Page 70 - Tài nguyên & Môi Trường - Số Tết Âm Lịch

70 uên ÊËT TYÅ 2025
baotainguyenmoitruong.vn

cho Vooåc möng trùæng

n VIÏÅT LINH

Nhûäng ngaây cêån Tïët, chuáng
töi tòm vïì huyïån Kim Baãng
(tónh Haâ Nam) àïí lùæng nghe
cêu chuyïån vïì nhûäng ngûúâi
àang ngaây àïm thêìm lùång
baão vïå rûâng, baão vïå caãnh
quan vaâ möi trûúâng söëng
cho àaân Voåoc möng trùæng -
loaâi linh trûúãng àùåc biïåt
nùçm trong danh saách loaâi bõ
àe doåa cûåc kyâ nguy cêëp cuãa
töí chûác baão töìn thiïn nhiïn
quöëc tïë (IUCN).

Nhûäng bûúác chên bùng rûâng,
vûúåt nuái
Ngûúâi giûä rûâng giuáp cho Vooåc möng trùæng sinh söi.
5 giúâ saáng, tiïët trúâi cuöëi àöng
êm u, töëi mõt vaâ laånh buöët. Trong
Bûúác ngoùåt àïën vúái cuöåc àúâi Têët caã caác thaânh viïn coá àiïím
ngöi nhaâ nhoã, chûa àúåi tiïëng
öng laâ vaâo khoaãng nùm 1994, lêìn chung laâ thöng thaåo, gùæn boá vaâ…
chuöng baáo thûác vang lïn, öng Lï
àêìu tiïn öng vaâo rûâng maâ khöng yïu rûâng!
Vùn Hiïn àaä thûác dêåy chuêín bõ cho
phaãi àïí ài sùn, búãi höm êëy, öng Tûâ ngaây àoá, öng chuã àöång, cêìn
cöng cuöåc tuêìn tra baão vïå rûâng.
nhêån lúâi dêîn caác àoaân àiïìu tra, mêîn hoåc caách sûã duång maáy aãnh,
Khoaác trïn vai chiïëc ba lö àaä baåc
nghiïn cûáu vïì caác loaâi àöång vêåt thiïët bõ àõnh võ, caách chia ö rûâng
maâu, bïn trong àûång möåt söë vêåt
hoang daä, trong àoá coá loaâi vooåc àaánh dêëu võ trñ àaân vooåc thu thêåp
duång thiïët yïëu nhû mò töm, cúm
möng trùæng. vaâ tòm hiïíu thöng tin vïì loaâi naây.
nùæm, muöëi vûâng, böå quêìn aáo,
“Lêìn àoá, töi dêîn àûúâng cho Tûâ ngûúâi thúå sùn laânh nghïì ngaây
nûúác… vaâ quan troång nhêët laâ chiïëc
chuyïn gia Lï Vùn Duäng ài àiïìu naâo, giúâ àêy, öng àaä trúã thaânh
maáy aãnh siïu zoom, cuâng con dao
tra vïì loaâi vooåc möng trùæng. Suöët ngûúâi baão vïå rûâng thûåc thuå, tó mó
rûåa dùæt ngang thùæt lûng. Vêåy laâ àuã
möåt tuêìn trúâi khöng cêìm àïën cöng hûúáng dêîn caác thaânh viïn töí tuêìn
haânh trang cho “cuöåc haânh quên”
cuå ài sùn, töi múái coá àiïìu kiïån tra gúä bêîy thuá, theo doäi võ trñ, möi
tiïën vaâo rûâng xanh.
chûáng kiïën caãnh nhûäng con vooåc trûúâng söëng cuãa vooåc möng trùæng Vooåc möng trùæng àang tùng dêìn söë lûúång taåi Haâ Nam.
Nhûng coá leä, ñt ai coá thïí ngúâ
con quêën quyát bïn meå, vooåc böë vaâ caác loaâi àöång vêåt khaác trong
rùçng, chó múái vaâi nùm trûúác àêy,
daåy con kiïëm ùn. Nhûäng àöi mùæt khu rûâng. Khi phaát hiïån dêëu hiïåu, àoá, loaâi àöång vêåt àùåc hûäu naây dêìn Song, àïí baão töìn loaâi vooåc
öng Hiïn tûâng laâ thúå sùn, hay noái
àen troân, ngêy thú, trong saáng êëy àöëi tûúång tònh nghi xêm haåi rûâng, bõ xoáa söí búãi naån sùn bùæn, bêîy bùæt möng trùæng möåt caách hiïåu quaã,
thùèng ra, öng Hiïn laâ “lêm tùåc” xõn.
àaä laâm töi day dûát vaâ thay àöíi suy sùn bùæt thuá rûâng traái pheáp, öng vaâ àûúåc àûa vaâo Saách àoã Viïåt àiïìu quan troång laâ phaãi taåo àûúåc
