Page 9 - Báo Lâm Đồng - Số Tất Niên

TẤT NIÊN 9

André Maire

VÀ MỘT ĐÀ LẠT

TIÊN CẢNH

Họa sĩ, nhà du hành André Maire. Ảnh: Tư liệu

Các tác phẩm vẽ khung cảnh chùa Đà Lạt của André Maire từ năm 1948 đến năm 1950.

NGUYỄN VĨNH NGUYÊN Sơn, André Maire thể hiện tiền cảnh là hai bụi cây thùa lá
tua tủa lá chông nhọn và đài hoa vút cao, đôi linh vật rồng
uốn lượn hai bên bậc cấp đi lên chánh điện, những dáng
Mỗi tác phẩm hội họa tượng trưng của André Maire cây mọc làm nền phông mạnh mẽ tạo cho khối công trình
vào cuối thập niên 1940 đến giữa thập niên 1950 - gồm ngôi chùa thanh nhã có mái rồng và ngôi bảo tháp
là một sự nắm bắt và thêu dệt Đà Lạt tiên cảnh của - vẻ đẹp hài hòa. Tổng thể công trình kiến trúc tôn giáo
trung tâm của một đô thị cao nguyên gần như được chấp
buổi giao thời lạ lùng trong lịch sử thành phố này. cánh bởi những đường nét khéo léo ở hậu cảnh - mà ta
không phân biệt được đó là viền núi hay những đám mây
- uốn lượn mềm mại phía sau mái chùa. Chuyển động của
André Maire, sinh ở Paris năm 1898; học vẽ tại những dáng người, với áo dài và nón rộng vành trên các
Trường Nghệ thuật Place des Vosges, nơi mà bậc thang lác đác, chậm và đọng. Bên bãi cỏ rìa phải bức
năm 1914 ông từng gặp cha đẻ của chủ nghĩa tranh, có đôi ngựa đang mải mê gặm cỏ...
“Tượng trưng - Émile Bernard và chịu ảnh hưởng Trong một số bức vẽ khác, được ghi chú là “Esquisse plus
mạnh mẽ từ danh họa này. Rời Place des Vosges, ông claire au dos, même paysage des Hauts Plateaux de Dalat,
theo lời khuyên của Émile Bernard trở thành một binh nhì 1948” (Tạm dịch: Phác họa rõ phông nền, phong cảnh Đà
trong lực lượng bộ binh thuộc địa để bắt đầu cuộc đời du Chợ Đà Lạt, 1952. Tranh: André Maire. Lạt, năm 1948), ta thấy ngôi chùa lùi ra xa, như điểm nhấn
hành ở Đông Dương”, Bảo tàng Musée Cernuschi (Paris) trên một đỉnh đồi, trước những mỏm núi hình tròn điệp
giới thiệu về tiểu sử họa sĩ André Maire. của ông có tính chủ đề rõ rệt, tập trung vào cảnh sinh trùng và sau những tán thông cao, cùng ngôi biệt thự một
Chàng trai Pháp mê viễn du đã gia nhập lực lượng bộ hoạt tôn giáo. tầng có cầu thang đơn giản. Phía sau, một vài dáng người
binh thuộc địa vào độ tuổi hai mươi. Chọn quân ngũ như Những bức ký họa thường bằng chất liệu chì son và chì đi lại, tụ tập đủ gợi tưởng hoạt động buôn thúng bán bưng ở
là con đường để tiếp cận Đông Dương, nhưng khi tới than, đôi khi là màu nước, André Maire đã thể hiện một Đà một phiên chợ Đông Dương lúc về chiều. Cảnh sắc có cung
Đông Dương, ông lại đi dạy vẽ. Thời gian dừng chân ở Lạt của những năm cuối thập niên 1940 mang vẻ đẹp tươi bậc, diễn tả theo cao độ địa hình, bên cạnh sự hòa điệu của
Sài Gòn từ năm 1919 đến năm 1920, khi là giáo viên mỹ mát, phiêu bồng và hướng thượng. Biểu hiện mạnh mẽ nhất con người và những dấu hiệu nhận biết sinh hoạt đời sống
