Page 19 - Văn hoá, Thể Thao và Du Lịch

Xây Dựng đời Sống vhTTDl cơ Sở

Rắn trong tâm thức người Việt

gS.TS TrịNH SiNH

rong tâm thức người đền thờ gắn với các truyền
Việt, rắn là loài vật… thuyết từ thời Hùng Vương,
Tphức tạp nhất. Nghe ca thời Triệu Việt Vương, thời Lý
dao, tục ngữ thì chỉ thấy “mặt Thường Kiệt… Có đến 316
trái” của rắn. Nào là “Cõng rắn ngôi đền thờ Thần Rắn dưới
cắn gà nhà”, chỉ loại người những danh xưng khác nhau.
phản quốc kể cả Trần Ích Tắc, Có những ngôi đền thờ đôi rắn
Lê Chiêu Thống chạy sang Tầu là Ông Dài, Ông Cụt. Có ngôi
hàng giặc rồi lại theo giặc giết đền thờ rắn có danh xưng là
hại chính thần dân của mình. Thủy Thần Bảo Ninh như ở
Chẳng người Việt Nam nào lại làng Linh Đàm, thờ Uy Linh
không nhớ đến rắn trong câu Đại Vương là anh cả của 7 anh
tục ngữ này. Rắn lại là loài giết em Thần rắn, thờ Thổ Lệnh
người không chớp mắt “mái Bạch Hạc Tam Giang ở Yên
gầm cắn nằm tại chỗ, rắn hổ Nội, Từ Liêm…Người Mường
còn đem về nhà”. Đấy là hai (thôn Lương Ngọc, xã Cẩm
loại rắn mà người nông dân Lương, Cẩm Thủy) cũng có
nhìn thấy phải tránh xa, kẻo đền thờ Thần Rắn là vị thần
chết không kịp ngáp, đó là mái bảo hộ cho loài cá thần ở Cẩm
gầm và rắn hổ mang”. Rồi rắn Lương…
lại điển hình cho tính cách
gian trá, nham hiểm của loại Hình tượng rắn cổ nhất
người ai cũng ghét: Là bức tượng đầy tính chất
“Giở trò đổ nọc cho lươn siêu thực và huyền thoại, tìm
Mưu ma chước độc còn hơn Tượng rắn ngậm chân voi ở được ở trong khu mộ Làng Vạc
mãng xà” Làng Vạc. (thị xã Thái Hòa, Nghĩa Đàn,
Hầu hết trong ca dao, tục nông dân trồng lúa nước nên Nghệ An do chúng tôi khai
ngữ đều nói đến mọi tính xấu vấn đề nước vô cùng quan quật được năm 1973, nay được
của rắn, thi thoảng tìm mỏi trọng “nhất nước, nhì phân, xếp hạng là Bảo vật Quốc gia.
mắt mới thấy một câu… tam cần, tứ giống”. Nước cần Bức tượng miêu tả một cặp
thương cảm cho rắn: “Len lét cho trồng lúa, nhưng nước rắn đang cuốn lấy nhau trên
như rắn mùng năm” chỉ cũng mang đến nhiều tai họa cán chiếc dao găm Đông Sơn,
những người nhút nhát, hiền cho người nông dân: khi thì miệng hai con rắn đang há
lành. Còn ít người biết được, hạn hán, khi thì lũ lụt, nhất là rộng, có cả hình đôi mắt, thân
trong tâm thức từ ngàn xưa ở vùng ven sông Hồng, sông rắn tròn lẳn và dài. Miệng rắn
của người Việt, rắn lại là con Cầu, sông Đuống. Vì thế, ngậm chân voi. Voi được tả có
vật được coi là Thần, là người xưa mong mùa màng đầu, có cả đuôi. Trên mình voi
Tướng… nhưng không phải bội thu phải thờ Thủy Thần. có bành có cả vết dây chằng
trong ca dao mà là trong các Các đền thờ rắn mọc lên đôi của bành nổi rõ. Có một chiếc
tượng tròn, bức vẽ, các biểu bờ các con sông lớn là vì vậy. trống đồng được đặt ngay
tượng nhìn thấy được trong di Người xưa đã nhân cách hóa ngắn trên lưng voi. Bức tượng
sản văn hóa vật thể của người thần rắn thành dạng nửa này được đúc cách đây khoảng
Việt như đền, miếu, chưa kể người nửa Thánh như Thánh hơn 2.000 năm do cư dân Việt
trong cả di sản văn hóa phi vật Tam Giang (Tam giang là ba cổ tạo ra.
thể như các lễ hội làng xã cũng con sông), Thánh Đại Hải Ba
có lễ hội thờ rắn… (Đại hải ba là con sóng lớn) Đi vào các đền thờ Mẫu Tam
hay thành Thánh Linh Lang, Phủ, Tứ Phủ
rắn là biểu tượng của Thủy Thần anh em Trương Hống, Trương Hiện nay đang nở rộ khắp

Đối với người Việt là những Hát… cùng với đó là một loạt đất nước, chúng ta thấy có

Bản tin Văn hóa, Thể Thao Và Du lịch hải Dương Số 6 tháng 12 - 2024 15