Page 60 - Người Làm Báo Phú Yên

màng và cuộc sống của người dân. Cho
dù rắn có mang thuộc tính nào đi chăng
nữa thì cư dân vẫn một lòng kính trọng
và thờ phụng.
Huyền tích về rắn cũng gắn liền với
Đạo Mẫu, liên quan đến nghi lễ cầu thai
giúp vạn vật sinh sôi nảy nở. Vì thế, rắn
được ví như những vị Mẫu sinh ra và cai
quản thế giới, ban lộc cho muôn loài. Xa
hơn, rắn gắn liền với truyền thuyết xưa
khi đức Phật cảm hóa được loài rắn, rắn
đã nguyện bảo vệ đức Phật tu hành. Rắn
có mặt tốt, mặt xấu nhưng nhờ đức cảm
hóa của Phật mà đã đi theo con đường
thiện. Vì thế, rắn trong đạo Phật rất linh
thiêng, là hình tượng cho sự thiện tâm,
tu hành và tính nhân văn của đạo Phật.
Ở một phương diện đời sống khác, Tranh rắn - họa sĩ Nguyễn Quân
cũng chẳng lạ lẫm khi ta bắt gặp rắn
được ngâm rượu với chức năng làm
các vị thuốc trong đông y chữa bệnh
cho con người như phong thấp, thần
kinh, đau nhức, tê liệt…, và thậm chí
rắn còn là đặc sản trên bàn nhậu của
người dân sông nước đến quán xá chốn
thị thành…
Một biểu tượng sinh động trong
văn hóa dân gian
Dù ghét bỏ, sợ hãi hay được trọng
vọng, tôn vinh; không thể phủ nhận vai
trò của rắn và sự góp mặt của loài vật
này làm phong phú các vỉa tầng quan
niệm. Người ta dựa vào rắn để nói về Tranh rắn - họa sĩ Lê Trí Dũng
người; để bình phẩm về tính cách, lối
sống; để khái quát thành những lời răn “Bao giờ cho đến tháng ba/Ếch cắn cổ rắn tha ra ngoài đồng”; “Rồng rắn lên
dạy hay để châm biếm, mỉa mai… cây, có cây núc nác, có nhà hiển vinh”; “Hễ đi gặp rắn thì may/Về nhà gặp rắn
Những người có tính cách thẳng thì hay phải đòn”; “Cha hổ mang đẻ con liu điu”, “Liu điu lại nở ra dòng liu điu”.
thắn thường được ví “thẳng như rắn Từ một loài vật có thật, rắn trong tâm thức dân gian từ lâu đã khái quát
bò”; kẻ trâng tráo, mắt luôn thao láo thành những triết lý, lời răn đầy thâm thúy: “Rắn mất đầu” (không còn người
liếc ngang, nhìn dọc thì “thao láo như lãnh đạo); “Hùm tha rắn cắn” (không gặp tai ương này thì gặp hoạn nạn khác);
mắt rắn ráo”; những kẻ hay kêu la, than “Khẩu Phật tâm xà” (ám chỉ kẻ đạo đức giả, miệng nói thương người nhưng
vãn có “oai oái như rắn bắt nhái”; người lòng dạ hiểm ác); “Khẩu xà tâm Phật” (người ngoài miệng bốp chát nóng nảy,
hay gân cổ cãi thì “bạnh cổ như cổ hổ nhưng bản chất bao dung, nhân đức); “Xà cung thạch hổ” (những kẻ hay nghi
mang”. Ngoài ra, hành động lén lút, sợ ngờ quàng xiên, thấy cây cung nghĩ là rắn độc, thấy hòn đá ngờ là cọp dữ);
sệt thường được ví là “len lét như rắn “Đầu rắn mắt chuột” (ý nói người gian xảo); “Đánh rắn đánh dập đầu” (sử dụng
mùng năm”; kẻ hay bịa đặt, ba hoa quá đòn chí mạng đối với kẻ hung ác để khỏi bị báo thù).
sự thật được nhìn nhận là “vẽ rắn thêm Thật khó để liệt kê hết sự hiện diện của loài rắn với vai trò là đối trọng để
chân”; cảnh báo nơi hiểm nguy có “hang nói về con người và lẽ sống nhân sinh. Dù là hiện thân của cái ác, điều xấu
hùm miệng rắn”; những kẻ phản bội bị nhưng đâu đó loài rắn vẫn được thần thánh hóa gọi là “ông”, là “bà”, là “ngài”…
lên án là “cõng rắn cắn gà nhà”... như một tín ngưỡng tâm linh hết sức độc đáo.
Trong kho tàng văn học dân gian Đón tết Ất Tỵ, mạo muội có đôi dòng mạn đàm về loài rắn, những mong
của người lao động xưa, ta bắt gặp vô góp thêm câu chuyện nhỏ cho ta thêm chút ngẫm nghĩ về thế thái nhân tình
số những hình ảnh rắn được đề cập: lúc trà dư tửu hậu ngày xuân... q

58
Xuân ẤT TỴ