thuật ở Trường Chasseloup-Laubat, Mandré Maire bị đời của bàn tay con người tác động vào tự nhiên là con đường đang biến đổi trong một đô thị.
sống sinh hoạt và thực hành tín ngưỡng của cư dân địa hình vòng cung mạnh và rộng hằn lên các ngọn đồi như Các tác phẩm vẽ phố phường và người bản địa tại Đà
phương quyến rũ. Một số bức ký họa thành phố lớn, trung những vết khảm mạnh, những dốc thẳm với đôi bờ đất đỏ, Lạt khi André Maire ghé thăm lại thành phố vào các năm
tâm của Nam kỳ có màu sắc dị lãm - hương xa (exotic) những bóng người hành hương, vãn cảnh. Trung tâm cảnh 1952, 1955 và 1957 cũng đáng chú ý. Chúng như những
của ông đã ra đời trong khoảng thời gian này. sắc là những ngôi chùa thường ở cao điểm của các ngọn đồi. ghi chép nhân học (ta thấy sự gặp gỡ về chủ đề, cái nhìn,
Năm 1921, trở lại châu Âu, André Maire dấn thân vào Bảo tàng Cernuschi đã “cắt nghĩa” các bức tranh vẽ Đà Lạt phong cách với Bùi Văn Dưỡng - một họa sĩ, nhà giáo
cuộc du hành từ Tây Ban Nha, Ai Cập, Ấn Độ đến châu của André Maire giai đoạn cuối thập niên 1940: “TP Đà Lạt sống tại Đà Lạt thời bấy giờ). Thời kỳ này, tuy có vẽ
Phi và trở thành một họa sĩ xê dịch thực thụ, mỗi chuyến được người Pháp xây dựng vào đầu thế kỷ 20; nằm ở độ cao không gian nhà cửa đô thị, song cây cọ của nhà du hành
đi đến một quốc gia hay nền văn hóa xa lạ đều góp thêm 1.500 m, trên vùng cao nguyên Nam Trung Bộ Việt Nam, đến từ Paris dường như hướng sâu vào rừng thẳm với
sự giàu có cho gia tài tranh ký họa của ông. nơi đây có khí hậu ôn hòa quanh năm. Trong những bức vẽ bóng dáng những cộng đồng khởi sinh từ đại ngàn như thể
Năm 1948, ông quay trở lại Đông Dương lần thứ hai, bằng chì son của mình, André Maire nhấn mạnh sự đa dạng đó là một hành trình âm thầm, một cuộc đối thoại với nơi
trong tư cách một họa sĩ, một giáo sư hợp đồng dạy môn văn hóa của đô thị này: bên cạnh bệnh viện Pháp, ngôi chùa chốn bằng một con tim day dứt hoài niệm.
Mỹ thuật của Trường Cao đẳng Kiến trúc Đà Lạt (một Phật giáo mới Linh Sơn được xây dựng vào năm 1938 minh Dù rất ít thông tin về André Maire trong thời kỳ ông ở
chi nhánh của Trường Mỹ thuật Đông Dương được mở chứng cho sự gia tăng nhập cư của người Việt theo đạo Phật Việt Nam, nhưng những gì chúng ta có thể nhận ra qua các
tại Đà Lạt). Theo ghi chú trên họa phẩm, thì thời gian đến từ vùng đồng bằng. Có thể thấy thành phố cao nguyên tác phẩm của ông là một tình cảm, một sự dõi nhìn thẳm
André Maire sống và vẽ ở Đà Lạt không lâu, chỉ khoảng đang bị người Việt Nam dần dà chiếm lĩnh...”. sâu và tha thiết mà họa sĩ lữ hành này dành cho Đà Lạt
hai năm, từ 1948 đến 1950. Thời kỳ này các bức tranh Trong một bức tranh vẽ cảnh quan chính diện chùa Linh trong một giai đoạn lịch sử văn hóa đặc biệt.