Page 22 - Đồ uống Việt Nam

đồ uống gắn liền với
văn hóa, đời sống

của người việt

trong lịch sử phát triển của nhân loại, để sinh tồn và phát
triển, loài người luôn luôn tìm cách đáp ứng, thỏa mãn các nhu
cầu thiết yếu là ăn, uống, mẶc, ở và đi lại. câu hỏi muôn thuở
đầu tiên để sinh sống đối với bất cứ dân tộc nào trên hành tinh
này chính là: cần ăn gì và uống gì ? và thế là từ xa xưa, con
người đã luôn luôn phải đi tìm thức ăn và thức uống.

PGS.TS, GVCC Nguyễn Toàn Thắng

Ẩm thực, đồ uống và văn hóa của người Việt Hầu như ở làng quê nào người dân cũng biết nấu rượu và uống rượu,
Trải qua hơn 4.000 năm lịch sử dựng nước và giữ nước, ông cha thưởng rượu. Phong cách uống rượu tao nhã, chậm rãi, ung dung của
ta đã sáng tạo nên một nền văn hóa Việt Nam giàu bản sắc dân tộc, người Việt cần được nâng niu và giữ gìn như người xưa tâm đắc:
trong đó có lĩnh vực văn hóa ẩm thực, bao gồm đủ loại thức ăn, thức “ Khi chén rượu, khi cuộc cờ
uống cùng với những phong tục, nghi thức ăn và uống. Người Việt Khi xem hoa nở, khi chờ trăng lên”.
xưa đã tìm đủ mọi cách để tìm ra thức ăn (là chuyện bánh chưng, (Truyện Kiều - Nguyễn Du)
bánh dày) và thức uống tự nhiên thường ngày: nước suối, nước sông, Cách uống rượu của ông cha ta là dùng “chén mắt trâu”, “chén
nước mưa, mạch nước ngầm… và theo đó là thức uống được chế hạt mít” (chén nhỏ như mắt trâu, hạt mít) chủ yếu để “thưởng
biến: nước chè tươi, nước trà mạn, nước gạo rang, nước đậu đen rang, rượu”(thưởng thức hương vị cay nồng, ngọt dịu của rượu) và “nhắm
nước vối, nước lá sen, nước lá tía tô, nước lá đinh lăng… Kế tiếp là vô rượu” (chỉ nhấm nháp từng ngụm nhỏ kèm đồ nhắm, không uống lấy
vàn các loại thức uống lên men như rượu nếp, rượu gạo, rượu lá, rượu nhiều về số lượng). Cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, khi giao lưu văn
sâm, rượu sim, rượu táo, rượu ong, rượu rắn… hóa Đông - Tây diễn ra sôi động trên đất nước ta, rượu nặng của Pháp
Tuy nhiên, nét đẹp của văn hóa ẩm thực Việt Nam là ở chỗ luôn và một số nước phương Tây đã du nhập vào Việt Nam với chỉ số độ
luôn có sự hài hòa giữa giá trị vật chất và giá trị tinh thần. Ông cha rất cao (thường là 40 độ, 45 độ) và rất có thể điều này đã dẫn đến thói
ta xưa rất tâm đắc câu ca: “Uống trà Mạn Hảo, ngâm Nôm Thúy Kiều”, quen uống rượu mạnh của người Việt.
được hiểu rằng: vừa “Uống trà Mạn Hảo” là thưởng thức trà (giá trị vật Trên thực tế, văn hóa ẩm thực là một lĩnh vực độc đáo trong hệ giá
chất); vừa “ngâm Nôm Thúy Kiều” là thấu hiểu chuyện nàng Kiều (giá trị của một nền văn hóa. Người Việt Nam tự hào vì có văn hóa ẩm thực
trị tinh thần). Trong cuộc sống hàng ngày, rượu là một trong những đa dạng, đặc biệt là văn hóa uống vô cùng phong phú. Thức uống là
nghi thức ẩm thực không thể thiếu trong các nghi lễ trang trọng của phát minh đặc biệt của một dân tộc trong hành trình tìm ra nguồn
người Việt như: giỗ, tết, tang ma, chạm ngõ, ăn hỏi, cưới xin, mừng dinh dưỡng nuôi sống con người. Trong đó đặc biệt là thức uống lên
thọ, khao lão, mừng sinh quý tử, mừng trẻ con đầy tháng, mừng thôi men và có sự can thiệp của lửa cung cấp nhiệt độ sôi đến mức bốc
nôi, mừng tân gia, mừng thăng quan, tiến chức, mừng thắng trận… hơi để chưng cất lấy những gì tinh hoa, tinh túy nhất. Trên thế giới,
Người xưa có câu: “phi tửu bất thành lễ ”. Đám cưới mà không có chai dường như dân tộc nào cũng biết nấu rượu, mặc dù họ có thể chưa
rượu trên mâm sính lễ thì rất khó coi, vì đây là phong tục hôn nhân từng gặp nhau, lại cư trú ở những địa bàn rất xa nhau, chưa hề giao
của dân tộc. Hàng ngàn năm qua, trong các đám cỗ đều phải có rượu. lưu, chia sẻ kinh nghiệm với nhau, nhưng kỳ lạ thay, dân tộc nào cũng

22

Số 1+2+3/2025