“Vêåy àêu laâ àöång lûåc àïí öng
nghô vïì caái nghïì maâ töi cûá ngúä seä cuâng caác thaânh viïn töí baão vïå rûâng Nam vaâ thïë giúái, xïëp haång úã mûác khöng gian an toaân cho chuáng
thay àöíi?” - Vûâa sùæp xïëp laåi haânh
gùæn boá caã àúâi”. seä thöng baáo kõp thúâi àïën lûåc lûúång "cûåc kyâ nguy cêëp" trong Danh muåc sinh söëng, phaát triïín, bao göìm taåo
trang cuãa mònh, töi ngêåp ngûâng hoãi.
Gioång öng àêìy ùn nùn, öng noái chûác nùng. àoã quöëc tïë IUCN. khöng gian söëng haâi hoâa vúái cöång
“Do caái duyïn, caái söë vúái rûâng.
“Trùn trúã lùæm nhaâ baáo aå! Anh Duäng Nùm 2020, Quyä baão töìn Theo nghiïn cûáu cuãa Töí chûác àöìng àõa phûúng vaâ khöi phuåc
Vaâ… coá leä, hún caã laâ sûå aáy naáy!”.
cuäng khuyïn töi, nïn buöng suáng, Disney (Myä) àaä phong tùång öng Lï baão töìn àöång thûåc vêåt hoang daä rûâng. Trong khi àoá, taåi khu vûåc
Röìi öng tiïëp lúâi: “Naâo anh nhaâ baáo,
búãi vooåc cuäng nhû con ngûúâi, coá Vùn Hiïn danh hiïåu "Anh huâng quöëc tïë (FFI), khu vûåc rûâng thuöåc rûâng Kim Baãng, hoaåt àöång khai
chuáng ta vûâa ài vûâa noái chuyïån
tònh caãm, coá sûå yïu thûúng. Möåt baão töìn" vò nhûäng àoáng goáp xuêët huyïån Kim Baãng coá túái 16 àaân, 104 thaác àaá vöi phuåc vuå saãn xuêët xi -
tiïëp, giúâ naây chùæc moåi ngûúâi àaä
con vooåc chïët caã àaân seä boã ùn, sùæc trong cöng taác baão vïå àöång vêåt caá thïí vooåc möng trùæng. Àêy laâ mùng diïîn ra nhiïìu nùm, dêîn túái
chúâ chuáng ta úã bòa rûâng röìi”.
buöìn rêìu. Vooåc meå chïët, con cuäng hoang daä, baão töìn sinh caãnh vaâ quêìn thïí lúán thûá hai cuãa loaâi linh möi trûúâng söëng cuãa vooåc möng
Öng Hiïn sinh nùm 1961, úã
seä chïët. Sau chuyïën ài êëy, töi mêët truyïìn caãm hûáng cho cöång àöìng. trûúãng quyá hiïëm, àùåc hûäu naây, chó trùæng bõ aãnh hûúãng nghiïm troång.
huyïån Kim Baãng, tuöíi thú cuãa
nguã möåt thúâi gian daâi vaâ höëi hêån Öng laâ ngûúâi thûá 2 taåi Viïåt Nam sau Khu baão töìn Vên Long, huyïån Nùm 2017, UBND tónh Haâ
öng gùæn boá cuâng nhûäng caánh
aám aãnh vúái caác con möìi àaä giïët haåi vinh dûå nhêån danh hiïåu naây. Gia Viïîn, tónh Ninh Bònh. Do àoá, Nam àaä àïì xuêët chuã trûúng thaânh
rûâng vaâ caác daäy nuái àaá vöi. Thïë
trûúác àêy. cöng taác baão töìn loaâi vooåc naây coá lêåp Khu baão töìn loaâi vaâ sinh caãnh
nhûng, trong nhûäng nùm thaáng
Sau àoá, öng “rûãa tay gaác Gian nan tòm maái nhaâ chung yá nghôa lúán khöng chó àöëi vúái Viïåt vooåc möng trùæng Kim Baãng. Àïën
chiïën tranh, cuöåc söëng khoá
kiïëm”, öng lùn löån laâm nhiïìu nghïì Nam maâ coân vúái caã cöång àöìng thïë nay, àaä xaác àõnh diïån tñch Khu baão
khùn, cúm khöng àuã ùn àaä khiïën
khaác nhau nhûng cuöåc söëng vêîn Vooåc möng trùæng hay coân goåi laâ giúái. Àïën nay, theo ghi nhêån, quêìn töìn laâ khoaãng 3.182ha rûâng àùåc
öng trúã thaânh möåt thúå sùn laânh
