Page 87 - Tài nguyên & Môi Trường - Số Tết Âm Lịch

87
baotainguyenmoitruong.vn

ÚÃ maãng thú naây, Àöî Haãi Duäng coá àûúåc laâ möåt Haâ Nöåi troåi trú vúái nhûäng “Con àûúâng dïî laâm khoá hay. Khöng ñt nhaâ thú
nhûäng àoáng goáp riïng. Öng biïët “bùæt” lêëy khöng coân haâng cêy”, vúái nhûäng ngöi nhaâ cöí àaä sa lêìy trong thïí luåc baát. Àöî Haãi
nhûäng vêën àïì noáng höíi cuãa àúâi söëng àïí noái êm thêìm “Möåt mònh àûáng khoác haâng cêy”. Duäng biïët khai thaác nhûäng thïë NGOAÅI Ö
caái vônh cûãu, muön àúâi vaâ lêëy caái vônh cûãu, Nhûäng neát veã thên thûúng cuãa Haâ Nöåi giúâ chó maånh cuãa thïí thú naây àöìng thúâi
muön àúâi àïí noái nhûäng vêën àïì thúâi cuöåc coân trong nöîi nhúá: vêån duång rêët coá duyïn, rêët treã löëi so (Trñch)
noáng höíi. Thú nhúâ vêåy vûâa coá àöå êëm noáng, Muâa thu nhúá cêy baâng laá àoã saánh, êín duå dên gian àïí taåo àûúåc 1
cêåp nhêåt, thúâi sûå vûâa coá àöå kïët tinh, sêu lùæng. Nhúá hûúng thúm hoa sûäa bïn höì veã tûúi múái, hiïån àaåi cho thïí thú luåc Nhaâ töi úã ngoaåi ö
Àöìng caãm, àöìng àiïåu vúái tònh caãm sêu xa Nhúá tiïëng rao àïm thûác cuâng ngoä nhoã baát vaâ tûâ àoá veã yá nhõ, tinh tïë vöën laâ Löëi doåc, löëi ngang giùng àïìu xoám nhoã
cuãa caã nûúác, thú Àöî Haãi Duäng goáp phêìn böìi Nhúá tiïëng con taâu chêìm chêåm ài qua neát àùåc sùæc riïng cuãa thú öng: Caái cöåt, caái keâo chia àïìu khöng gian
àùæp möåt tònh caãm thiïng liïng cuãa dên töåc (Muâa thu vïì, muâa thu úã àêu?) Bïn naây Muäi Neá chiïìu mûa Maái àònh cong cong hûúáng àïìu böën phña
Viïåt Nam. Vaâ muâa thu àùåc trûng cuãa Haâ Nöåi, tònh Bïn kia Muäi Neá lûa thûa Lúâi ru chung löëi theo vïì.
