Page 72 - Tài nguyên & Môi Trường - Số Tết Âm Lịch

72 uên ÊËT TYÅ 2025
baotainguyenmoitruong.vn

Tïët úã “laâng Tiïën syä”

n THUÁY HÙÇNG - PHAÅM HOAÂNG

Duâ úã trong hay ngoaâi nûúác, TS. Voä Thanh Sang, giaãng viïn
Trûúâng àaåi hoåc Nguyïîn Têët
cûá àïën ngaây 8 thaáng Giïng Thaânh (TP. Höì Chñ Minh), àûúåc
(Êm lõch) hùçng nùm, con phong hoåc haâm phoá giaáo sû vaâo
chaáu doâng hoå Vuä - Voä khùæp nùm 34 tuöíi, coá nhiïìu àoáng goáp
cho khoa hoåc. Öng àûúåc trao giaãi
núi laåi tïì tûåu àöng àuã vïì thûúãng Khoa hoåc Cöng nghïå
Möå Traåch (xaä Tên Höìng, Thanh niïn Quaã cêìu vaâng toaân
quöëc nùm 2017 úã lônh vûåc Cöng
Bònh Giang, Haãi Dûúng) àïí
nghïå sinh hoåc, Huy hiïåu Tuöíi treã
dûå lïî höåi laâng, thùæp neán Saáng taåo do Ban Chêëp haânh
nhang thúm loâng thaânh tri Trung ûúng Àoaân Thanh niïn
Cöång saãn Höì Chñ Minh trao tùång.
ên cöng àûác töí tiïn, àöìng Öng Vuä Höìng Quang - thûúng
thúâi àêy cuäng laâ dõp àïí binh 1/4, àaãng viïn 60 nùm tuöíi
phaát àöång phong traâo hiïëu Àaãng, têëm gûúng gia àònh hiïëu
hoåc àaä vûúåt lïn trïn nöîi àau thïí
hoåc trong doâng hoå. Laâng xaác, hoaân caãnh gia àònh khoá khùn
Möå Traåch laâ núi khúãi thuãy àïí nuöi daåy 5 ngûúâi con hoåc àaåi
cuãa doâng hoå Vuä - Voä Viïåt hoåc vaâ cö con gaái àêìu hiïån àang
laâ tiïën syä taåi Phaáp. Öng Quang
Nam, núi àêy cuäng nöíi chia seã: "Nhû laâ caái nïëp, laâng töi
danh laâ vuâng quï hiïëu duâ nhiïìu ngûúâi kinh tïë chûa cao,
nhûng cuäng cöë gùæng vò tûúng lai
hoåc, àûúåc ngûúâi àúâi àùåt
Möîi dõp Lïî höåi con chaáu laâng Möå Traåch laåi vïì thùæp hûúng cho töí tiïn. cuãa con maâ chõu àêìu tû cho caác
cho caái tïn “Laâng tiïën syä”. chaáu hoåc haânh. Hoåc àïí laâm ngûúâi
Chuáng töi àïën laâng Tiïën syä töët, àïí lêåp thên vaâ cöëng hiïën".
