Page 69 - Báo Thanh Tra - Số Tết Âm Lịch

CÙNG ĐỒNG BÀO DÂN TỘC THIỂU SỐ

HOÀNG NAM mong mọi công việc làm ăn sẽ thuận lợi, phát đạt
trong cả năm.

MỖI DỊP XUÂN VỀ, ĐỒNG BÀO CÁC ĐẶC SẮC LỄ HỘI GẦU TÀO CỦA NGƯỜI HMÔNG
Người Hmông cư trú tập trung đông nhất tại các
DÂN TỘC LẠI CÓ NHỮNG PHONG tỉnh Hà Giang, Điện Biên, Sơn La, Lào Cai, Lai Châu,
TỤC RẤT ĐỘC ĐÁO ĐỂ ĐÓN TẾT CỔ Cao Bằng… thường quần tụ trong từng bản vài chục
nóc nhà trên các đỉnh núi cao. Nếu trong một địa bàn
TRUYỀN, MỪNG NĂM MỚI, TẠO NÊN có nhiều tộc người sinh sống thì thường các bản của

NHỮNG BẢN SẮC VĂN HÓA VÔ người Hmông sẽ ở khu vực cao nhất. Trong số các
nghi lễ của đồng bào dân tộc Hmông, Gầu Tào và
CÙNG ĐA DẠNG, PHONG PHÚ Các chàng trai, cô gái dân tộc Thổ tham gia các hoạt Nào Sồng là hai nghi lễ đặc biệt quan trọng, trở thành
TRONG BỨC TRANH TOÀN CẢNH động vui chơi trong ngày Tết. (Ảnh: HOÀNG NAM) lễ hội lớn của dân tộc Hmông. Lễ hội Gầu Tào là lễ
hội đặc sắc của người dân tộc Hmông được diễn ra
TẾT CỦA CÁC DÂN TỘC VIỆT NAM. vào khoảng nửa đầu tháng 1 Âm lịch hằng năm. “Gầu
Tào” theo tiếng dân tộc Hmông có nghĩa là “chơi
ngoài trời”, hay “hội chơi trên đồi”, là lễ hội của cả bản
làng trong dịp đón Tết Nguyên đán, mừng Xuân mới.
ĐÓN TẾT CÙNG ĐỒNG BÀO NGƯỜI THỔ Đầu tiên, mọi người cùng nhau cắm một cây nêu
Người Thổ có khoảng 91.430 người (chiếm cao vút, biểu tượng cho sự trường tồn và mạnh mẽ
0,095% dân số Việt Nam, đứng thứ 23 về dân số của người Hmông trên mảnh đất cằn cỗi ở trên đỉnh
trong 54 dân tộc Việt Nam), sống tập trung đông nhất núi cao, để thông báo địa điểm tổ chức lễ hội. Sau
tại tỉnh Nghệ An (78%) và Thanh Hóa (12,5%). đó, các già làng sẽ làm một mâm lễ để cúng thần
Tết cổ truyền của đồng bào dân tộc Thổ diễn ra linh, tổ tiên, trời đất để xin phép bề trên cho tổ chức
trong vòng 12 ngày, từ ngày 25/12 - 7/1 Âm lịch. Đây Vào ngày Mùng 2 Tết, các thầy cúng, già làng tổ chức lễ hội tại đây, cũng như cầu mong mọi điều tốt đẹp
là dịp để đồng bào Thổ thăm hỏi, chúc phúc cho dạy chữ cho thế hệ trẻ người Dao ngay tại nhà mình. đến cho bà con trong bản làng. Đây cũng dịp tăng
nhau, cũng là dịp giao lưu, gặp gỡ mọi người cùng vui (Ảnh: HOÀNG NAM) cường tình đoàn kết dân tộc, giao lưu với các anh em
mừng năm mới, uống rượu, đánh chiêng, trống, tổ trong vùng và đặc biệt là nơi để trai gái giao duyên.