Àïën vúái tuyïín têåp thú naây, töi cuäng yïu, nöîi nhúá cuãa bao ngûúâi yïu Haâ Nöåi cuäng nùæng vaâng …
muöën baån àoåc ài sêu vaâo caãm hûáng thú khöng coân nûäa. Chó coân möåt cêu hoãi buöët Vö tònh em bûúác chên sang 3
nghiïng vïì thïë sûå cuãa Àöî Haãi Duäng. Nhû nhûác: “Muâa thu vïì, muâa thu úã àêu?” Giûäa hoân muäi Neá nùæng vaâng Nhúá xûa lïn phöë
möåt hïå quaã têët yïëu, sau nhûäng tûâng traãi, Caâng ngaây nhûäng cêu hoãi sêu xoaáy nhû gùåp mûa Kem Vên Long maát tuöíi hoåc troâ
chiïm nghiïåm thú Àöî Haãi Duäng ngaây caâng vêåy cuâng xuêët hiïån vúái têìn suêët daây hún taåo (Vö tònh) Têìu àiïån Àöìng Xuên leng keng löëi nhoã
àêåm sêu suy tû, trùn trúã. Tûâ trûåc caãm thú nïn chiïìu sêu cho thú Àöî Haãi Duäng vaâ àoá Thú tûá tuyïåt laâ loaåi thú khoá viïët, Tiïëng ve bay lïn, ûúát àïm phöë cöí
öng dêìn ngaã vïì hûúáng cuãa suy caãm. Thú cuäng laâ neát àùåc trûng cuãa thú öng àûúåc thïí àoâi hoãi phaãi coá “tay nghïì” cao vaâ Quaã sêëu rúi chñn ruång ngaây heâ
kïët lùæng têm traång vaâ nöîi niïìm. Doâng suy tû hiïån thêåt sêu àêåm trong tuyïín têåp thú naây. trònh àöå tû duy khaái quaát. Tûá tuyïåt Nhûäng trûa vïì chua gioá haâng me
cuãa Àöî Haãi Duäng döìn tuå vïì con ngûúâi, vïì Àiïìu àaáng noái laâ nhûäng suy tû êëy àûúåc àuác àoâi hoãi dûúái möåt hònh thûác “nhoã” - Con àûúâng nhoã lung linh àöëm nùæng
nhên tònh thïë thaái. Vúái caách nhòn cuöåc àúâi kïët tûâ nhûäng gò öng àaä söëng traãi, suy ngêîm chó vúái böën cêu thú; vúái möåt lûúång Vui chên chim hoát dêîn àûúâng
àiïìm àaåm, thêëu àaáo, nhaâ thú àaä coá àûúåc giûäa nhên tònh thïë thaái cuöåc àúâi hiïån hûäu, ngön tûâ ñt nhêët, phaãi “neán” àûúåc, Caánh bûúám theo vaâo lúáp hoåc
nhûäng àuác kïët coá chiïìu sêu, nhiïìu khi àêåm nhúâ vêåy suy tû, triïët lyá maâ vêîn àùçm sêu têm truyïìn taãi àûúåc möåt lûúång thöng tin Laá tre bay loùn xoùn nhû soáng
chêët triïët lyá. Öng hiïíu caái têët yïëu cuãa quy traång, nöîi niïìm, vêîn êëm noáng húi thúã àúâi nhiïìu nhêët; phaãi têåp trung cao àöå Chiïìu bêng khuêng nghe tiïëng gioá xa
luêåt söëng àïí biïët bònh thaãn ûáng xûã, àïí àûâng söëng, traánh àûúåc löëi tû biïån “ngöìi nghô” nïn laâm buâng nöí caái cöët loäi, tinh tuáy cuãa Töi nhúá lúâi ru cuãa meå
thaãng thöët trûúác möîi “Muâa laá ruång”: thêëm thña maâ thiïët thûåc. Duy lyá maâ khöng hiïån thûåc; phaãi taåo àûúåc nhûäng gúåi Trong cêu ca dao
Em úi, àûâng gom laá khö cûáng maâ vêîn àêåm chêët thú, vaâ búãi thïë caãm vaâ êm vang àùåc biïåt, nhûäng Vaâ trong khuác haát àöìng quï.
