Page 68 - Báo Đắk Lắk - Số Tết Âm Lịch

ằng cách nào đó,
con người ta luôn
R tìm cách cất giữ,
nuôi dưỡng và
khơi nguồn dòng
chảy văn hóa của dân tộc
mình để không bị đứt gãy
hay lãng quên trong đời
sống cộng đồng. Tôi đã
từng cảm nhận điều đó
qua những nghĩa cử, cách
hành xử đáng ừân trọng
của nhiều người trên hành
trình tìm về với cội nguồn
dân tộc của mình.
NHỮNG CÂU CHUYỆN
CẢN DỘNG
Trong một dịp về buôn
Phơng (xã Ea Tul, huyện
Cư M’gar) dự Lễ hội Văn
hóa cồng chiêng (cụm 4
xã phía Đông Bắc), tôi
được nghe người già kể lại
câu chuyện “gìn giữ cồng
chiêng” hết sức lạ lùng
nhưng cũng đầy cảm động
của già Ei Rung.
Chuyện là vào những
năm 2000, vẩh nạn “chảy
Tái hiện dòng cháy văn hóa Táy Nguyên trong Festival cồng chiêng Tây Nguyên tại Gia Lai năm 2023. và loạn lạc vì chiến ưanh.
máu cồng chiêng” trên
địa bàn xã Ea Tul cũng
như cả tỉnh Đắk Lắk diễn
ra nghiêm ữọng. Nhà nào
có chiêng ché đều bán hết,
bât kể với giá nào. Gia
đình Ei Rung có bộ chiêng
Knah (7 chiếc) cũng bị con
cháu nhăm nhe đòi bán
khiêrì ông lo lắng, đứng
ngồi không yên. Chờ một
ngày con cháu đi vắng, Ei
Rung cẩn thận gói ghém
bộ chiêng trong tẩm bạt và
cẩn thận giấu ưên dầm nhà.
Đến khi lâm bệnh và sắp từ
giã cuộc đời, đôi mắt ông
cứ mở to nhìn lên dầm nhà,
miệng mâp máy như mách
bảo điều gì hệ ưọng lắm.
Cho đến khi Y Sai Kbuôl,
con trai ông như hiểu ra
và trèo lên đó bê xuống
bộ chiêng đã xỉn màu thời
gian, lúc đó già Ei Rung
mới thanh thản nhắm mắt
ra đi.
Vào cuối năm 2023, bộ
chiêng của gia đình ông
là một trong ba bộ chiêng
tham gia Lễ hội Văn hóa
cồng chiêng ở địa phương.
Chị H’Nuên Niê, Phó Chủ
tịch ƯBND xã Ea Tul chia
sẻ rằng, có những người
như già Ei Rung mới có
được đời sống văn hóa
cồng chiêng hiện nay,
buôn Phơng là điểm sáng
về sinh hoạt diễn xướng
cồng chiêng trên địa bàn
xã với 3 nhóm/đội chiêng
qq ĐẮK LẮK n x-x n r-
dD
dài hơn nguồn mạch văn
hóa của cộng đồng người
nhập ngày nay.
Êđê trước đời sống hội
Còn với người Xê
(xã Ea H’ding, huyện Cư
Đăng ở buôn Kon H'ring
M’gar), tôi đã được “mục
sở thị” sự hồi sinh vốn văn
hóa truyền thống ở đây
qua những sinh hoạt, lễ
hội, đặc biệt là Lễ mừng
cơm mới được cộng đồng
tổ chức thường niên vào
dịp Tết Dương lịch. Ở đó,
hòa nhịp với dàn cồng
chiêng kokleh, đàn klông
put, t’ntng, kèn rwai, kvok,
trống bodo..., những làn
điệu hát múa mgoi, mgê
cổ xưa được các nghệ nhân
tâm huyết phục dựng và
tái hiện, làm cho sắc màu
văn hóa của tộc người này
thêm đủ đầy, phong phú.
