Page 74 - Tạp Chí Văn Nhân

NGHIÊN CỨU - PHÊ BÌNH - SƯU TẦM

hiểu nêm là động từ, chỉ hiện tượng người cây nhô cao khỏi mặt nước, nhọn như
tham gia lễ hội cứ thêm mãi vào, càng lúc mũi tên, thân rỗng được ngăn thành từng
càng chen chúc trong một không gian chật khoang chừng nửa đốt ngón tay. Sức sống
hẹp. Giống như ông phó cối nêm dăm cối của cây này rất khỏe. Nước ngập đến đâu,
xay thóc chẳng hạn. cây vươn cao đến đấy, có khi dài hàng mét.
Cách hiểu chữ nêm như vậy cũng có Vào mùa lụt, hay những nơi hoang hóa,
thể chấp nhận được khi coi đó là thủ pháp nen tốt bời bời, ken dày trên mặt nước.
nghệ thuật thậm xưng và tách khỏi văn Mỗi khi có làn gió thổi qua, hàng ngàn,
cảnh. Nhưng khi xét chữ nêm này trong hàng vạn cây nen lắc lư, tạo thành những
môi trường ngôn ngữ mà nó đang tồn làn sóng xanh đuổi nhau đến tận chân đê,
tại, nhất là trong mối tương quan với chữ triền núi.
nước ở vế trước, ta sẽ thấy cách hiểu trên Trong cái nhìn của Nguyễn Du, người
không ổn. đi tảo mộ và dự lễ hội Đạp thanh tiết Thanh
Chúng ta biết, câu thơ Ngựa xe như minh cũng thế. Từng đoàn người đông đúc
nước / áo quần như nen tác giả dùng thủ đi lại, chuyển động như những làn sóng
pháp tiểu đối (đối trong cùng một câu thơ) tươi vui, náo nức, nối tiếp nhau chạy đến
Trong nghệ thuật đối, thanh phải chân trời.
ngược nhau. Ở đây chữ nước thanh trắc, Hiểu chữ nen như vậy, không chỉ
chữ nêm thanh bằng. Vậy là đảm bảo. cảm nhận được sự hòa quyện giữa vẻ đẹp
Nhưng trong nghệ thuật đối cũng quy định thiên nhiên với con người trong tiết Thanh
từ của hai vế phải cùng loại. Ở đây chữ minh, mà còn đúng với luật đối của câu
nước là danh từ, chữ nêm là động từ. Rõ thơ này nữa.
ràng không đúng luật đối. Vậy Nguyễn Du 3. Chi tiết Thoi vàng vó rắc trong câu 50.
không viết câu tiểu đối, hay chúng ta hiểu Câu thơ số 50 được Nguyễn Du viết
không đúng câu thơ ? như sau:
Để hiểu câu thơ, chúng ta bắt đầu xem Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay
xét trường hợp từ nen. Từ nen có nghĩa là Hiện chi tiết Thoi vàng vó rắc có
gì? Nen là một loại cây thường gặp trong người hiểu như sau:
cuộc sống hàng ngày của người nông dân. - Thoi vàng là một loại mã, trong
Quê Nguyễn Du gọi là cây nen, ở Nam có khung nan tre, ngoài được bọc giấy
Định gọi là cây năn. Trong ngôn ngữ tiếng màu vàng, dùng để cúng vong linh
Việt, chúng ta vẫn thường gặp những cách người quá cố
gọi gần âm như vậy. Chẳng hạn có một - Vó rắc: Vó là con ngựa khỏe mạnh,
loại quả, nơi này gọi là bưởi, nơi kia lại gọi chạy nhanh. Rắc là động tác rải thoi vàng
là bòng. Trong thực tế môi trường thiên mã xuống đất dọc đường ngựa chạy.
nhiên, cây nen (năn) thường mọc cùng cây Với cách hiểu Thoi vàng vó rắc như
lác, nên người nông dân hay gọi ghép là vậy, người đọc hình dung ra cảnh tượng:
nen lác (nen lác mọc đầy đồng). Một người ngồi trên lưng ngựa vó, vừa
Cây nen có màu xanh đậm, không có chạy vừa rải những thoi vàng dọc đường
cành, không có lá, mọc trong bùn, ngọn đi trong tiết Thanh minh.

VĂN NHÂN SỐ 158+159 NĂM 2025 73