Page 60 -
P. 60
TẢN MẠN ĐẦU XUÂN ẤT TỴ NĂM 2025
niệm phản ánh những mối quan hệ tình chim quốc, Bà Khó (Thằng nghèo), Sự
cảm của con người trong gia đình, xã tích lễ hội Bưa Lừa.
hội. Chẳng hạn: “Vóc rồng thì để phần Trong kho tàng thành ngữ, tục
vua, bao nhiêu vải rắn thì lừa cho dân”, ngữ, rắn thường được liên tưởng đến cái
“Lấy chồng thì phải theo chồng, chồng xấu xa. Thành ngữ về rắn trong tiếng
đi hang rắn hang rồng cũng theo”, Việt thường mang hàm ý xấu: “Ngoằn
“Rồng rắn lên cây, có cây núc nác, có ngoèo như rắn bò”, “Thẳng như rắn
nhà hiển vinh”. bò”, “Lừ đừ như hổ đất”, “Len lét như
Rắn là biểu tượng đa nghĩa, đa rắn mùng năm”, “Oai oái như rắn bắt
diện trong văn hóa Việt Nam. Trong nhái”,… Biến thể của rắn là “chằn” thì
nó luôn đồng hành tồn tại các mặt đối cũng chẳng mang hàm ý gì tốt đẹp. Nó
lập như những thuộc tính bản thể tự thường được liên tưởng đến một thứ lực
nhiên nhất. Jean Chevalier cũng cho gây hại, xấu xa. Người Việt thường nói
rằng: “rắn vừa là hiện thân cho tâm “Dữ như chằn” hay “Dữ như bà chằn”
hồn hạ đẳng, cho cái tâm tăm tối”, với để chỉ những người phụ nữ có tính khí
tính dữ dằn, hung hãn lại vừa là hiện dữ dằn, không được dịu dàng trong cách
thân cho cái thiện, cái đẹp với những ứng xử. Những kẻ hay bịa đặt, ba hoa,
biểu hiện nhân tính, biết trả ơn, có chẳng được tích sự gì lại bị ví von qua
tình có nghĩa. Những mặt đối lặp của hình ảnh “Vẽ rắn thêm chân”, “Vẽ rồng
biểu tượng rắn được thể hiện rất rõ vẽ rắn”; những người tâm địa xấu xa,
trong các truyền thuyết dân gian. giả tạo lại bị ám chỉ qua các hình ảnh
“Hang hùm, miệng rắn”, “Ấp rắn trong
Hình tượng con rắn hung tợn
lòng”, “Khẩu Phật tâm xà”, “Rắn đổ nọc
hoặc ác tâm, chuyên làm hại dân lành,
cho lươn”,… Những kẻ phản bội, vô
phá phách đời sống của nhân dân
liêm sỉ, quên mất cội nguồn bị người
trong Rắn báo oán, Ông Dài ông
Việt coi là kẻ “Cõng rắn cắn gà nhà”,
Cộc hay là sự tích thần sông Kỳ Cùng,
phản bội dân tình, giết hại đồng bào,
Rắn cụt đuôi, Cây đa và cây lội. Chúng
ta cũng bắt gặp hình tượng con rắn với đồng chí.
bản thể thiện nhân từ, xả thân cứu dân Những người hung ác, hiểm độc
lành, đầy tiết nghĩa trong truyền thuyết như rắn rết thì nên tránh xa, không thể
trong Sự tích đầm Mực, Họ Hà và con cùng chung sống như một quy luật điều
54