chức các sinh hoạt văn nghệ dân gian truyền thống. Lễ hội “Nào Sồng” giống như một hội nghị của
Sau ngày 25 tháng Chạp là ngày đóng cửa rừng, người Hmông được tổ chức vào đầu năm nhằm đưa
các gia đình bắt đầu dọn dẹp nhà cửa để đón Tết, bởi ra các quy định, quy ước cho công việc của cả làng
theo quan niệm của người Thổ, ngày Tết trong nhà trong suốt một năm như: Việc chăn thả gia súc, xử lý
phải sạch sẽ thì cả năm mới gặp nhiều may mắn. Các khi gia súc đánh nhau; các quy định về thách cưới;
gia đình cùng nhau ra mộ ông bà, tổ tiên dọn dẹp, sửa các quy định về xử lý an ninh, trộm cắp tài sản... để
sang phần mộ sạch sẽ, đắp thêm đất mới, thắp hương, mọi người biểu quyết tán thành hoặc phản đối. Sau
đặt hoa, quả thành kính tưởng nhớ ông bà, tổ tiên. phần lễ, mọi người cùng ăn uống vui vẻ, chúc rượu và
Đồng thời, mời ông bà, tổ tiên về ăn Tết với con cháu. hòa mình trong tiếng khèn, tiếng trống cùng những
Từ đêm Giao thừa đến trưa ngày mùng 1, các nhà bài hát, tham gia các trò chơi của dân tộc như ném
đều đóng chặt cửa cổng, không cho bất cứ ai ra, vào, Cộng đồng người Mông ở Lai Châu tham gia lễ hội pa pao, nhảy tha khênh, chơi tu lú, cướp trứng, bắn
bởi theo phong tục, nếu có người đến nhà chơi sẽ nỏ, đua ngựa.
Gầu Tào đặc sắc. (Ảnh: HOÀNG NAM)
mang lại nhiều tai ương, vận hạn cho gia đình.
Lễ hội đón Tết của người Thổ bắt đầu từ ngày ĐÓN TẾT TO CÙNG ĐỒNG BÀO GIÁY
mùng 2 Tết Nguyên đán, các gia đình làm lễ tiễn ông Tết của người Giáy trùng với Tết Nguyên đán, gọi
bà về với tổ tiên, đồng thời, tổ chức nhảy múa, hát là “xiêng láo” được hiểu là (Tết to). Tết đối với người
hò… Những đôi nam nữ cùng nhau hát điệu Dạ ời Giáy rất thiêng liêng, đó là ngày sum họp gia đình,
(hay còn gọi là hát giao duyên), cầm tay nhau, đứng người thân cũng là ngày được nghỉ ngơi, ngày gia
bên nhau hát, múa, hòa theo tiếng cồng chiêng cùng đình sống vui vẻ, đầm ấm. Tết bắt đầu tính từ ngày
tiếng kèn, tiếng trống quyện với thiên nhiên, cây, cỏ, mổ lợn cho đến hết ngày 29 tháng Giêng. Nhưng mời
tạo nên nét đặc sắc của văn hóa đồng bào Thổ. khách đến ăn Tết thì chỉ có 2 ngày, đó là ngày mổ lợn
Tại nhà văn hóa cộng đồng các xóm, đồng bào (thường mổ lợn vào ngày 27, 28 tháng Chạp) và ngày
dân tộc Thổ tổ chức những trò chơi dân gian như Tết đối với người Giáy rất thiêng liêng, đó là ngày sum hóa vàng, tiễn ông bà, gia tiên. Với người Giáy, sau
ném còn, đánh đu, thi cà kheo… vừa thể hiện tính họp gia đình, người thân cũng là ngày được nghỉ ngơi, khi làm xong các loại bánh và dọn dẹp để bày biện
cộng đồng, vừa mang ý nghĩa cầu mong mùa màng ngày gia đình sống vui vẻ, đầm ấm. (Ảnh: HN) trên bàn thờ tổ tiên, bắt đầu từ chiều tối ngày 30 Tết,
tươi tốt, nhà cửa ấm no, sung túc, yên vui. hương và nến được thắp lên và giữ liên tục không
Từ ngày mùng 3 trở đi, anh em bạn bè mới mời Người Dao cũng có tục cúng ông Công, ông Táo được tắt cho đến lúc hóa vàng xong.
