Page 13 - Báo Phú Thọ

2025
2025
Xuân Ất tỵ

năng giúp con người bảo tồn nòi trên các điện thờ với chức năng
giống, mang lại mưa thuận gió và quyền uy cho cả một làng
hòa, giúp mùa màng tươi tốt, hay liên làng. Cũng từ đó, hình
lại có lúc trở thành thế lực tàn tượng rắn đã được tô vẽ về diện
phá mùa màng, dâng lũ lụt, mạo, trở thành vị thần rắn có
gieo chết chóc cho con người. Vì mào, có sức mạnh phi thường
thế, con người vừa săn đón rắn và quyền uy với cộng đồng, phù
để phục vụ ẩm thực, làm thuốc trợ từ dân làng đến phò trợ vua
chữa bệnh, dự báo tin lành; vừa chúa dẹp giặc, vượt qua hoạn Đào Văn QuAng
sợ hãi, tôn sùng rắn như những nạn, được vua ban sắc phong ở
vị thần, rước vào điện thờ để các ngôi vị cao quý của Thượng Tam thế Việt Trì
phụng thờ, nhang khói quanh đẳng thần hay Trung đẳng thần
năm với ước vọng cầu thiện, phổ biến ở hàng vạn làng quê
cầu hòa cho cuộc sống bình yên, Việt.
sinh sôi nảy nở qua các thế Cũng từ những quan niệm Mỗi lần qua Việt Trì
hệ. Chính vì thế, hàng loạt các về thế giới quan và nhân sinh
đền thờ rắn với vị thế và trọng quan trong đó có sự hiện diện Tôi lại như thấy sông Hồng trong huyết quản
trách phụng thờ thủy thần đã của hình tượng - hình ảnh các Họ Đào có ý vị màu đỏ phù sa
xuất hiện cắm chốt ven dọc theo ông rắn thần của cộng đồng Đào cũng là sắc hoa
các dòng sông Hồng, sông Cầu, người Việt, quá trình thực hành Lướt xe hơn một giờ cao tốc
sông Đuống, sông Thái Bình và tín ngưỡng thờ Nữ thần rồi đến Là ôm em nơi trung du
dường như gần khắp các con tín ngưỡng thờ Mẫu (nổi bật
sông lớn, nhỏ của châu thổ Bắc nhất là tín ngưỡng thờ Mẫu Sông Lô, sông Đà, sông Thao
Bộ, đặc biệt nhất là tại các con Tam/Tứ phủ) của người Việt đã Thao thiết chảy về ngã ba qua thành phố
sông có khả năng dâng nước gây cũng được gắn với sự hiện diện Việt Nam càng xa xưa càng lắm ao hồ
lũ lụt, vỡ đê hàng năm. Rồi lại của hình tượng rắn tại các điện, Thuỷ lưu làm nên Đất Nước
ngược lên các con sông, nhánh phủ, miếu thờ tại hàng nghìn Ta bên nhau đà trung du cầu ước
sông thuộc các vùng trung du và làng quê Việt. Tại hầu khắp các
miền núi phía tây bắc và xuôi không gian thiêng thờ Mẫu, đó Để vươn tới đỉnh cao phía trước
vào vùng đất Nam Trung Bộ và có thể là Thánh Mẫu Liễu Hạnh Sóng nhạc tình sóng gò đồi
Nam Bộ trên tiến trình dựng hay các Mẫu khác, các điện thờ Au au nước sâu phau phau mây tắm
nước - mở nước và thực hành các ông Hoàng, các chầu cô, Bạch Hạc bay nghìn chim trắng
tôn giáo, tín ngưỡng ở các địa chầu bé, các hàng quan,... bao Phú Thọ trường lưu khát vọng Lạc Hồng
phương của các dân tộc trong giờ cũng nhận thấy sự hiện diện
cộng đồng quốc gia đa dân tộc. của cặp đôi rắn thần quấn quýt Tam thế đồng hiện Thăng Long
Trong các không gian thiêng trên xà ngang của điện thờ (khi Quá khứ - Hiện tại - Tương lai lồng lộng
của các đền, miếu, điện, phủ đó, là cặp rắn mang màu xanh, khi Lên trung du - thời gian ngưng đọng
dù là phụng thờ các nhân vật lại là cặp rắn mang màu trắng Cánh hạc bay qua giấc mộng đôi mình
lịch sử hay siêu nhiên, thờ trực hoặc vàng), hai đầu hướng về Tắm ba lần trên một dòng sông...
