Page 83 - Tài nguyên & Môi Trường - Số Tết Âm Lịch

83
baotainguyenmoitruong.vn

thûúâng: caãnh xuên ñt, caãnh àúâi nhiïìu ngêåm nguâi xoát xa, buöìn Löëi reä
àau, hiu hùæt. “Ngûúâi buöìn caãnh coá vui àêu bao giúâ!” Caãnh xuên Xuên
bõ khuêët lêëp trong nhûäng nöîi niïìm triïìn miïn bïë tùæc. Khi long vaâo xuên
àong, lûu laåc, xa nhaâ, thên xaác hao moân, Nguyïîn Traäi viïët trong
“Thanh minh”:
Kïí tûâ khi lûu laåc ra laâng khaác
Bêëm àöët ngoán tay thanh minh àaä qua mêëy lêìn n TRÕNH XUÊN THU n NGUYÏÎN ÀÛÁC MÊÅU
Xa nghòn dùåm möì maã khöng laåy queát àûúåc
Traãi mûúâi nùm thên cûåu àaä hao moân nhiïìu Xuên mùæc mêëy àûúâng cua Naây em, löëi reä vaâo xuên
Tûâ nùm 1407 àïën 1417, Nguyïîn Traäi úã Àöng Quan hay ài Àaä chiïìu röìi chûa àïën Coá cêy mêån núã trùæng ngêìn maâu mêy
àêu? Trong thú chûä Haán cuãa öng coá nhiïìu chöî noái àaä mûúâi nùm Tuyïët trùæng àónh Mêîu Sún Tûúãng nhû caách möåt têìm tay
lûu laåc, mûúâi nùm lûu chuyïín núi goác biïín chên trúâi xa quï Reát chi maâ túái bïën AÁo em trùæng vúái cêy àêìy sùæc hoa
hûúng. Danh thaânh, cöng tñch laâm quan, laåi chaán naãn, öng vïì úã
êín Cön Sún, “Cuöëi xuên tûác caãnh”: Àaâo Nhêåt Tên bung núã Kòa tröng núi bïën söng xa
Thong thaã troån ngaây àoáng cûãa phoâng saách Quaãng Baá quêët cùng troân Con àoâ nhû àúåi hai ta sang cuâng
Ngoaâi cûãa khöng hïì coá khaách tuåc àïën Mêån trùæng àöìi Chêu Möåc Toác em ngaân súåi tú rung
Nghe chim àöî vuä kïu biïët muâa xuên àaä vaän Khoái xanh leo cêy coân Gioá xuên suöëi toác buöng chuâng búâ vai
Caã sên hoa xoan núã dûúái mûa phuân
Vaâ ghi caãnh “Bïën àoâ xuên àêìu traåi” buöìn vùæng Muön àúâi nay vêîn thïë Kòa tröng chim cûá bay àöi
Àêìu bïën coã xanh luåc nhû khoái (mêy) Baánh chûng baánh daây coân Cêy khöng moåc leã, laá ngúâi mùæt xanh
Laåi thïm trúâi mûa xuên nûúác vöî ngang trúâi Àêët trúâi Nam vûúång khñ Trúâi ru mûa, àêët yïn laânh
Àûúâng ngoaâi nöåi vùæng teo ñt ngûúâi ài Phöìn sinh àúâi chaáu con Muâa xuên nhû cuäng àa tònh tûâ àêy
Thuyïìn möì cöi chuá laái gaác cheâo lïn baäi nguã thêu ngaây
Thú xuên cuãa Nguyïîn Du thï lûúng, bi thaãm hún. Caác baâi Xuên luâa trong bïëp lûãa Naây em, trïn nuái mêy bay
thú chûä Haán viïët vïì ngaây xuên cuãa öng àïìu viïët úã giai àoaån Raång ngúâi caánh möi son Ta lïn choát àónh, ta say vúái trúâi
“thêåp taãi phong trêìn” mûúâi nùm gioá buåi (1786 - 1796). Thúâi gian Hoa Giao thûâa bung nhuåy Cho muâa xuên búát chúi vúi
lûu laåc, tröën traánh hay vïì quï nhaâ nûúng naáu dûúái chên nuái Cêy nêíy àúâi xanh non... Trong veo suöëi chaãy tûâ núi ngoån nguöìn.
Höìng Lônh, lúâi thú öng àau xoát, tuyïåt voång, khöng mong gò úã
tûúng lai. Nhû “Àïm xuên” töëi tùm, khöng löëi thoaát:
Àïm töëi àen tòm àêu aánh saáng xuên êëm aáp
Núi cûãa söí nhoã múã chó thêëy boáng liïîu êm u
Trong chöën giang höì bïånh àïën àaä lêu ngaây
...Nhiïìu nùm laâm lûä khaách nûúác mùæt tûâng tuön chaãy dûúái àeân Giao thûâa
Loâng nhúá quï nhaâ ngoaâi nghòn dùåm gûãi vaâo boáng trùng.
Hay “Maån hûáng cuöëi xuên” àêåm chêët Laäo Trang, xem cuöåc
àúâi nhû möåt troâ möång huyïìn vaâ cöng danh laâ möåt thûá aão aãnh n LÏ TUÊËN LÖÅC
nhû aánh trùng cuöëi xuên:
Àaâo núã röìi nùm múái àïën bêng khuêng Phuát Giao thûâa chuêín bõ àoán xuên sang
Cöng danh trïn àúâi phuâ sinh xem nhû boáng chim vuát qua
Ta böîng thêëy loâng mònh dõu laåi Múái vaâ cuä haäy coân lêîn löån
...Chiïëc thên khöng ra àûúåc ngoaâi coäi hûäu hònh
Caái quaá khûá qua ài laâ ài maäi Nhûäng quaá khûá dûát ài coân chûa muöën
Trûúác khi chûa chïët cûá lo hoaâi chuyïån nghòn nùm
Vaâ tûúng lai thêëp thoaáng cûãa kia röìi Ngaây mai nhû àaâo hiïån giûäa sûúng múâ
Lúåi bêëp bïnh, danh tûúi àeåp röët cuöåc tiïu tan hïët

