Page 4 - Báo Phú Yên

02
Ất Tỵ
Chợ tết toasoan@baophuyen.com.vn


thông còn hạn chế. Người ta thích đi chợ, thấy vui
khi đến chợ dù có khi phải đi bộ rất xa, trèo đèo
lội suối vất vả. Chợ quê giải quyết cho con người
cả nhu cầu vật chất lẫn nhu cầu tinh thần. Chợ
ngày tết lại càng có ý nghĩa hơn vì tết Nguyên đán Chợ tết làng quê
là ngày lễ lớn và quan trọng nhất, là dịp gia đình
đoàn viên, sum họp.
* TRẦN QUỐC CƯỠNG
Trải qua hàng ngàn năm, tết vẫn được duy trì
trong phong tục, tập quán của người Việt, nhưng
chợ tết thì đã thay đổi rất nhiều. Tại một số vùng
quê xa vẫn còn chợ tết, chợ phiên để người dân
bán/ mua sắm tết, nhưng ở các đô thị, thành phố
lớn, chợ tết đã dần bị thu hẹp lại. Phần lớn người
thành phố mua bán thông qua các dịch vụ, qua
internet/online. Sẽ ít thấy cảnh người người đi
chợ từ sớm tinh mơ hay mua sắm đủ thứ mang về
mỗi khi gần tết. Không có đi bộ, ngắm chợ bày
bán món nọ, món kia; chỉ cần click chuột hoặc
bấm điện thoại là có thể đặt mua mọi thứ từ đĩa
xôi, con gà làm sẵn đến áo quần, bàn ghế… Hàng
được giao tận nhà, tiện ích và nhanh chóng. Niềm
vui mua sắm không phải là nhìn ngắm hàng hóa,
gặp gỡ tâm tình, mà chỉ còn là sự trải nghiệm trên
chợ ảo và chọn lựa đúng sai. Có khi nhìn trên màn
hình, món hàng rất đẹp, phù hợp nhưng khi nhận,
thực tế khác xa hoàn toàn và có khi đồ không sử
dụng được. Một số người mất khá nhiều thời gian
để cân nhắc, so sánh, chọn lựa trước khi bấm điện
thoại chốt đơn, nhưng cũng nhiều người mua sắm
chỉ vì chạy theo số đông, do thích mua và bị hấp
dẫn bởi các chương trình khuyến mãi.
Có thể nói công nghệ số và hoạt động các trang
mạng xã hội đã làm thay đổi không chỉ thói quen
mua sắm mà cả tư duy mua sắm, cảm xúc của mỗi
người. Trẻ con bây giờ sẽ ít hiểu câu thành ngữ: Minh họa: TRẦN QUYẾT THẮNG
“Mong như mong mẹ đi chợ về” hay “Vui như mẹ
đi chợ về”. Ngày xưa, mẹ đi chợ thường sẽ mua gày xưa chợ quê tôi chỉ là những dãy lều đôi mắt thèm thuồng, ao ước.
món quà gì đó cho con nên đứa trẻ nào cũng có tranh cất trên khoảnh đất trống rộng thênh Bây giờ chợ quê tôi đã được xây dựng khang
niềm vui chờ đợi mẹ. Vui hơn nữa là được mẹ dắt Nthang mùa đông lạnh buốt. Người ta phải trang, bề thế, hàng phục vụ tết được phân ra từng
theo đi chợ, nhất là chợ tết. Đứa trẻ sẽ được ngắm dùng những cái bồ đựng lúa che khuất bên hông gian, từng chủng loại với mẫu mã phong phú, đa
thỏa thuê cảnh chợ đông vui, sẽ được mẹ mua sạp hàng. Nền lều chợ là những miếng tre đực già dạng, bắt mắt. Ngay cả thực phẩm dùng để nấu ăn
cho bánh kẹo, đồ ăn, hoặc mua áo quần, giày dép, cỗi đóng ghép lại, cứ mỗi lần chủ bán hàng cử cũng thuộc loại cao cấp được đóng hộp. Trẻ con
nón mũ mới… Đứa trẻ sẽ nâng niu, ôm ấp món động là kêu cót két. Trước mặt lều chợ có những không còn mặc vải rẻ tiền như chúng tôi ngày xưa.
quà quý giá đó, hồi hộp chờ tết để mặc, hoặc sung cái móc sắt thòng xuống để chủ bán hàng móc Các cô thôn nữ ngày nay không mấy ai còn thi
sướng hít hà, thưởng thức món ăn rẻ tiền nào đó, quần áo, giày mũ… nhau trổ tài làm rim gừng, rim bí, rim rẻ quạt…
mà cứ nghĩ ăn ở chợ ngon gấp mấy lần ăn tại nhà. Hồi đó nếu có các nhà thiết kế ki-ốt cũng chỉ bởi ở các chợ đầy ắp bánh mứt.
