Page 41 - Báo Lào Cai - Số Tết Âm Lịch

Ất Tỵ 20252025 41
Những tờ Báo Lào Cai được nhà văn Ma Văn Kháng nâng niu, đón đọc
như một cách để “gần” Lào Cai hơn.
gian khó trăm bề, cơ sở hạ tầng thiếu thốn, người dân muôn vàn
khổ cực. Bước chân lên miền xa xôi của Tổ quốc, chàng thanh
niên Hà thành không có gì hơn là lòng nhiệt huyết, nhưng thiếu
kinh nghiệm sống. Cuộc sống nơi “rừng thiêng, nước độc” với một
trí thức trẻ xa gia đình quả không dễ dàng gì. Nhưng chính trong
khó khăn ấy, ông được người dân cưu mang, đùm bọc, để rồi
những nghĩa nặng tình sâu ấy theo ông suốt cả cuộc đời.
LÀO CAI - TÂY BẮC
TRONG VĂN MA VĂN KHÁNG
Tác giả Ma Văn Kháng là một tâm hồn đầy yêu thương, khao khát
cống hiến dù trong khó khăn, gian khổ nhất về điều kiện sống, làm
việc của hơn 50 năm trước ở miền biên viễn Lào Cai hay ngay cả
bây giờ, khi đã sống giữa Hà Nội phồn hoa mà những cơn đau do
bệnh tim vẫn kéo về. Chính những cống hiến không mệt mỏi đã giúp
ông sáng tác được hơn 20 tiểu thuyết, gần 200 truyện ngắn, đạt
được nhiều giải thưởng văn học lớn trong nước và quốc tế, tiêu biểu
như: Giải thưởng Văn học ASEAN 1998, Giải thưởng Nhà nước
về Văn học - Nghệ thuật 2001, Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn
học - Nghệ thuật 2012. Mới đây, ông được Hội Nhà văn Hà Nội tặng
thưởng Thành tựu văn học trọn đời và được Hội Nhà văn Việt Nam
tôn vinh là một trong ba nhà văn có đóng góp quan trọng cho nền
văn học cách mạng và thúc đẩy sự phát triển của Hội (cùng với nhà
thơ Nguyễn Khoa Điềm và nhà thơ Hữu Thỉnh)…
Ở mảnh đất biên cương Lào Cai 22 năm, Ma Văn Kháng từng
trải qua nhiều môi trường công tác, từ dạy học, quản lý giáo dục,
cán bộ Văn phòng Tỉnh ủy, làm báo (ông từng là phóng viên, Phó
Tổng Biên tập Báo Lào Cai) đến viết văn. Ở môi trường nào, ông
cũng ý thức làm việc hết mình, với nhiệt huyết của người chiến sĩ
cộng sản.
Đặc biệt, những năm tháng làm phóng viên đã giúp ông đi sâu
vào thực tế cuộc sống. Bước chân ông trải khắp các vùng đất của
Lào Cai. Đúng như quan niệm “sống đã rồi hãy viết”, khiến những
trang văn của ông thật gần gũi, tự nhiên. Chính những chuyến tác
nghiệp “lăn lộn” với cơ sở của nhà báo đã giúp ông tích lũy được
vốn hiểu biết sâu sắc về miền núi và cuộc sống của các tộc người
nơi đây, để làm “vốn liếng quý” trên suốt chặng đường sáng tác
sau này và cho đến tận bây giờ.
41
Xuân
Xuân
Ất
Tỵ
Đôi mắt nhìn sâu vào không gian như về phía ngàn xưa, nhà
văn Ma Văn Kháng xúc cảm: “Tôi mang ơn năm tháng sống và làm
việc tại tỉnh miền núi Lào Cai. Tôi mang ơn những công việc tôi đã
làm. Cuộc sống là người thầy lớn, bà con các dân tộc là anh em
đã nuôi dưỡng, ấp iu tâm hồn văn chương trong tôi…”.