nhau đến ăn Tết; đến mùng 7, người dân bắt đầu làm như người Kinh, nhưng không cúng vào ngày 23 Điều đặc biệt trong ngày Tết to của người Giáy là
lễ xuống đồng khai hạ, với hy vọng sẽ có một năm tháng Chạp mà làm chung với lễ cúng tất niên. Ngày làm lễ mua nước vào sáng mùng 1 Tết. Khi gà gáy
mới mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, bội thu, cúng tất niên không nhất thiết là ngày 30 Tết mà có canh đầu tiên, người Giáy dậy thắp hương đốt tiền
con người được bình an, mạnh khỏe, làm lễ hạ cây thể làm vào ngày nào đó trong tháng Chạp. Trong vàng ở thùng hứng nước hoặc ở thành giếng, sau đó
nêu chính thức hết Tết. quan niệm của người Dao, mọi vật đều có thần linh lấy nước mới về đun pha trà, rửa ẩm chén, rửa mặt
ngự trị, bởi vậy, vào sáng sớm mùng 1 Tết, gia chủ sẽ và cúng ông bà, tổ tiên bằng nước trà mới, rồi lấy giấy
NGÀY XUÂN HỌC CHỮ CÙNG NGƯỜI DAO dậy sớm để đi làm lễ tạ ơn thần nước, thần cây. đỏ, vải đỏ đi dán, buộc tất cả mọi vật dụng trong nhà,
Người Dao với dân số 891.151 người, cư trú tại tất Vào ngày mùng 2 Tết, các thầy cúng, già làng tổ công cụ lao động, cây cối… nghĩa là mọi vật đều được
cả 63 tỉnh, thành phố, nhưng tập trung nhiều nhất là chức dạy chữ cho thế hệ trẻ ngay tại nhà mình. Việc ăn Tết. Trong dịp Tết to này, người Giáy có 5 lần cúng
ở các tỉnh Hà Giang (14,3%); Tuyên Quang (11,8%); dạy chữ vừa thể hiện truyền thống hiếu học, vừa thể tổ tiên đó là ngày mổ lợn, ngày 30 Tết, ngày tiễn ông
Lào Cai (11,7%); Yên Bái (11,4%); Quảng Ninh (8,3%)... hiện vai trò trách nhiệm của những người lớn tuổi đối bà, gia tiên (hóa vàng), ngày Rằm tháng Giêng và
Đồng bào Dao có kho tàng tri thức rất phong phú, với thế hệ trẻ để chữ viết, văn hóa của dân tộc mãi ngày 29 tháng Giêng (Tết nhỏ) nghĩa là kết thúc Tết
được ghi chép trong các sách cổ và trao truyền qua được gìn giữ và phát huy. Theo phong tục, mỗi chàng bắt tay làm những công việc mới.
nhiều thế hệ. Người Dao có chữ Nôm Dao được công trai phải biết viết chữ và đọc được sách cổ mới có Trong các nghi lễ đầu năm, người Giáy tổ chức Lễ
nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. thể tham gia nghi lễ cấp sắc (lễ trưởng thành). hội xuống đồng (Róong Pọoc) vào ngày Thìn của tháng
Người Dao quan niệm, Tết là dịp để cả gia đình Trước đây, Tết của người Dao thường diễn ra đến Giêng hàng năm để cầu mong được rồng phun mưa
nghỉ ngơi, sum họp sau 1 năm lao động vất vả, dịp để ngày 15, nhưng bây giờ, Tết của người Dao chỉ đến cho ruộng lúa tốt tươi, không bị hạn hán. Tại đây mỗi
báo với tổ tiên về những thành quả trong cả năm, cầu ngày mùng 5, ngày mùng 6 người dân sẽ bắt đầu gia đình sẽ chuẩn bị một mâm cúng gồm thịt lợn, thịt
mong những điều tốt sẽ đến trong năm mới. “khai quang”, tức là buổi đi làm đầu tiên với ước gà, bánh khảo, bánh bỏng, bánh trưng… để dâng cúng
thắp hương cầu cho một năm mới mưa thuận gió hòa,
69 SỐ TẾT NGUYÊN ĐÁN ✶ GỘP SỐ 3, 4, 5 (2896, 2897, 2898) mùa màng bội thu, đời sống ấm no, hạnh phúc.