Page 50 -
P. 50

TẢN MẠN ĐẦU XUÂN ẤT TỴ                                                                            NĂM 2025

             Văn Thân từ nửa sau thế kỷ 19 cho đến           nước, còn  thông  dụng  ở  những  vùng

             đầu thế kỷ 20.                                   Thanh  - Nghệ - Tĩnh.

                    Những bài đồng dao là những bài                   “Thầy thuốc”, tức ông lang là

             hát được  trẻ  em  truyền  miệng  và  được        người  trị  bệnh  cho  thân  thể  và  cho

             áp  dụng  vào  những  trò  chơi  vận  động.      cả  tâm  hồn  của  cá  nhân  cũng  như

             Có thể phỏng đoán các tác giả vô danh          cộng đồng.
             của  các  bài  này  là  những  nho  sĩ  hoặc           Theo  nhà  văn  hóa  Nguyễn  Đức

             giới trí thức ưu thời mẫn thế đã lợi dụng      Quỳnh, thuộc nhóm Hàn Thuyên, trong

             số  lượng  đông  đảo  của  trẻ  em  và  hình   một lần nói chuyện tại Đàm trường Viễn

             thức vui đùa của trò chơi để làm phương       kiến năm 1960 ở hẻm chùa Từ Quang -
             tiện tuyên truyền trong quần chúng. Với          đường  Phan  Thanh  Giản,  Sài  Gòn,  thì

             thời  gian  cộng  với  sự  truyền  miệng         bài đồng dao tưởng chừng như vô nghĩa

             khiến lời văn và ý nghĩa của những bài          và  chỉ  có  giá  trị  bất  vần  sau  đây: Ông

             này bị xuyên tạc hoặc mất mát đến trở          Nỉnh  ông  Ninh/Đi ra  đầu đình/Lại  gặp
             thành  ngô  nghê.  Công  việc  giải  mã          ông  Nảng  ông  Nang/Ông  Nảng  ông

             giống  như  nhà  khảo  cổ  phải  khai  quật     Nang/Đi ra đầu làng/Lại gặp ông Nỉnh

             những tầng ngữ nghĩa để tìm ra mặt mũi         ông  Ninh,  thực  ra  chứa  đựng  một  bài

             chân thực của chúng.                             học minh triết sâu sắc của dân tộc. Nếu

                    “Rồng  rắn”  không  còn  là  biểu        ta  cải  biến  ngữ  âm,  thì  hai  tên  gọi  trở

             tượng phong kiến của vua chúa nữa, mà           thành chức vụ của hai ông: ông Linh lo

             ở đây thay mặt cho nhân dân cả nước.           phần đời sống tâm linh như các thầy mo,
             “Lên cây” là tìm về cội nguồn bản sắc           thầy pháp, già làng; và ông Lang lo phần

             của  dân  tộc,  như  cây  đa  ở  đình  làng,    sức  khỏe  vật  chất  thân  thể.  Hai  chức

             như cây tre làm thành lũy ở nông thôn.            năng  này  là  nền  tảng  hai  mặt  của  đời

             “Cây  núc  nắc”  là  loài  cây  to  như  cây      sống  xã  thôn.  “Thầy  thuốc”  trong  bài
             me, có quả đẹp và dài, có hột ăn được          “rồng rắn” ở đây là một sự kết hợp của

             và dùng làm thuốc (trị giun sán đường            cả hai ông Linh và Lang để lo phần tìm

             ruột,  theo Từ  điển  tiếng  Việt,  NXB           phương  thuốc  trị  bệnh  cả  thân  thể  và

             VHTT). “Núc nắc” còn có nghĩa là đất           tâm hồn cho dân tộc. Khúc đầu của con
             nước  như  trong  các  từ  ngữ bếp               rồng Việt Nam là miền Bắc, khúc giữa

             núc tức bếp  nước,  uống  nác tức uống            là  miền  Trung,  và  khúc  đuôi  là  miền


                                                           44
   45   46   47   48   49   50   51   52   53   54   55