ thơ, mà cả văn xuôi không gian/ địa điểm giao thương,
Người mua đủ mọi thành phần, lứa ràng, nội dung thể hiện theo sự vận cũng có nhiều trang thấm đẫm tình chỗ bán mua hàng ngày của mỗi địa
tuổi, nhưng người bán cũng đa dạng động của thời gian, trong đó cái tĩnh quê kiểng. Còn nhớ nhà văn Võ Hồng phương. Người ta đến chợ để bán từ
không kém. Có anh bán tranh tết, luôn đi kèm với cái động, màu này trong truyện ngắn Ngày xuân êm đềm cá, thịt, gạo, rau, đến nhiều món hàng
gánh hai bồ tranh trĩu nặng, có thầy phân biệt rõ ràng với màu kia. Màu (in trong tập Lá vẫn xanh, xuất bản tiêu dùng khác và mọi người đi chợ
khóa gò lưng mài mực viết chữ, có đen của nghiên mực nổi bật trên màu năm 1963) kể rất hay về chuyện đi để mua lương thực, thực phẩm và cả
chú “hoa man” bán vàng mã, có anh đỏ của tờ giấy; màu của trái cam rực chợ tết, về không khí đón tết ở một thuốc men, gia súc, gia cầm… Chợ là
bán pháo ngồi bên gốc cây…, nhưng rỡ bên cạnh màu những thúng gạo, vùng quê duyên hải Nam Trung Bộ nơi thể hiện bản sắc vùng miền, thói
đẹp và ấn tượng nhất có lẽ là gian nếp trắng như “núi tuyết”. Có con bò giai đoạn nửa đầu thế kỷ XX: quen, nếp sinh hoạt của người dân
hàng bà lão tóc bạc: vàng chạy tung tăng và có con trâu “Chữ tết được nhắc đi nhắc lại rõ nét nhất. Trong văn hóa Việt, chợ
Bà cụ lão bán hàng bên miếu cổ đen đứng yên lim dim mắt. Các cụ một cách thân mến êm đềm trong còn là chốn thân quen để mọi người
Nước thời gian gội tóc trắng phau già chống gậy đi lom khom, chậm rãi mọi trường hợp sinh hoạt ở gia đình. gặp gỡ, giao lưu, chia sẻ những buồn
phau…”. bên cạnh các em bé hiếu động, “lon Cha nói: “Mấy dây dưa leo chắc ra vui, trao đổi thông tin, kinh nghiệm
Bà cụ già và ngôi miếu cổ. Thời xon” nghịch ngợm. Người mẹ bồng trái không kịp tết. Bậy quá. Bị mưa sống, kinh nghiệm lao động, trong
gian thường mang đến nhiều thứ và con dịu dàng, trong khi hai người làm thúi giống gieo kỳ trước”. Mẹ điều kiện giao thông và cả truyền 

1 2 3 4 5 6 7 8