Sûå nghiïåp giaáo duåc cuãa xaä
vaâo ngaây cuöëi nùm khi Tên Höìng nay àang vûún mònh
ngûúâi dên àang têët bêåt trïn vuâng quï àöíi múái. Höì húãi tiïëp
chuêín bõ àoán Tïët vaâ lïî höåi chuáng töi, öng Vuä Ngoåc Hûng -
Chuã tõch UBND xaä, gioång noái àêìy
Xuên ÊËt Tyå. tûå haâo: Caác trûúâng hoåc trong xaä
àïìu àaåt chuêín Quöëc gia, nùm hoåc
Nghe danh “laâng 2023 - 2024, trûúâng tiïíu hoåc coá 3
Tiïën syä” àaä lêu hoåc sinh gioãi Quöëc gia, 11 em hoåc
nhûng nay chuáng töi sinh gioãi cêëp tónh vaâ 32 em hoåc
1.múái àûúåc têån mùæt sinh gioãi cêëp huyïån, Trûúâng trung
chûáng kiïën, àùåt chên lïn maãnh hoåc cú súã coá 28 em àaåt giaãi hoåc
àêët hiïëu hoåc nöíi danh khöng chó sinh gioãi caác cêëp (trong àoá 7 em
trong nûúác maâ caã thïë giúái. Ngay àaåt giaãi cêëp tónh, 1 em àaåt giaãi
tûâ khi bûúác vaâo laâng, chuáng töi Quöëc gia). Nhúâ vaâo taâi nùng hoåc
àaä thêëy neát vùn hoáa khaác biïåt so têåp, ngûúâi con cuãa quï hûúng Möå
vúái caác vuâng quï khaác, àoá laâ con Traåch thaânh àaåt trïn moåi miïìn Töí
àûúâng laâng to àeåp, khang trang, Khen thûúãng caác chaáu coá thaânh tñch hoåc têåp. quöëc vaâ úã nûúác ngoaâi àem laåi tûå
saåch boáng. Hai bïn àûúâng haâng àêët ngheâo àeã “Traåch vaâng” vang Bñnh Thên nùm 1656, caã nûúác coá truyïìn nhau cêu: “Truyïìn rùçng úã haâo cho quï hûúng. Tên Höìng àaä
cêy vûún mònh che boáng maát… danh trong nûúác vaâ thïë giúái. hún 3.000 ngûúâi dûå thi, chó coá 6 maåch giïëng naây/ Laâ nguöìn khoa àaåt chuêín nöng thön múái kiïíu
Con àûúâng dêîn vaâo Möå Traåch Ngûúâi laâng Chùçm àaä biïët phaát ngûúâi àöî tiïën syä, trong àoá coá 3 baãng, chó àêìy khöng vúi". mêîu nùm 2022, àaåt àûúåc thaânh
giúâ àaä àûúåc bï töng hoáa vaâ theo huy, khúi dêåy sûác maånh truyïìn ngûúâi hoå Vuä: Vuä Traác Laåc, Vuä Öng Khoaát cho biïët thïm: Ñt tûåu vûúåt bêåc, àûúâng xaá khang
ngûúâi dên núi àêy, vaâo ngaây lïî thöëng êëy vûún lïn laâm chuã tri Àùng Long vaâ Vuä Cöng Lûúång. coá àõa phûúng naâo nhû xaä Tên trang nhúâ cöng lao àoáng goáp cuãa
höåi, nhûäng laá cúâ nguä sùæc àûúåc thûác, goáp sûác mònh xêy dûång quï Chñnh vò vêåy, Möå Traåch àûúåc lúâi Höìng thaânh lêåp àûúåc caác Chi höåi Tiïën syä Voä Vùn Höìng, vúái 70 tyã
treo doåc con àûúâng traãi daâi hún hûúng àêët nûúác. vaâng ban tùång: “Möå Traåch nhêët khuyïën hoåc àïí töí chûác caác àöìng uãng höå àõa phûúng. Haâng
3 cêy söë, xe cöå nûúâm nûúåp ra Bûúác qua cöíng laâng gia baán thiïn haå” tûác laâ (Möå phong traâo thi àua hoåc têåp nhùçm nùm, xaä coá haâng trùm àoaân
vaâo cuãa nhûäng ngûúâi con xa quï Möå Traåch uy nghi, cöí Traåch taâi nùng bùçng nûãa thiïn àöång viïn, biïíu dûúng khen khaách vúái haâng vaån ngûúâi àïën