Nghệ nhân A Blôi tâm
sự: Khi đến vùng đất dưới
chân núi Cư Dliê M’nông
lập buôn (năm 1976), làn
điệu dân vũ ấy đã bị thất
truyền do đời sống tứ tán
Ảnh: Minh Hoàng
Phải nhiều năm sau đó,
(trẻ và già) thường xuyên đã cố sức giữ lại ấy chính là lửa ấm” thắp lên niềm vui khi người dân buôn Kon
tham gia những cuộc liên tiếng nói/phương tiện duy và hy vọng cho mỗi cộng H’ring dần dà có cuộc
hoan, giao lưu văn hóa câp nhất đê thông đạt với thần đồng. sống khấm khá lên thì mới
huyện và tỉnh ưong những linh, vì cả vùng từ Yang Tôi đã cảm nhận điều bắt đầu tìm cách khôi phục
năm qua. Mao ra tới Cư Pui không đó một cách sinh động từ lại những giá trị văn hóa,
Tương tự, như một cơ còn bộ chiêng nào nữa. Y những buôn làng . người tinh thần của cha ông đê
duyên để cho tôi được tiêp Ga tâm sự với tôi như thế, Êđê, M’nông, Xê Đăng và lại. Anh cùng một số nghệ
xúc, chuyện trò với hai cha khi vợ chồng anh lên buôn J’rai bản xứ. Ví như ở buôn nhân như A Nép, Anít đã
con anh Y Ga Byă ở buôn Akô Dhông (phường Tân Kô Siêr, Akô Dhông (TP. cất công sang xã Tân Cảnh,
Koanh (xã Yang Mao, Lợi, TP. Buôn Ma Thuật) Buôn Ma Thuột), những huyện Đắk Tô, tỉnh Kon
huyện Krông Bông) cách nhờ Nghệ nhân Ưu tú bài chiêng cổ được nhiều Turn (vốn là quê hương,
đây nhiều năm. Y Ga (còn Ama H’Loan chỉnh lại âm nghệ nhân sưu tầm, bảo bản quán của họ) tìm kiếm,
gọi là Ama Bích) cứ nằng thanh cho mâỳ chiếc kèn tồn rồi truyền dạy lại cho ghi chép và biên đạo một
nặc đòi cha mình đồng ý ding năm bị hỏng. Trong con cháu kế tiếp với mong cách chân thật, tỉ mỉ đê
bán đi bộ chiêng Aráp để câu chuyện này, anh tỏ ra ước một khi lễ hội mở ra, đưa về buôn Kon H'ring
có tiền mua máy cày, máy tâm tư rằng một khi di sản chúng tham gia cùng diễn truyền dạy cho lớp trẻ.
kéo về sản xuất. Tất nhiên của cha ông không gìn giữ tấu với mọi người một cách Những bài dân ca, dân vũ
người cha không bao giờ được thì mạch nguồn văn bài bản và thuần thục; để cổ xưa như: “Dáng em như
gật đầu, mà bảo rằng: “Đàn hóa của dân tộc mình coi từ đó bảo đảm rằng vôn di dáng chim ri”, “Bước chân
bò còn đó, 7 con cộng với như cùng kiệt Thử hỏi lấy sản văn hóa của mình vẫn ngày mùa” hay “Trống
heo, dê nữa... bán đi mà cái gì để chứng tỏ bản sắc, luôn được mọi thế hệ vun ching vào hội”... giờ đây
mua những gì mày thích. cội nguồn nếu như vắng bồi, khơi dòng chảy mãi. đãđược những nam thanh,
Còn bộ chiêng thì không, tiếng chiêng, tiếng kèn và Không những thế, họ nữ tú thê hiện bay bổng và
đến ngày tao nằm xuống hát múa mỗi lúc cộng đồng còn kế thừa và sáng tạo lãng mạn trong không gian
lấy ra đánh là được rồi, mở hội hè hay lễ trọng. thêm nhiều bài chiêng mới thực hành lễ hội cũng như
không cần đám cỗ linh từ vốn âm nhạc tiêu biểu nhịp sống sinh hoạt văn
đình. Còn tiếng chiêng thì KHƠI ĐẬY VÀ NÔI DÀI này như: “Chong chóng hóa thường ngày.
còn cuộc sống vui vẻ, bình MẠCH NGUỒN VĂN HÓA quay”, “Ching ngàn mưa A Mang, người con của
yên của người Êđê quanh đá”, “Lời của gió, lời của dân tộc Xê Đăng ở đây
chân núi Cư Pui và Yang Đúng vậy, trong bối bazan”, “Ngân nga nhà chân thành: Mạch nguồn
Hanh này”. cảnh vốn văn hóa truyền dài”, “Chiều trên bến văn hóa ở đây đã thật
Nghe vậy nên Y Ga thống của các tộc người nước”... nhằm phục vụ sự được cộng đồng Kon
thôi ý định bán đi bộ thiểu số nói chung ở Tây công chúng một cách rộng H’ring nhọc nhằn nhưng
chiêng kia. Cũng thật may, Nguyên có lúc, có nơi bị rãi, lan tỏa hơn thông qua rất đỗi tự hào tìm về khai
ít năm sau đó khi cả buôn mai một, thậm chí đứt gãy, những đội/nhóm chiêng trẻ mở, gìn giữ và phát huy
Koanh khá giả lên nhờ cây thì những người còn giữ của buôn làng. Nghệ nhân tích cực để mở ra cánh cửa
lúa, cây điều và cà phê nên được những di sản của tổ Y Duê Niê, Đội trưởng đội giao lưu, hội nhập vđi mọi
tổ chức Lễ cúng thần đất tiên, ông bà để lại rồi tiếp chiêng buôn Kô Siêr cho người, vói dòng chảy văn
(Ngă yang lanh) để tạ ơn, tục trao truyền cho con rằng sự kế thừa, sáng tạo hóa Việt Nam tiên tiến và
thì bộ chiêng mà cha anh cháu được xem như “ngọn ây là một sự đào sâu và nối đậm đà bản sắc. 41