Quả thực, Lào Cai và Tây Bắc đã tạo dấu ấn đậm nét trong sự
nghiệp sáng tác của nhà văn Ma Văn Kháng. Mỗi trang văn của
ông chứa đựng những câu chuyện ý nghĩa về sự đời, về số phận
con người vùng cao. Mỗi nhân vật bước vào câu chuyện của tác
giả Ma Văn Kháng đều rất tự nhiên, dung dị mang đến cho độc
giả những bài học “chí lý, chí tình” về khát khao hạnh phúc. Ông
đã viết được khoảng 30 truyện ngắn ghi chép lại những mảnh đời,
cuộc sống con người miền núi Lào Cai. Ngoài ra là các tiểu thuyết:
“Đồng bạc trắng hoa xòe” (1979), “Vùng biên ải” (1974), “Chim én
liệng trời cao” (2019), phản ánh cuộc đấu tranh để giải phóng đồng
bào các dân tộc khỏi ách đế quốc, phong kiến thổ ty. Công cuộc
xây dựng cuộc sống mới của bà con miền núi được ông mô tả
trong các tiểu thuyết: “Một mảnh trăng rừng” (1989), “Con của nhà
trời” (2018).
Ngoài mảng đề tài viết về dân tộc thiểu số, ông cũng ghi danh
với nhiều tác phẩm nổi tiếng, được mọi người yêu thích, như “Mùa
lá rụng trong vườn”. Tác phẩm sau này đã được Nghệ sỹ Ưu tú
Quốc Trọng dựng thành bộ phim nổi tiếng cùng tên, được công
chúng đón nhận và yêu thích.
Từ năm 1976, Ma Văn Kháng chuyển về công tác tại Hà Nội,
đã từng là Tổng Biên tập, Phó Giám đốc Nhà xuất bản Lao
động, Tổng Biên tập Tạp chí Văn học nước ngoài của Hội Nhà
văn Việt Nam.
Những năm gần đây, do tuổi cao, không có dịp trở lại mảnh đất
Lào Cai yêu dấu, nhưng ông vẫn viết về Lào Cai và có nhiều tác
phẩm, truyện ngắn cộng tác với Báo Lào Cai. Mỗi khi nhớ Lào Cai,
Ma Văn Kháng lại mở nhạc khèn, sáo Mông nghe, tìm đọc lại tác
phẩm của mình hoặc của các tác giả khác về Lào Cai, để mong
tìm được bóng hình thân quen, kỷ niệm không phai mờ. Ông có
thể ngồi hàng giờ trong phòng đọc sách nhắm mắt lại để từng hình
ảnh như thước phim quay chậm hiện lên trong đầu. Đó có thể là
bóng hình của những người bạn một thời gắn bó, mà có khi cũng
chỉ là hình núi, hình sông, hình hài những nơi ông đã từng đi qua.
Những cái tên như La Pan Tẩn, Y Tý, Bát Xát, Cao Sơn, Mường
Khương, Sa Pa là điều gì đó cứ khắc khoải, sâu đậm trong ông.
“Qua sách báo, ti vi, biết được những miền đất khó khăn, hoang
vắng ấy đang dần nhộn nhịp đông vui, bác mừng lắm. Chỉ mong có
dịp được một lần trở lại Lào Cai thăm những vùng đất xưa mà sức
khỏe không cho phép, có lẽ chỉ còn được gặp lại trong tâm tưởng
thôi…”, nhắc đến đây, nhà văn già xúc động trào nước mắt. Chúng
tôi hiểu đó là tình cảm gắn bó, là cảm xúc dâng trào chất chứa.
Đã gần 50 năm ông rời xa Lào Cai, nhưng những kỷ niệm sẽ mãi
không nguôi quên, thật đúng như nhà thơ Chế Lan Viên đã từng
viết: “Khi ta ở, chỉ là nơi đất ở/Khi ta đi, đất đã hóa tâm hồn”. Lào
Cai với Ma Văn Kháng tuy xa mà thật gần n