Theo thời gian, mọi thứ đều đổi thay. Có lẽ vì ôm gối chịu thất nghiệp vì quê tôi nghèo lắm! Những ngày áp tết, dọc đường vào chợ quê tôi,
cám cảnh chợ tàn, chợ chiều, cho dù là chợ tết, nên Góp chỗ, bảo vệ, ban quản lý chợ cũng chỉ có một các xe tải chở chuối từ vùng cao, vùng xa về chất
nhà thơ Đoàn Văn Cừ viết câu cuối bài Chợ tết người. Đó là bà Xã Sáu tuổi đời đã nhiều nhưng thành đống và bắt đầu có những chậu cúc, chậu
hơi buồn: “Lá đa rụng tơi bời quanh quán chợ”. còn phảng phất nét đẹp thời con gái. Bà Xã Sáu mai vàng được những người chủ bán hoa chăm
Nhưng trong cuốn Thi nhân Việt Nam 1932-1941, nổi tiếng là người giàu có nhất trong làng song chút như trứng mỏng. Họ đem cái đẹp đến mọi
nhà phê bình Hoài Thanh đã dành những lời ưu ái: cách nói lại mềm mỏng, thuyết phục nên ai cũng người, mọi nhà, góp phần tô điểm cho ngày xuân
“Nhưng câu ấy khép lại một thế giới và mở ra một nể trọng. Họ nộp tiền góp chỗ cho bà một cách thêm xinh tươi và nhiều ý nghĩa. Buổi chợ 29 hoặc
thế giới: khép một thế giới thực, mở một thế giới thoải mái chứ không kèn cựa như bây giờ. 30 tết là buổi chợ cuối cùng trong năm, thường
mộng. Cảnh trước mắt vừa tan thì tình trong lòng Mỗi lần sắp đến ngày áp tết, quãng 5-6 giờ họp từ lúc canh khuya cho đến xẩm tối. Nhất là
cũng vừa nhóm. Mắt ta không thấy gì nữa nhưng sáng, đã có nhiều người gồng gánh rau quả đến chợ hoa kéo dài gần nửa đêm. Những người bán
lòng ta bỗng bâng khuâng”… bán. Đó là những bà mẹ quê một nắng hai sương hoa “nhất chín, nhì bù” bán sự hên xui theo cung
“Lòng bâng khuâng” hay tình quê tha thiết mà quần quật, chuyên cần trong mảnh vườn nhà vun - cầu. Năm nào nguồn hoa thiếu hụt thì người bán
Hoài Thanh nói chính là lý do để người Việt dù có trồng cây cà, luống rau… về chợ kiếm từng đồng hoa vui như mở hội. Còn năm nào hoa thừa thãi thì
đi xa thật xa, dù vất vả bôn ba mưu sinh ở xứ người, để mua tấm áo, đôi dép, cái mũ mới cho con mừng họ thua lỗ, xót xa nhìn nụ cười hớn hở của người
thì cuối năm vẫn cố quay về nhà, về thăm quê. ba ngày tết. Là những người mẹ làng biển muối mua hoa rẻ đêm cuối Chạp.
Người ta thường hay nhắc câu của G. Dome: từng lu mắm nhất đợi đến những ngày áp tết mới Những ngày áp tết, những buổi chợ tết là
“Ba thứ không bao giờ quay trở lại là tên đã bay, khui ra đi bán chợ tết, mua bánh mứt, áo quần… những ngày mà các mẹ, các chị làng quê háo hức
lời đã nói và những ngày đã qua”. Chợ tết mà cho con trẻ hằng mong. nhất. Mỗi ngày đi chợ tới mấy lần, thấy cái gì cũng
Đoàn Văn Cừ mô tả là chợ tết của những ngày Chợ quê tôi là trung tâm giao lưu buôn bán của muốn mua. Đối với các mẹ, các chị, đi chợ còn là
đã qua, là thời gian thuộc về quá khứ. Chúng ta một xã nửa đồng, nửa biển nên đường đến chợ để xem chợ tết đông vui, để thấy người nhà giàu đi
không thể quay lại, sống như thời cha ông xưa đã khúc khuỷu, quanh co như những chợ ở miền núi. chợ tết vung tiền mát tay, còn những người phụ nữ
từng sống, nhưng chắc chắn ký ức về tết xưa qua Mờ sáng, nhiều đoàn người nói cười rộn rã trên nhà nghèo thì đắn đo, suy tính từng đồng khi chọn
bài thơ sẽ còn được lưu giữ trong lòng người yêu những con đường đến chợ tết. Họ đi bán đi mua những mặt hàng bình dị.
thơ, trong những bài học về phong tục, văn hóa hàng tết làm cho không khí tết ồn ã lên từng ngày. ***
tết. Văn chương có sức mạnh kỳ diệu vậy đấy! Những ngày áp tết, các lều chợ ăm ắp quần áo, Mẹ đã về cõi vĩnh hằng từ lâu nhưng tôi không
Nó có khả năng làm mới lại quá khứ tưởng đã cũ, giày mũ và có cả xoong nồi, chén đũa, nhang giấy, sao quên được những cái tết lon ton chạy theo mẹ
đã bị quên lãng, làm con người biết trân quý hơn bánh mứt… Quãng 25 tết, chợ làng tôi sôi động ra chợ để mang về niềm vui bằng tấm áo, cái mũ,
cuộc sống hiện tại và mơ ước về tương lai tốt đẹp hẳn lên. Những cậu bé, cô bé bám theo lưng mẹ đôi dép mới cứng từ công sức trồng hoa quả của
phía trước. đứng nhìn những quầy bán quần áo, giày mũ với mẹ trong vườn nhà ngút ngát màu xanh.