Page 103 - Nhà Báo & Công Luận

Xuân Ất Tỵ

Làng khoa bảng, ở Kinh kỳ. Bởi thời kỳ đó, thư viện Phúc đều do các học giả dòng họ Nguyễn Du là bà Lê Thị Hân, cháu gái vua Lê Hiển
làng văn hóa Giang là xưởng in lớn, đã sản xuất trên biên soạn, rút gọn lại thành 9 cuốn. Tông. Tuy không tham gia quan trường,
Một làng quê không lớn, chỉ khoảng 2000 mộc bản in sách, xuất bản mỗi năm Con trai Thám hoa Nguyễn Huy nhưng ông được đánh giá là người có
412 ha diện tích tự nhiên với 5 thôn, 574 trên 400 cuốn sách chữ Hán và chữ Nôm Oánh, Nguyễn Huy Tự (1743 - 1790) là tài năng xuất chúng, giỏi nghề thuốc và
hộ, 1.664 nhân khẩu, trải qua bao thăng phục vụ cho việc dạy học. Hiện còn 391 người văn võ song toàn. Ông lấy vợ là con thông thạo về thiên văn, địa lý. Vì vậy,
trầm của lịch sử, làng Trường Lưu vẫn giữ mộc bản của thư viện này được lưu giữ gái Tiến sĩ Nguyễn Khản, anh trai Đại thi tiếng lành đồn xa, năm 1823, ông được
được một hệ thống di tích lịch sử văn hóa tại làng Trường Lưu và Bảo tàng Hà Tĩnh. hào Nguyễn Du. Nguyễn Huy Tự là người vua Minh Mạng triệu vào Kinh đô Huế
đa dạng cùng những cảnh đẹp lừng lẫy Hôm đến thăm làng, ông Nguyễn Huy có công lớn trong việc đưa Thư viện Phúc phong làm ngự y, kiêm Linh Đài Lang ở
một thời như chùa chiền, miếu mạo, cây Thiện, hậu duệ, trông coi nhà thờ Thám Giang trở nên nổi tiếng và trở thành Khâm Thiên Giám. Tác phẩm văn học
cao bóng cả, vườn hoa, hồ sen, giếng cổ hoa Nguyễn Huy Oánh và danh nhân trung tâm văn hóa, giáo dục lớn của đất “Mai Đình mộng ký” (chép lại giấc mộng
trong, mát 4 mùa. Nguyễn Huy Tự cho biết thêm: Các bộ nước. Truyện “Hoa Tiên” là truyện thơ ở đình Mai) của ông để lại cho hậu thế vô
Từ thế kỷ XVII, sau khi về hưu tại quê sách dạy học mà Thư viện Phúc Giang nổi tiếng, với nhiều giá trị được học giả cùng nổi tiếng.
nhà, Thám hoa Nguyễn Huy Oánh (1713 xuất bản đều do cụ Nguyễn Huy Oánh và nhiều đời sau, trong đó có Cao Bá Quát Làng có 3 di sản văn hóa
- 1789) là người dụng công, hô hào dân các danh nhân họ Nguyễn Huy biên soạn. đánh giá rất cao. thế giới
làng xây dựng nên sự hiếm có trên một Nổi bật trong đó có 3 bộ sách giáo khoa Danh nhân Nguyễn Huy Hổ (1783 - Theo Tiến sĩ Võ Hồng Hải, nước
vùng quê, làng có 8 cảnh đẹp: Quan thị kinh điển của nho giáo như Tính lý, Ngũ 1841) là một trong những người con trai ta hiện có nhiều làng cổ nổi tiếng như
triêu hà/Phượng sơn tịnh chiếu/Hân tự kinh (Kinh Thi, Kinh Thư, Kinh Lễ, Kinh xuất sắc của Nguyễn Huy Tự - cháu gọi Đường Lâm, Phước Tích, nhưng chưa
hiểu chung/Nghĩa thương văn thác/Cổ Dịch, Kinh Xuân Thu). Hàng trăm cuốn, Đại thi hào Nguyễn Du bằng chú. Vợ ông có nơi nào như Trường Lưu có đến 3 di
miếu âm dung/Liên trì nguyệt sắc/Thạc sản văn hóa được UNESCO vinh danh
tính tuyền hương/Nguyễn trang hoa mỵ. và nếu nói chính xác hơn thì thêm cả di
(Dịch nghĩa là: Ráng sớm trước chợ quan. sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân
Nắng chiều trên núi Phượng. Chuông loại - Ví Giặm Nghệ Tĩnh - vì Trường
gọi sáng Chùa Hân. Tiếng mõ chiều kho Lưu cũng chính là một trong những cái
nghĩa. Bóng rợp che cổ miếu. Ánh trăng nôi nổi tiếng của hát ví Phường vải.
dưới hồ sen. Hương thơm nước giếng Có thể nói rằng, đến nay trên thế giới
Thạc). chưa có ngôi làng nào được chương trình