Cûá àïí laá vaâng bay thú Àöî Haãi Duäng coá sûác cuöën huát ngûúâi àoåc, khoaãng lùång, nhûäng khoaãng tröëng
Chiïìu ài, ta úã laåi giuáp ngûúâi àoåc thûác ngöå àûúåc biïët bao àiïìu cho ngûúâi àoåc àöìng saáng taåo. Àoá laâ 4
Vúái laá rúi ruång àêìy àñch àaáng vïì coäi nhên sinh. möåt cêëu truác hoaân chónh, cên àöëi, yá Vïì ngoaåi ö
Vaâ cuäng búãi thïë caâng thêëm thña, àiïìu Cuâng vúái viïåc múã röång trûúâng caãm xuác, tûá thêm trêìm sêu sùæc, ñt chi tiïët, Xa buåi thaânh phöë
quan troång hún laâ phaãi biïët söëng, biïët “Laánh gia tùng khaã nùng döìn neán, taåo àöå chñn khöng rûúâm raâ vaâ thûúâng kheáp laåi Xa tiïëng öìn
xa caái coäi àam mï/ Bon chen, chöåp giêåt” cho caãm xuác, thú Àöî Haãi Duäng ngaây caâng möåt caách bêët ngúâ maâ hïët sûác tûå Xa phöë moân löëi cuä
ngay giûäa doâng àúâi böån bïì, phûác taåp vúái caã àùçm chñn hún, àa daång hún trong buát phaáp nhiïn: Thùm ngöi chuâa xûa
nhûäng “khuác trong, khuác àuåc, khuác nöng, thïí hiïån. Bïn caånh nhûäng baâi thú nheå Roác raách àïm ngaây trùm Ngêîm caái lyá nghòn nùm im lùång
khuác àêìy”. Tûâ nhûäng àiïìu tûúãng chûâng rêët nhaâng, tònh tûá öng coá nhûäng baâi thú thêåt suöëi nhoã Maäi maäi laâ vaâng.
“mong manh” öng àuác kïët thêëm thña nhûäng sûác voác hoùåc àêåm chêët triïët lyá, suy tû. Döìn vïì thaânh thaác trùæng phau Nhû con cuâ sau nhûäng voâng quay
vêën àïì cöët loäi, vônh cûãu: “Caái mêët laâ caái coân” Àöìng thúâi vúái viïåc laâm múái, gia tùng hiïåu Thúâi gian tuå laåi doâng suy nghô Töi thaã höìn vaâo coäi lùång
vaâ nhiïìu khi “Caái coân laâ caái mêët”… “Mêët mêët quaã nghïå thuêåt cuãa caác thïí thú truyïìn Toác baåc phú, thaác àöí trïn àêìu Lang thang trïn ngoån luáa
coân coân/ Nhõp thúâi gian gêåp ghïình, phaách thöëng, thú Àöî Haãi Duäng thùng hoa, phoáng (Thúâi gian) Nghe lúâi thêìm thò cuãa coã cêy.
àaão”, àoá laâ leä thûúâng tònh trong coäi nhên khoaáng úã thïí thú tûå do. Cuâng vúái viïåc vêån Chúåt àïën, chúåt ài mûa lêët phêët Giûäa tiïëng chuöng chuâa àuãng àónh chên mêy
gian. Tûâ böën muâa thúâi gian vêìn chuyïín tûå duång nhuêìn nhõ löëi vñ von, so saánh, êìn duå Nùæng lïn, nùæng tùæt löëi ûu phiïìn Rung rung caái coân, caái mêët
nhiïn öng nghô vïì caách söëng, löëi söëng cuãa tònh tûá cuãa thú ca dên gian, Àöî Haãi Duäng Em àïën, em ài nhû mûa buåi Goä vaâo thûåc hû
con ngûúâi thúâi nay “Coá gò thêåt nhû con coá nhûäng saáng taåo múái meã, nhiïìu khi taáo Löëi reä nhaâ anh àêët khö nguyïn Trêìn - Êm
ngûúâi”, “Ngûúâi coá söëng thêåt vúái ngûúâi?”… baåo trong caách sûã duång ngön tûâ, trong (Mûa buåi) Hai nûãa.
