Page 68 - Báo Thanh Tra - Số Tết Âm Lịch

ĐẶC SẮC TẾT HOA CỦA NGƯỜI CỐNG

LỄ CÚNG BẢN CỦA NGƯỜI SI LA Ở ĐIỆN BIÊN

TRẦN KIÊN

Những năm qua, được sự quan tâm lớn nhất trong năm của dân tộc Cống tỉnh
của Đảng và Nhà nước, vùng đồng bào các NGƯỜI CỐNG VÀ SI LA LÀ HAI DÂN TỘC THIỂU SỐ Điện Biên.
dân tộc thiểu số nói chung và người Cống,
người Si La nói riêng đã có nhiều khởi sắc, SINH SỐNG TẠI TỈNH ĐIỆN BIÊN, CÙNG VỚI LỄ CÚNG BẢN CỦA ĐỒNG BÀO SI LA
đời sống của đồng bào dần được nâng lên, 19 DÂN TỘC ANH EM KHÁC, VỚI NHỮNG NÉT Tỉnh Điện Biên hiện chỉ có duy nhất một
do đó những nét văn hoá đặc trưng, đặc bản người Si La cư trú, đó là bản Nậm Sin,
biệt là nghi lễ, Tết… của mỗi dân tộc cũng RIÊNG VỀ NGÔN NGỮ, PHONG TỤC TẬP QUÁN, xã Chung Chải, huyện Mường Nhé. Người
được duy trì tổ chức hàng năm. Si La ở đây có dân số ít (khoảng 50 hộ)
VĂN HÓA… ĐÃ TẠO THÀNH BỨC TRANH nhưng lại có một nền văn hóa khá phong
TẾT HOA MÀO GÀ ĐA SẮC MÀU CHO NỀN VĂN HÓA ĐIỆN BIÊN. phú và mang tính đặc trưng, nhận diện văn
CỦA ĐỒNG BÀO CỐNG hóa riêng.
Tại Điện Biên, dân tộc Cống sinh sống CŨNG ĂN TẾT NHƯ BAO DÂN TỘC KHÁC, Trong lễ tục vòng đời, người Si La có
chủ yếu ở bản Lả Chà, xã Pa Tần, huyện TẾT CỦA ĐỒNG BÀO CỐNG VÀ SI LA THỰC SỰ nhiều nghi lễ quan trọng, trong đó lễ cúng
Nậm Pồ; bản Nậm Kè, xã Nậm Kè, huyện LÀ NÉT VĂN HOÁ ĐẶC SẮC VÀ ĐỘC ĐÁO. bản là nghi lễ tín ngưỡng đã trở thành hình
Mường Nhé; bản Huổi Moi, bản Púng Bon, thức sinh hoạt văn hóa cộng đồng, mang
xã Pa Thơm, huyện Điện Biên dọc theo tính tâm linh và có ý nghĩa nhân văn cao đẹp,
tuyến biên giới Việt - Trung và Việt - Lào với phản ánh khát vọng vươn lên, mong ước
khoảng 200 hộ, hơn 1.000 nhân khẩu. một cuộc sống ấm no, hạnh phúc của người
Dù là sinh sống ở địa bàn nào thì đồng Si La. Lễ cúng bản được cộng đồng người Si
bào dân tộc Cống đều không chờ đến khi La tổ chức vào tháng Giêng hàng năm trước
hoa đào, hoa mận nở khắp rừng mà họ chọn khi bản làng bắt đầu vào vụ mới, nhằm cầu
thời điểm những bông hoa mào gà khoe sắc chúc cho mọi người bước sang năm mới
rực rỡ nhất, đó chính là lúc đồng bào bắt đầu mạnh khỏe, hạnh phúc, bình yên; có cuộc
chuẩn bị tổ chức Tết hoa, một thời khắc sống ấm no; mùa màng tươi tốt, bội thu.
chuyển giao quan trọng của dân tộc Cống. Trước khi tiến hành lễ cúng khoảng một
Người Cống có nhiều ngày Tết nhưng quan tuần, bản làng họp để chọn và ấn định ngày
trọng nhất là Tết hoa, vì đây là Tết cổ truyền, (Ảnh: TUYẾT ANH) tổ chức; đồng thời bầu ra một người đàn
nhằm cầu mong cho một năm mới nhiều ông lớn tuổi, am hiểu phong tục tập quán,
sức khỏe, mùa màng tốt tươi. có uy tín trong bản, được mọi người quý
Từ lâu, Tết hoa đã trở thành nét văn hóa mến, kính trọng làm thầy cúng. Vào giờ tốt,
truyền thống độc đáo, tiêu biểu không thể Nghi lễ cúng Tết hoa của đồng bào Cống. ngày đẹp đã định, thầy cúng và người dân
thiếu trong đời sống của cộng đồng người sẽ tập trung dựng cổng cấm ở vị trí cửa
