Page 62 - Người Làm Báo Kon Tum

Ěam mê nhạc cụ
truyền thống, nghệ
62 nhân A Phương thôn ẤT TỴ 6
633
62
“Ét chal Đák”nét đẹp truyền thống Kon Slak 2, xã Ěĕk
Ruồng, huyện Kon
Rẫy có những đóng
người Bah Nar việc bảo tồn và phát Nghệ nhân
góp tích cực trong

Y Hằng
hững phong tục xưa của người Bah Nar ở đình có đủ điều kiện thì tự gia đình sắp xếp, mời huy các giá trị truyền A Phương
thống ở địa phương.
NKon Tum đến nay không ít nhiều thay anh em, dòng họ và bà con đến cùng vui. Và gia
đổi. Tuy vậy, có một phong tục truyền thống đình còn lại khi nào họ làm ra đủ vật chất dành
hiện vẫn còn lưu giữ trong đời sống của người dụm trả lại cho gia đình tổ chức trước. Người
dân tộc Bah Nar, đó là “ Ét chal Ěák”. Bah Nar gọi là “Ét chal Ěák”. phát huy giá trị văn hóa truyền thống
“Ét chal Ěák” là nét vĕn hóa đơn giản “Ét chal Ěák” nghƿa là uống trả lại nước mà
nhưng chứa đầy ý nghƿa về một phong tục tập gia đình bên gái hoặc trai đã tổ chức đám cưới Bài và ảnh: Dương Nương
quán mà người Bah Nar luôn trân quý, giữ gìn trước đó, trả ơn mai mối cho hai họ tổ chức. Lễ húng tôi tìm đến nhà nghệ nhân ưu tú A Ga (nay là vợ) cùng tham gia biểu diễn cồng
và phát huy qua các thế hệ. trả ơn gồm một con heo, một con gà và một ghè CPhương, thôn Kon Slak 2, xã Ěĕk Ruồng chiêng, xoang của tỉnh. Bị cô giáo tiểu học hát
Khi con trai, con gái Bah Nar tuổi chừng rượu. Người làm mai mối sẽ là làm nghi lễ cho vào buổi chiều tà. Bên hiên nhà, ông cùng vợ là hay, múa dẻo hút hồn, còn bà mê mẩn đôi bàn
mười tám đến 20, họ tìm hiểu nhau. Họ tự do hai bên trong ngày cưới. Người làm mai gồm 2 bà Y Ga và cháu ngoại đang bầu bạn bên chiếc tay tài hoa của ông. Sau đó không lâu, cả hai
lựa chọn bạn đời, ưng cái bụng thì mời người người bên trai và bên gái. Họ thống nhất nội đàn T'rưng. nên vợ nên chồng. Theo phong tục nhà vợ, ông
mai mối nên vợ chồng, chung sống với nhau dung thưa với Yang, “Bok Krĕk KonPlei” - Già Ěón tiếp chúng tôi trong không gian nhà theo bà về ở rể tại thôn Kon Slak 2, xã Ěĕk
đến trọn đời. Cách tổ chức đám cưới của người Làng về việc 2 bên thống nhất cho các cháu về nào là đàn T'rưng, đàn ting ning, trống và Ruồng. Yêu người, mến đất, ông đã xem nơi
Bah Nar rất đơn giản. “Ét chal Ěák” là hai bên chung nhà, uống chung, ĕn chung, ngủ chung, những vật dụng sinh hoạt làm bằng tre nứa: đây là quê hương thứ hai của mình.
gia đình nhà trai, nhà gái không ràng buộc nhau sớm sanh con cháu. Mong Yang, ông bà cùng gùi, rổ, rá...do chính đôi bàn tay tài hoa của ông Nói về sự nặng lòng của chồng đối với bảo
về vật chất, thời gian, gia đình nào có điều kiện chung vui với 2 bên vợ, chồng cùng chúc mừng chế tác. tồn và phát huy giá trị vĕn hóa truyền thống của
thì tổ chức đám cưới trước. cho mối duyên mãi mặn nồng đến đầu bạc rĕng A Phương là người con của xã Mĕng Bút, dân tộc, bà Y Ga tự hào: Ông khéo tay, cần mẫn
Ěối với người Bah Nar, hôn nhân một vợ long cùng làm ĕn sinh sống, cùng nuôi dạy con huyện Kon Plông, cha ông là nghệ nhân dân và tâm huyết khi chế tác các nhạc cụ dân tộc
một chồng xưa nay đã mang tính phổ biến và bền cháu, cùng vượt qua khó khĕn, cùng hưởng gian, khi lên 10 tuổi, ông đã biết cảm âm, cảm hay khi biểu diễn, truyền dạy các loại nhạc cụ
vững. Họ quan niệm đã ưng nhau thì sống chết thành quả lao động sản xuất. nhịp theo các giai điệu của nhiều nhạc cụ dân tộc cho các cháu nhỏ. Những chiếc đàn
với nhau trọn đời, chỉ trừ khi một nửa kia mất Ěặc biệt, ở ngày “Ét chal Ěák” người mai truyền thống dân tộc mình. Ěam mê âm nhạc, làm bằng tre, nứa đều được ông lên rừng kiếm
sớm thì người còn lại mới thể lấy chồng hoặc vợ. mối sẽ là người làm chứng trao vật cho nhau, nên ông thường xuyên đi theo xem cha cùng cây, tự đo, cắt, phơi và tự cảm âm khi chế tác.