Röång hún Àöî Haãi Duäng nghô vïì chên lyá caách ngùæt cêu, gieo vêìn, taåo nhõp àiïåu, àùåc Coá thïí noái, trong caái chêët liïåu
“Chên lyá laâ thûåc taåi/ Chên lyá laâ thúâi gian”. Tûâ biïåt trong saáng taåo hònh aãnh thú. thö cuãa hiïån thûåc àúâi söëng, Àöî Haãi 5
“Maâu thúâi gian” öng nghô vïì sûå hûng - phïë, Thú Àöî Haãi Duäng giaâu hònh aãnh. Àoåc thú Duäng àaä cêín troång khai vóa, kyä Coá ai vïì ngoaåi ö?
mêët - coân vaâ tûâ àoá nhûäng baâi hoåc, nhûäng triïët öng coá caãm giaác àûúåc àïën vúái möåt khu vûúân lûúäng saâng loåc quùång àïí coá àûúåc Vúái chiïìu vaâng hoa mûúáp
lyá nhên sinh sêu sùæc. thú sum suï hònh aãnh vúái àuã sùæc maâu. nhûäng baâi thú tûá tuyïåt êën tûúång, Tim tñm aáo xûa, chuâm hoa rau muöëng
Àöî Haãi Duäng thûúâng hûúáng túái têm tñnh Möåt vuâng quï “Muâa àöng”: múái meã, taåo nïn veã sêu sùæc, thêm Gùåp laåi doâng söng chiïìu mûa
thiïån: Thiïn nhiïn àeåp, con ngûúâi thên thiïån, Chiïëc laá àoã àaä ruång cuöëi sên thuáy cho thú öng. Thú tûá tuyïåt laâ Àûa maái cheâo vaâ caánh buöìm nêu ài tòm nùæng
trung thûåc, nhên tûâ vaâ xoát xa vò sûå tha hoáa, Coång rúm vaâng co mònh trong giaá buöët saãn phêím tinh thêìn vùn hoáa Vïì höì nûúác xanh, dêåp dïình nhûäng caánh beâo
xuöëng cêëp cuãa nhên caách, cuãa nhên tònh thïë Möåt Xoám vùæng “Hûúng quï dòu dõu trúâi phûúng Àöng, nhûng úã phûúng vïính tai àoán gioá
thaái. Sêu sùæc, tûâng traãi viïåc àúâi, viïåc ngûúâi, xanh ngùæt” sau möåt vuå gùåt böåi thu: Àöng ngaây nay cuäng ñt ngûúâi can Tòm maãnh thia lia
öng nhêån chên “Thêåt giaã ào bùçng aánh mùæt”; Haåt mêíy tûåa chiïëc thuyïìn nho nhoã àaãm dêën thên vaâo thïí thú naây. Thïë Chòm àaáy nûúác
“Cheán thêåt thaâ uöëng caån/ Böîng dûng thêëy Mêìm nhö, cùng möåt caánh buöìm nïn, döìn têm huyïët cho thú tûá Nhùåt maãnh troân, gom maãnh deåt
nheå nhaâng”; öng day dûát trûúác nhûäng àöíi (Sau muâa gùåt) tuyïåt cuäng chñnh laâ möåt caách thïí Chùæp maãnh gêìn, nöëi maãnh xa.
thay, hêîng huåt: “Trùng saáng nûãa, loâng ngûúâi Nhûäng lïî höåi dên gian nöìng naân, hiïån caái chêët phûúng Àöng trong Nhaâ töi úã àoá
khuyïët nûãa/ Mûa vïì thao thûác gioåt àïm rúi”. say àùæm: têm höìn, trong rung àöång thú cuãa Nùæng mûa thêìm thò trong löëi nhoã
Trûúác sûå xuöëng cêëp nghiïm troång cuãa nhên Trùng lïn thuyïìn àaä thïm àöng Àöî Haãi Duäng. Khoái bïëp, hûúng rúm quêín quanh àêìu ngoä
tònh thïë thaái, cuãa àaåo lyá “Caái thêåt lêîn vaâo caái Söng àêìy tiïëng haát, nùång cong maái cheâo * Tñm chiïìu sùæc tñm hoa xoan.