Không phải tự bây giờ mà hàng 500 ký ức thế giới thuộc UNESCO ghi danh
- 600 năm về trước, Trường Lưu đã được đến 3 di sản tư liệu như làng Trường
coi là một trong những cái nôi của hát Lưu. Đó là “Mộc bản Trường học Phúc
Ví Giặm Nghệ Tĩnh (năm 2014, thể loại Giang” (được công nhận vào 2016). Mộc
này đã được UNESCO công nhận là Di bản có hơn 2.000 bản gỗ Thị được khắc
sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân chữ Hán và Nôm ngược để in sách phục
loại). Từ ngôi làng bé nhỏ này đã sản sinh vụ việc giáo dục, khoa cử, chọn nhân tài
cho đất nước nhiều bậc tài danh mà tên cho quốc gia cuối thời Hậu Lê. “Hoàng
tuổi của họ đã vượt ra ngoài vi phạm một Hoa sứ trình đồ” (Hành trình đi sứ Trung
nước. Khách tham quan đều rủ nhau Hoa) là tập bản đồ ghi chép với nhiều
đến xem tấm bia đá được đặt trang trọng hình ảnh, thông tin phong phú, quý
trong đình làng, khắc tên 30 người con giá về hành trình đi sứ của sứ thần Đại
của làng đỗ Tiến sĩ ở thế kỷ 17, 18, 19 Đoàn công tác UNESCO đến thăm và tìm hiểu về Làng cổ Trường Lưu. Ảnh: TL Việt thế kỷ 18 được Thám hoa Nguyễn
cùng rất nhiều Hương cống, Cử nhân của Huy Oánh, soạn thảo (được công nhận
các dòng họ Nguyễn Xuân, Trần Huy, họ vào năm 2018). “Văn bản Hán Nôm làng
Hoàng, họ Nguyễn Huy. Hàng chục năm Trường Lưu - Trường Lưu” là bộ sưu tập viết bằng chữ
nay, tiếp nối mạch truyền thống làng Hán và chữ Nôm gồm 48 tư liệu của 3
khoa bảng của các bậc tiền nhân, Trường dòng họ (Nguyễn Huy, Trần Văn và họ
Lưu có rất nhiều người trở thành giáo sư, Hoàng) làng Trường Lưu. Trong đó 26
tiến sĩ, tướng lĩnh có tên tuổi. ngôi làng cổ có tư liệu là các sắc phong thời kỳ nhà Lê
Theo Giáo sư - Viện sĩ Nguyễn Huy và nhà Nguyễn (1689 - 1943), 19 văn bản
Mỹ (duệ tôn đời thứ 7 của Thám Hoa hành chính do chính quyền địa phương
Nguyễn Huy Tự, Nguyễn Huy Hổ đã góp 3 di sản thế giới trướng khổ lớn tặng cho các cá nhân
Nguyễn Huy Oánh) với trí tuệ, tài năng gửi cho người dân thuộc xã Trường Lưu
(1803 - 1943) thời nhà Nguyễn và 3 bức
trác tuyệt, sự cống hiến suốt đời cho nền
văn hóa dân tộc, các danh nhân dòng họ
nhân dịp đỗ đạt, mừng thọ. Mỗi tư liệu
Nguyễn Huy như Nguyễn Huy Oánh,
phần to lớn đưa làng Trường Lưu trở là một tác phẩm nghệ thuật vô cùng độc
đáo. Đặc biệt, Trường Lưu còn có 5 di
thành ngôi làng cổ đặc biệt, giàu di sản x KHẮC HIỂN tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia và 8 di
văn hóa bậc nhất Việt Nam. Thám hoa Trường Lưu, xã Kim Song Trường (huyện Can Lộc, Hà tích cấp tỉnh.
Nguyễn Huy Oánh là người khai sinh ra Đến Trường Lưu ngoạn cảnh, xem,
Thư viện Phúc Giang và Trường học Phúc Tĩnh) là ngôi làng cổ hơn 600 tuổi và là làng độc đáo đọc các di sản, di tích, văn bia…mới
Giang. Có người ví rằng, trong một giai nhất thế giới, với 3 di sản được vinh danh thế giới, 5 di thấm thía câu nói: “Đất linh sinh nhân
đoạn lịch sử thời quân chủ, Trường học kiệt, nhân kiệt dệt đất linh” của người
Phúc Giang chỉ đứng sau Quốc Tử Giám tích lịch sử cấp quốc gia và 8 di tích cấp tỉnh. xưa.

Hoàng Hoa sứ trình đồ và Mộc Bản Trường Lưu là 2 trong 3 Di sản tư liệu của Chương trình Ký ức
thế giới khu vực Châu Á. Ảnh: TL

Tái hiện không gian diễn xướng hát Ví phường vải ở làng Trường Lưu xưa tại chương trình nghệ
thuật đón nhận Di sản thế giới. Ảnh: TL

www.congluan.vn 97