Cống. Tết hoa gồm phần lễ và phần hội với ngõ con đường vào bản. Theo đó, hai cột
ý nghĩa kết thúc một năm cũ đã qua, đón đứng là hai cây to, một cây gỗ bắc ngang
chào một năm mới sắp tới. bên trên sẽ được dựng lên chắc chắn. Bên
Trong phần lễ, người dân trong bản sẽ trên cây gỗ bắc ngang có cắm các hình
cúng dâng gạo, bánh chưng, củ quả tại lễ tượng biểu trưng cho mũi giáo, súng,
cúng chung của bản để mời thần linh, tổ kiếm… được đan bằng tre hoặc nứa với
tiên về nhận lễ, ăn Tết cùng dân bản, đồng hình dạng mắt cáo.
thời xin trời đất, tổ tiên, thần linh ban cho Ngoài ra, người dân còn dựng hai bó
mọi người sức khỏe, những điều may mắn, cây thuộc họ dong riềng ở hai bên cột cổng
vụ mùa năm tới bội thu... Sau đó, các gia cấm. Một đoạn dây dài được bện bằng cỏ
đình mới được cúng gia tiên. gianh và một đoạn dây được kết nối bằng
Hoa mào gà là loài hoa linh thiêng các vòng tròn nhỏ đan từ tre, lồng vào
không thể thiếu trong lễ cúng với ý nghĩa Bản làng dựng cổng cấm tại cửa ngõ con đường vào bản. nhau cũng được quấn lên cổng cấm.
xua đuổi tà ma, phá hoại mùa màng, đồng Lễ vật cúng bản được người dân chuẩn
thời là cầu nối tâm linh giữa các thành viên bị sẵn, gồm: Một con chó đen, một con gà
trong gia đình với những người đã khuất. trắng và một bát gạo. Hoàn tất quá trình
Khi những hồi chuông đồng âm vang dựng cổng cấm, thầy cúng hướng dẫn mọi
khắp bản thì cũng là lúc Tết hoa được người thực hiện các nghi thức tượng trưng,
chính thức bắt đầu. Sau nghi lễ, bà con dân nhằm ngăn chặn các tai họa, xui xẻo xâm
tộc Cống sẽ cùng nhau liên hoan, hát múa nhập vào bản làng.
các bài hát, điệu múa truyền thống của dân Khi cúng, thầy cúng sẽ đọc lời khấn mời
tộc. Suốt những ngày Tết hoa, bản làng của các vị thần núi, rừng, sông, suối… về hưởng
người Cống luôn rực rỡ sắc đỏ của hoa lễ vật, sau đó, mọi người mới khấn nguyện,
mào gà; tiếng chiêng hòa cùng tiếng hát cầu mong các đấng thần linh phù hộ cho
rộn vang như đánh thức một vùng núi non dân bản có sức khỏe, bản làng được bình
trùng điệp. yên, đoàn kết, làm ăn may mắn, nương rẫy
Tết hoa của dân tộc Cống Điện Biên đã Thầy cúng thực hiện nghi lễ cúng bản với lễ vật là chó đen, gà trắng, gạo. cho mùa màng bội thu, ao suối có nhiều cá,
được ghi danh Di sản văn hóa phi vật thể chuồng trại có nhiều gia súc, gia cầm. Khi
quốc gia vào ngày 29/8/2019. Đây là lễ hội thầy cúng kết thúc thực hành lễ, mọi người
sẽ chế biến vật hiến sinh (chó, gà) và tổ chức
thụ lễ ngay tại khu vực dựng cổng cấm.
Trong suốt thời gian diễn ra lễ cúng bản,
bản làng đặt trong trạng thái “nội bất xuất,
ngoại bất nhập”. Bởi họ quan niệm, nếu ai
đó ra khỏi bản sẽ mang đi hết những điều
tốt đẹp, may mắn; ngược lại nếu có người lạ
vào bản, những điều xấu, không may mắn
sẽ theo vào và năm đó người dân trong bản
sẽ hay ốm đau, mùa màng thất thu.
Trang phục của phụ nữ Si La.
GỘP SỐ 3, 4, 5 (2896, 2897, 2898) ✶ SỐ TẾT NGUYÊN ĐÁN 68