giaã”, caái hû àaánh baåi caái thûåc, caái giaã giïët (Ài höåi) * *
chïët caái thêåt; lúâi noái döëi “dïî loåt tai”, lúâi noái thêåt Dûúâng nhû thú Àöî Haãi Duäng “noái” bùçng Khi “Nghô vïì nghïì, nghô vïì thú” 6
laåi laâm “àau” ngûúâi nghe; húåm hônh, ngöå hònh aãnh. Öng noái têm traång bú vú, laåc loäng nhaâ thú Chïë Lan Viïn tûâng chia seã Töi vïì ngoaåi ö
nhêån, xu nõnh àaä thaânh “thoái quen” khiïën con cuãa con ngûúâi trïn chñnh quï hûúng mònh àaåi yá: Baâi thú anh chó laâm möåt nûãa, Nghe tiïëng lao xao búâ coã
ngûúâi “nhòn nhau khöng thùèng”… Àöî Haãi qua hònh aãnh “Ao sen laåc möåt caánh chuöìn”; coân nûãa kia anh daânh àïí cho àúâi, Tiïëng diïìu huát gioá trong mêy.
Duäng buöìn baä caãm nhêån vaâ àùåt ra nhûäng noái veã àeåp thanh bònh cuãa laâng quï trong daânh cho sûå caãm nhêån cuãa ngûúâi Nhaâ töi úã àoá
cêu hoãi vûâa àêìy chiïm nghiïåm vûâa caãnh hònh aãnh “Àïm nhuá mêìm trùng loá aánh vaâng”; àoåc. Vúái khaã nùng àöìng saáng taåo, Àaä quen súám töëi ài vïì
baáo, vûâa lo êu, xa xoát: Coá phaãi “Traái àêët noáng noái sûác voác khoãe khoùæn cuãa nhûäng ngûúâi àïën vúái tuyïín thú naây, möîi ngûúâi Nùæng súám, nùæng chiïìu chia àïìu khung cûãa
lïn/ Traái tim ngûúâi laånh giaá? ”. lñnh treã trïn vuâng àaão khaát qua hònh aãnh “Voác àoåc seä laåi coá nhûäng caãm nhêån Àöìng gêìn, àöìng xa trôu cong gieá luáa
Coá thïí noái, khöng ngûâng ûu tû vïì con nhû àaá àaão lïn mêìm”. Cuäng nhû vêåy laâ hònh riïng, laåi coá thïí khaám phaá àûúåc Löëi vïì
ngûúâi, vïì coäi ngûúâi laâ möåt caãm hûáng lúán aãnh “Con thuyïìn nhoã” maâ laâm “xö lïåch boáng nhûäng têìng vóa giaá trõ nhên vùn Cêy coã thúm hûúng!
xuyïn suöët trong thú Àöî Haãi Duäng. Vaâ khi trùng” àêìy êën tûúång: múái, sêu xa vaâ thiïët cöët. Nhûng tûåu 10/2007
nghô vïì con ngûúâi, öng khöng khoãi xoát xa Chó coá möåt con thuyïìn trung laåi moåi ngûúâi àïìu coá thïí hònh
trûúác nhûäng biïën thiïn, suy thoaái möi trûúâng Maâ cheâo vïnh ngoån soáng dung khaá àêìy àuã vïì möåt àúâi thú,
söëng cuãa con ngûúâi, trûúác nhûäng biïën caãi Khöng chó hêëp dêîn búãi nhûäng hònh aãnh möåt caá tñnh thú “Giúã hay chùèng lêîn
khön lûúâng cuãa thïë gian vúái bao nhiïu trûåc tiïëp, tûúi roâng sûå söëng, thú Àöî Haãi Duäng gioång mònh vúái ai”, vïì “ngûúâi thú”
nghõch caãnh: Àö thõ múã röång vö löëi laâm “sêåp coân àùåc biïåt cuöën huát ngûúâi àoåc bùçng nhûäng Àöî Haãi Duäng vúái möåt trûúâng caãm trong nhûäng caãm nhêån sêu xa vïì nhûäng vêën