khiïën cho vuâng quï thuêìn nöng kñnh, àêìu laâng laâ Àïìn haå). Àùåc biïåt, khoa thi nùm 1304 thûúãng kõp thúâi caác em hoåc sinh thùm quan, thùæp hûúng tûúãng
bònh dõ xön xao. 2.thúâ Thuãy töí hoå Vuä - Giaáp Thòn thúâi Lï Sú, Möå Traåch khi nùm hoåc kïët thuác vaâ vaâo dõp ngaây höåi laâng… nhûng möi trûúâng
Ài trïn con àûúâng thïnh Voä Viïåt Nam: Vuä Höìn - Thaânh coá 2 anh em laâ Vuä Haán My, Vuä höåi laâng. Tuây tònh hònh thûåc tïë maâ luön saåch seä, àùåc biïåt khöng coá
thang “saáng - xanh - saåch - àeåp”, hoaâng laâng Möå Traåch vaâ nhaâ bia, Nghiïu Taá àöî baãng vaâng tiïën syä quyä cuãa tûâng chi höåi, caác doâng hiïån tûúång vûát raác bûâa baäi ra möi
trúâi àang trúã laånh vúái tûâng àúåt gioá lûu danh nhûäng bêåc laâm nïn tïn vinh quy baái töí vïì quï. Khöng hoå töí chûác trao thûúãng cho hoåc trûúâng, búãi xaä Tên Höìng àùåt tiïu
reát, nhûng chuáng töi caãm nhêån tuöíi "laâng tiïën syä". Chuáng töi nhûäng vêåy, núi àêy coân nöíi danh sinh gioãi cêëp trûúâng, cêëp huyïån, chñ baão vïå möi trûúâng lïn haâng
àûúåc húi êëm tûâ caánh àöìng ruöång àûúåc öng Vuä Quöëc AÁi - Thûúâng taâi nùng xuêët chuáng vúái caác tónh, quöëc gia, hoåc sinh àöî vaâo àêìu, gùæn vúái vùn minh, vùn hoáa
bao la cuâng vúái nhûäng khúãi sùæc trûåc Ban Quaãn lyá di tñch “laâng Traång àûúåc lûu truyïìn: Traång caác trûúâng àaåi hoåc, cao àùèng. cuãa miïìn àêët hiïëu hoåc. Trong xaä,
trong cuöåc söëng cuãa ngûúâi dên Tiïën syä”, Chi höåi trûúãng khuyïën toaán Vuä Hûäu, Traång vêåt Vuä Trûúác möîi kyâ thi àaåi hoåc, Chi höåi tûâ lêu moåi ngûúâi àaä baão nhau thûåc
núi àêy, dûúâng nhû àaä trúã thaânh hoåc thön Möå Traåch dêîn lïn Tûâ Phong, Traång cúâ Vuä Huyïën, Khuyïën hoåc Möå Traåch laåi múâi hiïån phên loaåi raác taåi nguöìn, goáp
yïëu töë àïí khöng khñ cuãa ngaây Àûúâng. Dêîu bûúác chên àaä run, Traång chaåy Vuä Cûúng Trûåc, caác tiïën syä àêìu ngaânh, caác giaãng phêìn giaãm thiïíu baäi chön lêëp raác.
sùæp bûúác sang xuên úã xaä Tên aánh mùæt àaä múâ, nhûng khi noái vïì Traång nguyïn Lï Àónh. viïn àaåi hoåc laâ nhûäng ngûúâi con Caác gia àònh àïìu àêìu tû thuâng
Höìng, huyïån Bònh Giang (Haãi truyïìn thöëng, loâng hiïëu hoåc úã Möå Suöët bao nùm qua, quï hûúng vïì tû vêën, phöí biïën chûáa raác, taåi khu di tñch àïìu coá
Dûúng) àïën súám hún so vúái Traåch, ngûúâi cao niïn naây, caác thïë hïå cuãa laâng kinh nghiïåm thi cûã cho caác em baãng biïíu nöåi quy, quy àõnh vïì
nhûäng núi khaác. khöng giêëu nöíi niïìm tûå haâo trong noi theo gûúng saáng hoåc sinh. baão vïå möi trûúâng.
