Page 46 - Văn Nghệ Yên Bái Vùng Cao
P. 46
nhuộm xanh, một quả nhuộm đỏ buộc nước lại bị ô nhiễm bởi phân gà nên chỉ
vào sợi chỉ và thả xuống sông, suối, ao, còn cách làm cho mưa to để rửa trôi tất
hồ. Người Mường Hòa Bình còn có tục cả và làm dịu đi vết bỏng… Tất cả nghi
thờ Vua Khú (tên gọi khác của Thuồng thức này cũng đều xuất phát từ những
luồng, Rắn) cũng tức là vua Nước, hàng câu chuyện cổ tích, truyền thuyết trong
năm có lễ cầu mưa, cầu nước cho mùa dân gian truyền lại.
màng tươi tốt. Người Tày Lạng Sơn Cùng với mô- tuýp truyện tôn thờ
hàng năm cũng thường xuyên tổ chức hình tượng Rắn, Rắn với sức mạnh thần
một chuỗi lễ hội với quy mô lớn nhỏ bí đã giúp đỡ, bảo vệ con người thì Rắn
khác nhau thể hiện tín ngưỡng thờ Rắn- vẫn xuất hiện nhiều với bản chất tinh
vị thủy thần trong chuỗi truyền thuyết ranh, độc ác, chuyên gây hại cho con
ven sông Kỳ Cùng. Người Khơ Mú ở người. Trong tuýp truyện này, Rắn luôn
Nghĩa Sơn, Văn Chấn có tục Chọc tức là nhân vật phản diện, bị nhân vật anh
trời trong lễ cầu mưa. Nói là chọc tức hùng tiêu diệt và những vị anh hùng
trời, nhưng bản chất là chọc tức Thuồng đó trở thành nhân vật được người đời
luồng. Trong năm, không kể thời điểm yêu quý, tôn sùng. Trong truyện cổ tích
nào mà hễ hạn hán kéo dài khiến mùa “Thạch Sanh” của người Việt vẫn lưu
màng thất bát thì họ sẽ tổ chức lễ cầu truyền rộng rãi trong dân gian từ xưa cho
mưa và nghi thức chọc tức trời là nghi đến nay có hình tượng của Rắn là con
thức không thể thiếu. Theo quan niệm Trăn tinh độc ác, chuyên bắt người ăn
của đồng bào, việc làm mưa không chỉ thịt và đã bị nhân vật anh hùng là chàng
do Ngọc hoàng, Thần Sấm quyết định tiều phu Thạch Sanh tiêu diệt. Ngoài ra,
mà chủ yếu vẫn do Thần Thuồng luồng đồng bào ở nhiều tỉnh miền núi phía Bắc
(Thần Thuồng luồng có nhiệm vụ hút và vùng Đồng bằng Sông Hồng còn có
nước mang lên trời để Thần Sấm làm nhiều truyện cổ tích, truyền thuyết khác
mưa xuống). Trước khi thực hiện nghi thuộc tuýp truyện này như: Sự tích hang
thức, họ vẫn dâng hương khấn vái, mong Thuồng luồng, Sự tích suối Rắn (Kinh);
Ngọc hoàng và Thần Thuồng luồng xá Con rắn khổng lồ nuốt người (Dao đỏ),
tội vì đã làm việc trái lẽ trời. Trong nghi Nàng Ba lấy chồng Rắn (Cao Lan)…
thức này, đồng bào dùng rơm hun khói, Cũng như các linh vật khác, Rắn đã
cùng nhau hò hét, nhảy nhót tạo âm đi vào cuộc sống của người Việt từ bao
thanh chấn động núi rừng nhằm đánh đời nay. Hình tượng rắn cũng được thể
động thần Thuồng luồng, rồi giã vỏ cây hiện khá phong phú và đa dạng, nhất là
rừng trộn với phân gà đổ xuống vực trong văn hóa dân gian. Điều đó giúp
(nơi Thần Thuồng luồng trú ngụ), bắc chúng ta hiểu thêm được lối tư duy cũng
mai cua (vật tượng tưng cho vảy thuồng như tín ngưỡng của các thế hệ cha ông;
luồng) lên bếp nấu nhằm làm cho thuồng có thêm cái nhìn cụ thể về hình tượng
luồng bị đau, bị bỏng mà chui ra khỏi các con vật trong văn hóa Việt.
nơi trú ngụ... Thần Thuồng luồng vừa bị
đau, lại bị say thuốc cây rừng mà nguồn V.H.N
44 Văn nghệ Yên Bái vùng cao- Số 74 (12/2024)
