Page 75 - Tạp Chí Văn Nhân

NGHIÊN CỨU - PHÊ BÌNH - SƯU TẦM

Cách hiểu này nếu lướt qua có thể bay). Đây là cảnh người tảo mộ hóa vàng
thấy khá thú vị, thậm chí còn lãng mạn (đốt) tiền giấy. Tiền giấy bị đốt thành tro,
nữa. Tuy nhiên, nếu đặt chi tiết này trong và đám tàn tro cùng với khói bay lên theo
mối tương quan với các câu khác trong làn gió thổi.
đoạn thơ, đặc biệt khi hiểu vàng vó là gì, ta Như vậy, nếu vế đầu của câu thơ
sẽ thấy cách hiểu ấy vừa vô lý về thực tiễn, ngắt nhịp 2/2 (Thoi vàng/ vó rắc) để hiểu
vừa không ổn về nghệ thuật. ngựa vó chạy để rắc các thoi vàng, liệu
Chúng ta biết rằng, khung cảnh ở đây có đảm bảo nghệ thuật đối với vế sau có
là người người đi tảo mộ trong tiết thanh nhịp 3/1?
minh chứ không phải một đám ma. Chỉ Thực tế, để hiểu nội dung vế đầu câu
trong đám ma, theo tục lệ, người ta mới thơ này rất đơn giản nếu người đọc biết
vừa đi vừa rắc vàng mã để trả lộ phí cho rằng: Trong các sản phẩm vàng mã, có
linh hồn người chết trên đường ra nghĩa một loại thoi vàng gọi là vàng vó (một số
địa. Còn tảo mộ, người ta chỉ thắp hương, nơi gọi là vàng hồ). Quê hương Hà Tĩnh
cúng vàng mã ở vị trí của từng ngôi mộ cụ của Nguyễn Du gọi là vàng vó. Sự khác
thể đã có trước đó. biệt trong cách gọi sản phẩm vàng mã này
Trước câu này, ở câu 49, Nguyễn Du cũng giống như người miền Bắc gọi là
viết: ngô, người miền Nam gọi là bắp vậy.
Ngổn ngang gò đống kéo lên Từ cách gọi tên loại vàng vó ta thấy,
Ngổn ngang gò đống là hình ảnh nhịp vế đầu của câu thơ cũng là nhịp 3/1
nghĩa địa có nhiều ngôi mộ, ngôi cao, ngôi (Thoi vàng vó/ rắc). Và nhịp này tương
thấp, ngôi dọc, ngôi ngang. Kéo lên là từng ứng với nhịp 3/1 của vế sau (tro tiền
đoàn người đi tảo mộ dẫn nhau lên khu mộ giấy/ bay).
ấy. Khi tới nơi, người ta sắp đồ cúng như: Nguyễn Du thuộc dòng dõi quý tộc,
rượu, hương, hoa quả, đồ mã như tiền giấy là nhà thơ bác học, nhưng ông cũng là
(tiền âm phủ), thoi vàng v.v... ở các ngôi người am hiểu sâu sắc cuộc sống thôn quê,
mộ rồi thực hành nghi lễ cúng khấn. cuộc sống bình dân. Vì thế, trong “Truyện
Về diện tích mỗi ngôi mộ, như mọi Kiều”, những yếu tố sang trọng, uyên bác
người đều biết, không lớn đến mức phải cùng với những yếu tố lam lũ, quê mùa
cưỡi ngựa mới rắc được vàng mã xung nhiều khi được ông vận dụng, kết hợp và
quanh. Thực tế, nếu người nào đó muốn chuyển hóa vào tác phẩm rất tài tình. Do
rắc các thoi vàng mã xung quanh ngôi mộ, vậy, để hiểu thấu đáo Truyện Kiều, rất cần
chỉ cần cầm trên tay, đi vòng quanh, mất vốn sống không chỉ cao sang, lịch lãm mà
hai ba phút là xong công việc. Vậy hà tất nhiều khi cả cần lao, lam lũ nữa.
phải ngồi trên lưng ngựa vó để thực hiện
một việc giản đơn và dễ dàng đến thế?
Về nghệ thuật, câu thơ này có nghệ ----------------
thuật tiểu đối. Vế đầu: Thoi vàng vó rắc. * Truyện Kim Vân Kiều - Nguyễn Khắc Hanh và
Vế sau: tro tiền giấy bay Nguyễn Đức Vân dịch. Nxb Hải Phòng 1994. tr 28
** Các từ “thời tiết”, “khí hậu” chúng ta quen dùng
Ở vế sau có nhịp 3/1 (Tro tiền giấy/ ngày nay được sinh ra từ cách tính lịch này.

74 VĂN NHÂN SỐ 158+159 NĂM 2025