Nhõp söëng raåo rûåc, traân trïì nhûäng cêu chuyïån kïí. Rùçng 3.cha öng, böìi àùæp Xaä Tên Höìng tûå haâo laâ miïìn Möå Traåch - Tên Höìng àang
cuãa laâng quï ngheâo thuöåc àöìng ngaây xûa, Möå Traåch àûúåc mïånh truyïìn thöëng hiïëu hoåc, laâm saáng àêët khoa baãng, chñnh vò vêåy maåch vaâo xuên, àûúâng laâng muön hoa
bùçng Bùæc Böå khöng chó laâ nhûäng danh laâng Khoa baãng, laâng cöí danh doâng hoå vaâ quï hûúng. Búãi chûä, sûå hoåc luön àaåt àûúåc thaânh àua núã. Ngûúâi dên têån tònh àoán
caánh àöìng mûúát maâu no êëm, vùn hoáa nöíi tiïëng khùæp àêët nûúác sûå hoåc khöng àïí “giûä troån danh tûåu xuêët chuáng. Tñnh tûâ nùm 1975 tiïëp khaách vïì thùm, tham dûå lïî
nhûäng ngöi nhaâ san saát höìng vïì truyïìn thöëng hiïëu hoåc vaâ thúm” cuãa caác bêåc tiïìn nhên ài àïën nay, toaân xaä coá trïn 500 höåi truyïìn thöëng laâng Möå Traåch.
tûúi maái ngoái, àûúâng rúåp boáng thaânh àaåt cuãa xûá Àöng xûa, tûâ trûúác, goáp phêìn xêy dûång cho ngûúâi thi àöî àaåi hoåc (trong àoá coá Chó coân ñt ngaây nûäa thöi, vaâo caác
muön sùæc hoa, haâng cêy thùèng Thïë kyã XIV - XVIII àaä saãn sinh ra quï hûúng vùn minh, giaâu àeåp tûâ 15 tiïën syä vaâ 1 phoá giaáo sû). ngaây möìng 7, möìng 8 vaâ möìng 9
tùæp, cöíng laâng cöí kñnh rïu 36 võ tiïën syä àöî àaåi khoa. Trong truyïìn thöëng hiïëu hoåc. Öng Trong àoá ngûúâi con cuãa laâng Möå thaáng Giïng, con chaáu laâng Möå
phong, maâ coân laâ doâng chaãy tha söë 82 têëm bia taåi Vùn Miïëu - Dûúng Xuên Khoaát - Chuã tõch Traåch mang nguöìn göëc doâng hoå Traåch sinh söëng vaâ laâm ùn xa
thiïët cuãa maåch nguöìn truyïìn Quöëc Tûã Giaám coân laåi àïën ngaây Höåi khuyïën hoåc xaä Tên Höìng Vuä - Voä hoåc haânh têën túái, hiïín àaåt, quï, cuäng nhû khaách thêåp
thöëng hiïëu hoåc àûúåc hònh thaânh nay thò coá túái 18 bia ghi tïn 25 võ chia seã thaânh tñch hoåc têåp cuãa àoáng goáp xêy dûång àêët nûúác, vúái phûúng khùæp núi laåi tuå höåi vïì laâng
tûâ thuãa öng cha. Cho àïën höm tiïën sô laâng Möå Traåch, coân taåi lúáp lúáp con chaáu nhû maåch chaãy tïn tuöíi nhû: Vuä Xuên Quang, àïí tûúãng nhúá, tri ên cöng àûác cuãa
nay, lúáp lúáp chaáu con laâng Möå Vùn Miïëu Mao Àiïìn (Haãi Dûúng) chûä “laâng Tiïën syä” àûúåc lûu dêëu Nhûä Àònh Hoâa, Vuä Xuên Chung, Àûác Thêìn Töí vaâ caác thïë hïå tiïìn
Traåch vêîn thuöåc loâng cêu: “Thoác coá ghi àêìy àuã tïn tuöíi cuãa 36 võ tñch taåi giïëng mùæt Röìng, Miïëu thúâ Phaåm Hûäu Giang, Vuä Hoaâng nhên àaä goáp phêìn lûu danh thúm
laâng Nhûä, chûä laâng Chùçm”. Laâng tiïën sô laâng Möå Traåch. Khoa thi thuãy töí hoå Vuä. Ngûúâi dên vêîn Giang, TS. Nhûä Àònh Lûu,... PGS, “laâng Tiïën syä”.q
Chùçm úã àêy laâ (laâng Möå Traåch)