sïå” triïåt tiïu caã nhûäng giaá trõ lõch sûã, vùn hoáa, thi aãnh àaä àûúåc khuác xaå trong têm caãm cuãa xuác phong phuá, àa diïån. Con ngûúâi kheä àïì “thúâi sûå” noáng höíi cuãa thúâi cuöåc; ngûúâi
têm linh; khu cöng nghiïåp phaát triïín traân lan nhaâ thú, àêìy sûác aám aãnh, vûâa gúåi caãm laåi vûâa khaâng, tinh tïë àïí caãm nhêån àïën tûâng luâm àùæm say ngúä nhû úã “coäi möång” “coäi mï” “ngaã
“nuöët chûãng” caã nhûäng laâng quï truâ phuá khi- gúåi nghô: hoa daåi “lêëm têëm, li ti” laåi cuäng laâ ngûúâi coá lêîn boáng mònh vaâo hoa”, laåi cuäng laâ ngûúâi
ïën “Laâng quï loåt trong tiïëng maáy… Ngûúâi Mûa li ti mûa ài qua phöë têìm bao quaát àïën caã nhûäng vêën àïì mang tónh taáo, riïët roáng trong nhûäng caãnh baáo thiïët
baåc toác, ruöång baåc maâu; Àûúâng noáng khö Tiïëng gioá àöí àêìy thung luäng êm dûúng têìm nhên loaåi, thúâi àaåi: “Traái àêët noáng lïn/ thûåc “saát sûúân”. Nhûng duâ viïët vïì gò thò àùçm
ran”; khiïën “Àêët khöng coân muâi cuãa àêët”. (Cö gaái úã chúå àïm Sa Pa) Traái tim ngûúâi laånh giaá? ”; ngûúâi vûâa tònh tûá, sêu trong tûâng con chûä vêîn laâ möåt chûä TÊM,
Öng àau buöìn trûúác sûå xuöëng cêëp cuãa möi Àïí thïí hiïån àûúåc thïë giúái caãm xuác phong àùçm thùæm trong nhûäng “ngêåp ngûâng”, duâng laâ têm tònh sêu nùång nhaâ thú daânh tri ên vúái
trûúâng söëng úã thaânh thõ möåt khi àö thõ aâo aåt phuá, àa daång cuãa mònh, Àöî Haãi Duäng sûã dùæng “nûãa sang, nûãa úã” laåi cuäng laâ ngûúâi sùæc cuöåc àúâi, vúái ngûúâi thên, vúái baån beâ, àöìng
phaát triïín, nhûäng toâa cao öëc àua nhau moåc duång nhiïìu thïí thú. Àiïìu àaáng noái laâ öng saão, thêëu àaáo trong nhûäng caãm nhêån, chiïm nghiïåp. Vaâ búãi vêåy, hy voång àïën vúái Thú
lïn khiïën Haâ Nöåi nghòn nùm vùn hiïën vúái khöng chó vêån duång thaânh thuåc maâ luön coá yá nghiïåm thêëm thña vïì leä àúâi, vïì nhên tònh thïë choån loåc cuãa Àöî Haãi Duäng möîi ngûúâi àïìu seä
nhûäng “Haâng cêy trùm tuöíi”, vúái “Ba mûúi thûác vaâ khaã nùng saáng taåo, laâm múái trong thaái; ngûúâi luön hoaâi niïåm kyã niïåm vïì quaá coá àûúåc caãm nhêån êëm noáng cuãa ngûúâi tri kyã,
saáu phöë phûúâng” truâ phuá, thanh bònh chó coân tûâng thïí thú. Luåc baát vöën àûúåc coi laâ thïí thú khûá, lõch sûã cuäng laåi laâ ngûúâi thêåt thûác thúâi cuãa sûå tri êm…q