Laâm sao kõp súám hoåc lêëy àaåo thêìn tiïn
Bao nhiïu vui döìn laåi phuát Giao thûâa Nhûäng Giao thûâa ïm aái àaä ài qua
Nhûäng ngaây ài àoán sûá thêìn nhaâ Thanh úã Laång Sún, “Àïm
Bao nhiïu buöìn goái laåi àïí cho qua Xin gûãi laåi möåt phêìn àúâi ta àoá
xuên úã àêët khaách”, Nguyïîn Du vêîn têm traång chaán chûúâng
Luác chúâ àúåi thûúâng laâ ta hy voång Hònh boáng meå vaâ em thú xa nhúá
danh lúåi trêìn thïë vaâ nöîi niïìm bêët àùæc chñ thï lûúng:
Tûå thêëy mònh àuã sûác àïí ài xa Laåi hiïån vïì xao àöång traái tim ra
Têm sûå keã anh huâng luöëng rong ruöíi haäo

Trong trûúâng àua danh lúåi nhiïìu phen cûúâi vaâ nhùn maây
Nhûäng thiïng liïng trang troång cuãa möåt àúâi Xuên àïën röìi nùm cuä àaä tröi qua
Ngûúâi thò tiïìu tuåy maâ xuên cûá tûúi àeåp
Àïën luác êëy àïí ta ngöìi nhúá laåi Khi Traái àêët loâng ngûúâi xuên trúã laåi
ÚÃ dûúái Àoaân Thaânh nûúác mùæt thêëm ûúát khùn
Bao àùæng cay, àau buöìn thêët baåi Ai may ruãi, vui buöìn, ai tûâng traãi
Tuy nhiïn, úã “Ngêîu hûáng trong tiïët thanh minh”, khöng gian
Cuäng hiïån vïì khöng keám nhûäng vinh quang Haäy vaâo baân nêng rûúåu chuác nhau ài!
thúâi gian àêìy gioá laånh, ngûúâi vaâ caãnh àöëi nghõch nhau, khöng coá