Phong tục xưa, cứ tối đến nhóm con trai rủ nhau bên nào đã tổ chức trước trao cho bên họ chưa các nghệ nhân biểu diễn các lễ hội lớn, nhỏ từ Ông tự tìm gỗ cây nguyên khối, đục rỗng ruột,
ngủ ở nhà rông, cùng nhau đi tán tỉnh các cô gái tổ chức những vật gì thì đến khi Ét chal Ěák làng đến tỉnh. mua da bò về làm, bọc lên. KǶ công lắm, ông
trong làng hoặc các làng lân cận. Cách thức tán bên còn lại sẽ tổ chức sẽ trao trả lại những vật Những buổi tối, dân làng quây quần sinh làm cả tháng trời mới xong. Ngày trước còn
tỉnh của các chàng trai rất đơn giản, khi chàng đó như cái đùi heo, rượu ghè, con gà….Trước hoạt bên bếp lửa nhà rông, trong cuộc vui hòa khỏe, ông chế tác nhiều loại nhạc cụ, cung cấp
trai thích cô gái nào thì rủ bạn và mang theo đàn khi Ét chal Ěák, người làm mai mối và gia đình tấu của nhiều nhạc cụ, được cha và các nghệ cho làng gần, làng xa có nhu cầu.
ting ning đến nhà cô gái chơi đàn ting ning. Âm hai bên họ sẽ ngồi lại với nhau, cùng chia sẻ, nhân chỉ dạy, ông dần thành thạo các loại nhạc Nghệ nhân ưu tú A Phương chia sẻ, với
thanh của tiếng đàn chàng trai đánh lên sẽ làm truyền dạy cho hai đôi bạn trẻ cách sống, cách cụ của dân tộc mình. Trong đó, đàn T'rưng là mong muốn bảo tồn và phát huy giá trị vĕn hóa
say lòng cô gái, họ sẽ tìm hiểu nhau. nuôi dạy con cái. Người làm mai mối sẽ làm nhạc cụ ông yêu thích và chơi thành thạo nhất. của dân tộc, từ nhiều nĕm nay, tôi dành thời
Một thời gian tìm hiểu, chàng trai nào cảm chứng những vật mà hai họ đã trao đủ cho Ěến tuổi lập gia đình, ông tình cờ gặp bà Y gian truyền dạy cách chơi đàn T'rưng và một số
thấy người con gái muốn làm vợ thì họ đi tìm nhau. Mai sau dù có chuyện vui hay chuyện Nghȁ nhân ƣu tú A Phƣơng nhạc cụ truyền thống cho nhiều cháu. Ěến nay,
Nghȁ nhân ƣu tú A Phƣơng
người làm mối đến thưa chuyện với nhà gái. buồn thì những kỷ vật này đã đủ để chứng chȃnh âm đàn Ting ning không nhớ là đã dạy được cho bao nhiêu
chȃnh âm đàn Ting ning
Người làm mối có thể là người đưa tin phản hồi minh. Ngoài ra, hai bên họ sẽ trao cho những người. Ai muốn học thì tới tôi dạy, tôi chỉ.
của nhà gái cho nhà trai và ngược lại. Bên nhà phần quà cho hai người mai mối. Sau cùng dân Là người có uy tín trong cộng đồng, ông
gái sẽ tìm cách báo tin với nhà trai họ đã chấp làng hai bên mời nhau uống rượu ghè chúc vận động dân làng gìn giữ vĕn hóa truyền
thuận, sau đó hai bên gia đình thống nhất tổ mừng đôi trẻ. Họ uống no say và hát múa. thống của dân tộc, tích cực “truyền lửa” đam
chức làm lễ đám hỏi, rồi đến đám cưới. Ngày nay, cuộc sống thay đổi nhưng Ét mê nhạc cụ truyền thống cho thế hệ trẻ.
Phong tục “Ét chal Ěák” của người Bah Nar chal Ěák vẫn được người Bah Nar gìn giữ vì ý Mỗi lần khu dân cư hay địa phương có lễ
là tổ chức trong nĕm, không quy định hay ràng nghƿa của nó phản ánh về một phong tục cưới hội, hội thi, ông dàn dựng nội dung, nhiệt tình
buộc thời gian. Ěể tổ chức đám cưới, họ thấy gia mang đậm nét vĕn hóa truyền thống. hướng dẫn mọi người tập luyện. Dưới sự dìu