tiếp thần rắn hay các vị thần chủ điện thờ như sự bái lạy và
huyền thoại khác, luôn luôn có còn như sẵn sàng phun nhả ra
sự hiện diện của bóng dáng những năng lượng thần bí khổng
những “ông rắn” tượng hình án lồ đủ sức bảo vệ và phù trợ cho
ngữ ở những vị trí trang trọng các con nhang đệ tử. Chính sự
nào đấy ngoài tiền đường hay hiện diện của hình tượng rắn đã
trong các hậu cung kỳ bí. Hoặc góp phần làm thiêng hóa vai trò
nếu không hiện diện qua cách của chủ điện thờ là các thánh
tạo hình tại không gian thiêng Mẫu trên điện thờ, đưa thánh Câu Đối
của các điện thờ, thì ông rắn Mẫu lên vị trí có quyền năng tối
lại được đồn thổi gắn với hoàn thượng, chiếm lĩnh được niềm
cảnh mang thai, sinh nở của các tin của các con nhang đệ tử và Đất Muôn
bà mẹ, những người đã sinh ra chúng sinh nói chung - những
những người con trong những thành phần tụ hội tại không nước nhà
hoàn cảnh, bối cảnh đặc biệt kỳ gian thiêng trước ban thờ Thánh
lạ, khác thường, trở thành dấu Mẫu hướng tới mục đích cầu tài, vào đón
hiệu báo trước cho sự xuất hiện cầu lộc, cầu bình an, tránh mọi
các nhân vật anh hùng, thần tai ách bệnh tật và cầu có được Xuân, Tết,
thánh, có sự nghiệp vĩ đại đóng nguồn năng lượng để sáng tạo,
góp vào chiến công dựng nước thành đạt trong cuộc sống, hiện Đảng
hay giữ nước của dân tộc (sự tại và lâu dài. các
tích các đền thờ Trương Hống,
Trương Hát dọc sông Cầu, sông lãnh dân
Thương, sông Đuống; sự tích TÀI LIỆU THAM KHẢO
đền thờ Linh Lang dưới triều 1. Nguyễn Đổng Chi (1976), đạo, tộc
Lý; sự tích đền thờ họ Phùng ở Kho tàng truyện cổ tích Việt
sông Lục Đầu; Sự tích điện thờ Nam, Nxb KHXH.2. Trần Lâm soi vững
Linh Lang - Long Vương ở Hà Biền - Trịnh Sinh (2011), Thế
Tĩnh,...). Và như vậy, con rắn giới biểu tượng trong di sản đường, bước
đi vào tiềm thức dân gian như văn hóa Thăng Long - Hà Nội;
với tư cách của những vị chúa Nxb Hà Nội. 3. Jean chevalier chỉ đi
tể của dục năng và sinh sản, & Alain gheerbrant (1997), Từ
trở thành vị thần có quyền uy, điển biểu tượng văn hóa thế lối
mang các biến thể tên gọi khác giới, Nxb Đà Nẵng, trường viết lên.
nhau, từ Giao Long đến Thuồng văn Nguyễn Du. 4. Đặng Văn
luồng hay ông Giải, đã luôn gắn Lung (1991), Tam tòa thánh
liền với gốc tích các môtip người Mẫu, Nxb VHDT. 5. Nguyễn
mẹ được bao phủ, in dấu trong Ngọc Mai (2013), Nghi lễ lên hoàng Anh
những hoàn cảnh đặc thù để đồng lịch sử và giá trị, Nxb VH.
sinh ra các bậc kỳ tài cho quê 6. Ngô Đức Thịnh (cb 2002), Đạo
hương, đất nước. mẫu ở Việt Nam, Nxb VHTT. 7.
Trên nền cảnh của sự hiện Truyền thuyết các vị thần Hà
diện bóng dáng hoặc hình tượng Nội (1994) Nxb Văn hóa Thông
loài rắn tại các không gian tin. 8. GS.TS. Cao Ngọc Lân,
thiêng ở các làng quê, người dân NCS. Cao Vũ Minh (2013), Tìm
đã tôn sùng để đi đến tôn vinh hiểu văn hóa tâm linh của người
rắn trở thành thành hoàng ngự Việt; Nxb Lao động.
13