gò àïí vui tiïët Thanh minh, nhûng trong khöí àau, nhaâ thú vêîn
nhêån àûúåc cêu ca úã àöìng nöåi àïí hoåc tiïëng noái, àïí biïët, àïí caãm
thöng vúái ngûúâi dên tröìng dêu, tröìng gai:
Gioá àöng suöët àïm lay àöång chöën thaânh bïn söng
Ngûúâi thò buöìn rêìu maâ coã cûá xanh
Ngaây xuên maâ thêëy mònh khöng treã maånh nûäa
ÚÃ bïn trúâi khöng coá thûác gò àïí vui tiïët Thanh minh
Nghe khuác haát thön quï múái hoåc àûúåc lúâi noái trong nghïì
tröìng dêu gai
Àêëy cuäng laâ tinh thêìn cuãa Thaánh thú Cao Baá Quaát, möåt trñ
thûác yïu nûúác gêìn guäi vúái nhên dên. Cao Baá Quaát coá hoaâi baäo,
chñ lúán, yá thûác roä thûåc traång xaä höåi mònh àang söëng. Coá luác muöën
nhaân, ài úã êín, nhûng nghô àïën nhûäng ngûúâi dên ngheâo khöí, öng
thêëy cêìn möåt con àûúâng khaác. Öng àïën vúái phong traâo nöng dên
khúãi nghôa chöëng laåi triïìu àònh. Cao Baá Quaát laâm thú khi “Nùæng
múái sau höm lêåp xuên möåt ngaây”:
Höm qua xuên vïì phaá tan cún reát cuä
Saáng nay hoa àua nhau núã höìng tña nghòn maâu
Ûúác gò viïåc àúâi cuäng nhû viïåc hoa
Mûa gioá laâm cho non söng thay àöíi hïët
Trong “Àïm xuên àoåc saách”, öng viïët:
Buâi nguâi xuên naây ngöìi àöëi diïån vúái ngûúâi xûa
Viïåc àúâi bao naã maâ kim chùèng hoáa cöí
Àûâng nhêån sûå haäo huyïìn trûúác mùæt laâ sûå thêåt
Biïët bao danh lúåi chùèng qua nhû trêån mûa buöíi saáng
Vö söë ngûúâi anh huâng cuäng chó nhû àaám buåi
Tûå cûúâi mònh coân vûúáng vaâo thoái àúâi chûa dûát boã ài àûúåc
Nho giaáo àaä taåo ra nhûäng nho sô phuåc vuå àùæc lûåc cho tön ti
trêåt tûå phong kiïën. Mùåt khaác, Nho giaáo cuäng reân luyïån ngûúâi trñ
thûác möåt nghõ lûåc tu dûúäng, möåt yá thûác traách nhiïåm baãn thên, giûä
gòn khñ tiïët thanh cao, têm höìn thanh khiïët trong bêët cûá hoaân
caãnh naâo. Nguyïîn Traäi, Nguyïîn Du, Cao Baá Quaát, möîi ngûúâi coá
hoaân caãnh riïng, vai troâ lõch sûã riïng, söë phêån riïng, nhûng caã
3 àïìu laâ nhûäng trñ thûác lúán, nhûäng thiïn taâi, nhûäng nhaâ thú vô àaåi
cuãa dên töåc.
Tranh cuãa Hoaâng A Saáng

(*) Caác baãn dõch nghôa thú chûä Haán úã baâi viïët naây àïìu àûúåc
choån tûâ caác baãn dõch nghôa khaác nhau vaâ coá chónh lyá chuát ñt