Page 28 - Tạp Chí Văn Nhân

SÁNG TÁC

Thiên Phái, con sông chảy qua giữa làng sóc trên đất nước này làm gì có được sự đa
Nguyễn và làng tôi, nhìn xuống dòng sông cảm của các vong linh như quê tôi.
thấy bóng mình và thưa với con sông: ***
“Sông ơi, cứu ta với”. Rồi nàng nhảy Khiếu Năng Tĩnh (1835-1915) là quan
xuống sông tự vẫn. Hai hôm sau, chàng đốc học, có viết địa chí tỉnh Nam Định khi
Đặng nghe tin nàng tự vẫn. Để giữ trọn về cai quản việc học hành. Trong cuốn
mối tình thủy chung, chàng ra sông Thiên sách này ông khảo đầy đủ về các mặt về
Phái tìm hình bóng nàng. Chàng cúi nhìn làng, xã, dân cư, thổ nhưỡng, sông ngòi,
dòng nước lặng lờ trôi. Hình bóng nàng tập tục, ma chay, cưới hỏi, chợ búa, bến đò
hiện lên trên mặt nước. Chàng cất tiếng và những đặc điểm của các thôn làng nếu
gọi và nhảy xuống nước ôm hình bóng rõ có... Trong cuốn sách này, ông phê phán:
ảnh của tình nhân. Thế là dòng nước cuốn Làng Cao Bồ là làng trộm cắp, làng Lỗ Xá
trôi chàng, đưa về với mối tình dang dở, là làng điêu ngoa. Tôi hỏi các cụ cao niên
mà chỉ toàn vẹn khi ở dưới đáy sông. trong làng thì các cụ kể rằng: Ngày ấy vua
Và thật linh nghiệm, đêm đêm cứ vào đi kinh lý, không biết là vua thời nào, về
khoảng tua rua đứng trên đỉnh đầu, hai đến làng, vua đói, dân làng làm cơm đãi.
bờ sông Thiên Phái thấy sáng lửa lân tinh Nhưng làng đói không có thức gì ăn, đành
như báo mộng cho hai làng biết, đôi trai làm thịt ngóe đãi vua. Vua ăn khen ngon,
gái này chết oan. Người dân hai làng ra bờ vua hỏi: “Các ngươi cho ta ăn thức ăn gì
sông bốc những nắm đất lân tinh phát sáng mà ngon vậy?” Chánh tổng, lý trưởng sợ
ấy đem về đình làng thờ. Từ đấy không hãi, không dám nói là thức ăn ngóe, sợ cho
thấy lửa oan hồn sáng nữa. Họ đã trở thành vua thức ăn bẩn sẽ bị chém đầu. Chú mõ
thành hoàng làng của làng họ và cũng từ nhanh ý đỡ đòn: “Dạ bẩm hoàng thượng!
đấy hai làng làm ăn mùa màng thuận hòa, Đấy là thịt con thanh tịnh đấy ạ”. Vua rời
mưa nắng, thóc lúa đầy bồ. Tình duyên làng, đi sang làng khác. Làng ấy đón rước
của con trai, con gái hai làng, thuận hòa, linh đình, giết gà, giết lợn, mổ bò làm cỗ.
sinh nở mẹ tròn con vuông.. Vua phán: “Ta không ăn những thứ thịt ấy.
Và cứ thông lệ, làng tôi cúng thành Cho ta ăn thịt con thanh tịnh”. Quan chức
hoàng làng vào ngày mười lăm, tháng và dân làng không hiểu con thanh tịnh là
Giêng. Các nữ quan đẹp nhất làng được con gì. Lại chú mõ thông minh hiến kế:
chọn về khiêng kiệu thành hoàng. Nhưng “Như vậy là vua muốn ăn thịt sư. Chỉ có sư
lạ lắm. Kiệu cứ xoay tròn, rồi hướng theo mới sạch sẽ thanh tịnh”. Thế là lý trưởng
bờ sông Thiên Phái thẳng hướng làng lệnh cho tuần đinh ra chùa trói sư thầy về
Nguyễn thì kiệu mới yên. Nếu không theo làm thịt và nói: “Đây là việc hệ trọng, sư
ý thành hoàng, thì năm ấy làng làm ăn chả phải giúp dân. Vua đòi ăn thịt con thanh
ra gì. Thì ra, thành hoàng làng vẫn đa tình, tịch, nghĩa là đòi ăn thịt sư đấy, chỉ có sư
không nguôi ngoai được mối tình xưa. mới thanh tịnh”. Sư thầy quỳ xuống lạy:
Chuyện này đã thành thông lệ. Tôi thích “Thưa các ông, đêm qua con trót ngủ với
cái đa tình của thành hoàng làng tôi. Cũng bà vãi, con không thanh tịnh đâu ạ.”
là một mỹ tục đặc sắc, mà các làng, bản, Khiếu Năng Tĩnh sưu tầm được

VĂN NHÂN SỐ 158+159 NĂM 2025 27