khöng khaá hún trûúác, kinh tïë gia vooåc quêìn àuâi trùæng, coá tïn goåi khoa thïí vooåc möng trùæng àaä tùng lïn duång. Khu baão töìn seä goáp phêìn
nghïì, möåt “lêm tùåc” coá maáu mùåt
àònh suåt giaãm, cuöåc söëng khoá khùn hoåc laâ Trachypithecus delacouri, vïì söë lûúång. ngùn chùån sûå tuyïåt chuãng cuãa loaâi
úã àõa phûúng. Tûâ nùm 17 tuöíi
hún. Duâ vêåy, öng khöng hïì coá yá àûúåc àùåt tïn theo nhaâ àiïíu hoåc Coá àûúåc thaânh quaã àoá, ngoaâi linh trûúãng naây, cuâng nhiïìu loaâi
àïën 37 tuöíi, 20 nùm daâi àùçng
nghô quay laåi nghïì cuä, duâ coá ngheâo ngûúâi Myä göëc Phaáp Jean Theáodore nhûäng ngûúâi nhû öng Lï Vùn àöång thûåc vêåt quyá hiïëm khaác úã
àùéng, öng àaä trúã thaânh nöîi kinh
khoá àïën cúä naâo cuäng khöng sùn Delacour, laâ möåt loaâi linh trûúãng cúä Hiïn, coân coá bao têm huyïët cuãa rûâng Kim Baãng, chung tay vaâo
hoaâng vúái caác loaâi thuá rûâng nhû
bùæn àöång vêåt hoang daä nûäa. lúán, thuöåc hoå khó (Cercopithecidae), caác caán böå Trung têm Baão töìn cöng cuöåc baão vïå, gòn giûä caãnh
sún dûúng, don (nhñm), tï tï,
Cú duyïn àïën, cuöëi nùm 2016, böå linh trûúãng (Primates). thiïn nhiïn vaâ phaát triïín (CCD), quan thiïn nhiïn cuãa Kim Baãng vaâ
khó… vaâ trong àoá coá caã loaâi vooåc
Töí chûác Baão töìn àöång, thûåc vêåt Vaâo khoaãng nhûäng nùm 90 Töí chûác Baão töìn Àöång thûåc vêåt caác khu vûåc lên cêån. Khöng chó
àaä gêìn tuyïåt chuãng.
hoang daä quöëc tïë (FFI) coá mùåt taåi cuãa thïë kyã XX, nhûäng caá thïí vooåc hoang daä quöëc tïë (FFI), cuâng lûåc thïë, Khu baão töìn Vooåc nùçm liïìn kïì
Thúâi àiïím àoá, sùn bùæn thuá rûâng
huyïån Kim Baãng àïí thûåc hiïån quêìn àuâi trùæng töìn taåi vaâ phaát triïín lûúång kiïím lêm tónh Haâ Nam. Hoå Khu du lõch, Tam Chuác nhiïìu tiïìm
naây laâ nghïì rêët “hot”. Laâ nguöìn thu
chûúng trònh baão töìn loaâi vooåc nhiïìu trïn nhûäng söëng lûng àaá vöi àaä cuâng nhau “ùn rûâng, nguã nuái” nùng phaát triïín du lõch, goáp phêìn
nhêåp chñnh nïn hêìu nhû ngaây naâo
möng trùæng. Khöng chuát do dûå, traãi daâi tûâ Vên Long (Ninh Bònh) túái caã tuêìn, thêåm chñ caã thaáng thu phaát triïín kinh tïë xanh bïìn vûäng
öng cuäng úã trong rûâng. “Töi thuöåc
öng Hiïn tònh nguyïån tham gia, Röën Röìng (Hoâa Bònh). Chuáng thêåp nhûäng tû liïåu, hònh aãnh, cho àõa phûúng. Àïën nay, àaä hún
àïën tûâng caânh cêy, ngoån coã. Khi
àûúåc cûã laâm Töí trûúãng Töí baão vïå àûúåc xaác àõnh laâ loaâi àùåc hûäu cuãa thöng tin xaác thûåc nhêët vïì möåt 7 nùm àaä tröi qua, con àûúâng hònh
àoá, rûâng laâ “nguöìn söëng” chñnh cuãa
rûâng cöång àöìng vúái 6 thaânh viïn Viïåt Nam, khöng coá úã bêët kyâ núi trong nhûäng loaâi àöång vêåt quyá thaânh maái nhaâ chung naây vêîn àêìy
gia àònh töi” - öng Hiïn nhúá laåi.
àûúåc lûåa choån tûâ ngûúâi dên súã taåi. naâo khaác trïn thïë giúái. Song, sau hiïëm bêåc nhêët Viïåt Nam naây. chöng gai.q