Page 59 - Người Làm Báo Kon Tum

58
5
58 trang phục truyền thống ẤT TỴ 599
BẢO TỒN tay, chĕm chỉ, tài nĕng, phẩm chất của cô con thống có ý nghƿa hết sức quan trọng trong đời
Sắc màu thổ cẩm trên trang phục truyền
dâu mà nhà chồng ưng ý. Thế nên, hầu như mọi
phụ nữ Bah Nar trước đây họ đều biết dệt thổ
sống của bà con Bah Nar. Tấm vải thổ cẩm theo
người Bah Nar từ khi còn nằm trên lưng mẹ
cẩm. Mỗi cô con gái đều được bà chỉ dạy dệt
cho đến khi khuất núi. Ěến các thôn, làng của
thổ cẩm. Ěể khi đi lấy chồng, các cô phải tự dệt
của người Bah Nar
Y ByLon tấm chĕn đắp, trang phục truyền thống cho gia người Bah Nar, chúng ta dễ dàng bắt gặp hình
ảnh các bà, các mẹ, các chị bên khung cửi dệt
đình, chiếc khĕn để địu con. Trước đây người
phụ nữ không biết dệt, khi về nhà chồng sẽ thổ cẩm trong những lúc nông nhàn; bắt gặp
không thừa nhận là con dâu. Do vậy người phụ các thế hệ người Bah Nar trong trang phục
Trang phục của mỗi cộng đồng dân tộc trong nước đều có
những nét đặc trưng riêng, mang bản sắc vĕn hóa vùng miền, tạo nên nữ phải học dệt thổ cẩm, đó là sự phân công tự truyền thống ấy qua lễ hội cộng đồng.
bức tranh đầy sắc màu sinh động. Khi nói tới đồng bằng Bắc Bộ, chúng nhiên “đàn ông phải biết đi rừng, phải giỏi
đan lát, phụ nữ là phải biết dệt”. Còn bây giờ
ta sẽ nghƿ đến chiếc áo tứ thân với khĕn mỏ quạ, xuôi về vùng đất Nam cuộc sống đã có sự thay đổi nhiều, nên không
Bộ là áo bà ba với chiếc khĕn rằn đặc trưng…, còn với vùng đất nắng còn sự khắt khe với các cô gái khi về làm dâu
gió Tây Nguyên là những sắc màu thổ cẩm rực rỡ của các dân tộc như xưa.
thiểu số: Bah Nar, Xê Ěĕng, Ê Ěê, Gia Rai, Gié Triêng, H'Rê …
Trước đây, để dệt thành một chiếc áo, chiếc
váy của phụ nữ, chiếc khố của đàn ông, hoặc
chiếc chĕn đắp, tấm khĕn địu con, phụ nữ mất
nhiều tháng để chuẩn bị, từ nguyên vật liệu đến
ân tộc Bah Nar chiếm số đông dệt ra thành phẩm. Vào mùa xuân hạt bông được
Dtrong các dân tộc ở vùng đất gieo xuống đất, đến cuối mùa đông cây khoe
Bắc Tây Nguyên hùng vƿ. Giống như những chùm hoa trắng tinh giữa nắng gió của
nhiều dân tộc khác ở vùng Bắc Tây đại ngàn Tây Nguyên thì thu hái mang về nhà.
Nguyên, dân tộc Bah Nar cǜng có
những phong tục, tập quán, vĕn hóa Khi mang bông về nhà, phụ nữ Bah Nar mất
riêng, phong phú và giàu bản sắc, nhiều công đoạn, từ se bông thành sợi đến
trong đó có nghề dệt thổ cẩm, tạo ra nhuộm màu. Công đoạn nhuộm màu là kǶ công
những trang phục mang màu sắc nhất, mỗi màu sắc trên thổ cẩm đều được nhuộm
riêng biệt. Tôi là người Bah Nar sinh bằng cây lá tự nhiên. Màu đen được tạo ra bằng
ra và lớn lên ở làng Plei Rơ Hai, lá trám ngâm với bùn non; màu đỏ sẫm được lấy
phường Lê Lợi thành phố Kon Tum, từ từ các loại vỏ cây rừng… Sau khi hoàn tất khâu
lúc nhỏ tôi đã thích công việc trồng nhuộm màu, những sợi vải mới được đưa lên
bông, dệt vải của bà ngoại. Những lúc khung cửi để dệt. Lúc này, sự khéo léo của đôi
ngồi bên khung cửi thấy bà ngoại dệt Trang phȟc cȡa ngƣȗi Bah Nar. ǜnh: Bylon tay, tài nĕng và độ thẩm mỹ của cô gái Bah Nar
thổ cẩm, tôi hay nghịch những sợi chỉ đủ màu Lợi, thành phố Kon Tum nĕm nay đã qua tuổi 70 thể hiện trên khung dệt. Bà Y Lem, làng Plei Rơ
sắc, nghe bà nói “Ở đâu có cây bông ở đó có nhưng bà chỉ dạy cho con, cháu các thao tác dệt Hai, phường Lê Lợi, thành phố Kon Tum chia
người Bah Nar, ở đâu có người Bah Nar ở đó trang phục thổ cẩm truyền thống một cách thành sẻ: Người Bah Nar thường sử dụng các màu
có nghề dệt thổ cẩm...”. Ký ức ấy luôn hiện về thục. Bà chỉ dạy từng họa tiết, hoa vĕn trên trang chính là đen, đỏ, vàng khi dệt. Họa tiết trên các
mỗi khi tôi nhớ bà, nhớ rất rõ về chuỗi kỷ niệm phục được lưu truyền qua trí nhớ. Bà Y Pil nói: tấm thổ cẩm thường trang trí đối xứng, phản
đẹp và những lời dạy bảo của bà: “Con gái Phụ nữ Bah Nar không đi nương, làm rẫy tranh ánh quan niệm triết lý về vǜ trụ, triết lý âm
Bah Nar là phải biết kéo sợi, dệt thổ cẩm, nếu thủ ngồi dệt. Ěể hoàn chỉnh một tấm thổ cẩm, dương, trời đất, thiên nhiên. Ěặc biệt có những
cháu không biết dệt sẽ không có chàng trai phải mất nhiều ngày công, phải khéo léo, tỉ mỉ và hoa vĕn mà nhiều dân tộc khác không có. Ěó là
nào bắt cháu về làm vợ đâu. Cháu phải chĕm chuẩn xác trong từng động tác. Dệt thổ cẩm, khó hoa vĕn hình học, hình thoi, hình sóng nước,
chỉ, khéo léo dệt thành những tấm chĕn đẹp, nhất là cái áo, dù nó ngắn, nhưng nhiều hoa vĕn, rĕng cưa, động vật, thực vật và mô tả các đồ vật
váy đẹp, có như vậy, sau này nhiều thanh niên họa tiết nhỏ, phải tỉ mỉ, kǶ công lắm, mới làm ra trong đời sống. Hoa vĕn gắn với các tín ngưỡng
sẽ ưng cháu, cưới cháu về làm vợ”. cái áo đẹp. Qua những đường nét, hoa vĕn trên qua các mô-típ thể hiện tập quán vĕn hóa từ bao

Bà Y Pil, làng Plei Rơ Hai, phường Lê sản phẩm dệt ra người ta sẽ đánh giá sự khéo đời nay vẫn được gìn giữ. Trang phȟc cȡa đàn ông Bah Nar khi tham gia lǿ hȓi.
ǜnh: Sông Trà