Page 44 - Báo Giao Thông

Phóng sự - Ký sự

Ăn Tết con dúi

giữa đại ngàn Tây Nguyên

 TẠ TUỆ AN

Dúi là một con vật hiền
Khi những cơn mưa lành, không phá hoại mùa
màng, chỉ ăn rễ cây. Dúi
dông cuối mùa rắc khắp biểu tượng cho sự cần cù,
Khu dự trữ sinh quyển siêng năng và no ấm nên
Kon Hà Nừng, ấy cũng dân làng muốn nhắc nhở
là thời điểm người dân và giáo dục con, cháu luôn
Kon Pne bắt đầu tất bật đoàn kết, chăm chỉ làm
chuẩn bị Tết con dúi. việc để có được một cuộc
sống no ấm, đầy đủ và
hạnh phúc.
SĂN DÚI CÚNG YÀNG GIÀ LÀNG A HING

Xã Kon Pne (Kbang, Gia
Lai) lâu nay được ví như ốc đựng nước, cần rượu và một
đảo. Đây là xã xa nhất tính vài lá chuối tươi, lạt buộc,
từ trung tâm tỉnh Gia Lai, sợi chỉ trắng. Quan trọng
lọt thỏm giữa khu dự trữ Tết dúi tại nhà rông của làng Kon Ktonh, xã Kon Pne nhất là 1 con dúi được buộc
sinh quyển, như một chấm cẩn thận vào cây le, phía trên
đỏ văn minh giữa trùng đầu có một ngọn nến làm từ
điệp đại ngàn. Và bởi cách Thấy cái hang có lớp đất sáp ong mà người dân dùng
biệt, nên những ngôi làng đang bịt kín miệng, anh Uôt để “rọi sáng cho ông bà thấy
nơi này cũng có một kiểu thốt lên chắc nịch: “Hang lối về”, ngoài ra còn “dẫn
quan niệm khác, ăn Tết đùn này chắc chắn có dúi”. đường” cho hạt lúa về đến
khác với những đồng bào Trong khi bổ xuống từng nhà, mùa màng thuận
Ba Na lân cận. những nhát cuốc, anh A Ấu lợi, nhiều điều may mắn.
Những ngày cuối mùa mới lên tiếng. Theo anh Ấu, Lúc già làng thông báo
mưa, mặt đất bắt đầu ráo, hang dúi có rất nhiều ngõ nghi lễ bắt đầu, người dân
người dân lại ngược về phía ngách nên phải xác định đồng loạt mở nắp, đổ nước từ
những vạt rừng lồ ô, rừng được ngách nào chúng lẩn ống lồ ô vào ghè rượu. Đồng
nứa. Đây cũng là thời điểm trốn và việc này chỉ dành thời buộc ghè rượu vào trụ
mụt măng rừng nhọn hoắt cho những tay săn lão luyện. gỗ được dành riêng cho gia
trồi lên. Còn nếu đào theo kiểu lục đình rồi cắm cây le có buộc
Có hẹn từ trước, anh A tung các ngách thì tốn rất con dúi vào ghè. Tiếp đó, bà
Uôt (làng Kon Ktonh) tỏ vẻ nhiều thời gian, công sức. con thắp nến cầu nguyện về
nôn nóng khi chiếc xe của Đặc biệt, khi hang bị những điều tốt lành cho gia
chúng tôi đến hơi muộn. động, con dúi sợ hãi lại càng đình và dân làng.
“Mình chuẩn bị sẵn cuốc, đào hang sâu thêm để tìm Khi thực hiện nghi lễ, già
thuổng từ sáng sớm”, A Uôt đường thoát thân. Trong lúc Vật tế Yàng là những con dúi đã được nướng làng dùng chiếc cần đi một
nói rồi hối chúng tôi trèo lên quan sát việc đào bới, mắt anh vòng chọc vào tất cả các ghè
xe máy, chạy thẳng hướng về Uôt sáng rực khi phát hiện gắn bó giữa các thành viên rượu để lấy một ít nhỏ vào
phía đồi lồ ô cách làng chừng con dúi nằm ở cuối hang. trong cộng đồng làng”. cái phễu làm bằng lá chuối,
chục cây số. Sau gần 20 phút mồ hôi ướt Còn ông Đinh A Nhat sau đó đem đến đặt tại một
“Mai là Tết con dúi đẫm lưng, anh Uôt bước đến (73 tuổi) kể lại, lúc nhỏ ông góc trang trọng gần cửa nhà
nhưng mấy người già trong thò tay tóm chặt phần gáy của thường theo bố mẹ đi ăn Tết rông. Một que tre nhỏ xâu
làng vẫn chưa tìm được dúi con dúi mang ra ngoài. con dúi. Gia đình ông xem những miếng da đầu con dúi
nên hối lắm”, người thanh Chiến lợi phẩm tuy có đây là dịp gắn kết các thành được từng gia đình đem đến
niên thân hình nhỏ gọn vừa hơi khiêm tốn, chỉ nặng tầm viên, thắt chặt tình đoàn kết cắm gần phễu rượu già làng
trò chuyện vừa phanh gấp nửa cân nhưng anh vẫn rất với cộng đồng. vừa đặt xuống để hành lễ.
chiếc xe khi chúng tôi đổ vui. “Hôm nay may mắn, Những thiếu nữ làng Kon Ktonh “Gia đình tôi cũng như Trải qua một đêm cúng
dốc thẳng để vào rừng. con dúi này mới di cư đến thưởng thức rượu cần các hộ dân trong làng cầu ở nhà rông, đến trưa hôm
Xe vừa dừng, chỉ tay vào nên hang không sâu hơn mong mùa màng thuận lợi, sau người dân mới được hạ
bụi lồ ô lớn có nhiều lá úa những hang khác. Quan có cái ăn, cuộc sống ấm no. vật tế là con dúi xuống chia
vàng, anh Uôt cho biết, đó trọng hơn là có một con để sạch rồi luộc, phơi khô trên Con dúi tuy nhỏ, thịt không thịt ăn và quây quần uống
là dấu hiệu nhận biết nơi cư người trong họ cúng Yàng”, gác bếp để làm vật cúng lễ. nhiều nhưng phần lộc này rượu ghè, trò chuyện. Nhà
ngụ của loài dúi. anh Uôt hồ hởi. Còn rượu ghè cũng được gia thay cho lời chúc phúc, cầu rông lúc này chật kín người,
“Cây lồ ô khó chết lắm. đình ủ từ nhiều tháng trước. sự may mắn cho nhau, đồng ồn ã tiếng nói cười. Khách
Chỉ khi bị chặt hoặc có dúi GẮN KẾT CỘNG ĐỒNG Nói về ý nghĩa ngày trọng thời cũng thể hiện sự yêu phương xa cũng được mời
ở dưới cắn mất thân thì mới đại này, ông Kheo nhấn thương, đoàn kết, chia sẻ”, rượu đến mềm môi.
vàng thôi”, A Ấu, người đi Hằng năm, cứ vào những mạnh: “Tết ăn con dúi là Tết ông Nhat vui vẻ nói. Trao đổi về ý nghĩa của
cùng A Uôt chỉ cho chúng ngày đầu tháng 10 Dương truyền thống của người dân việc lấy một ít rượu từ các
tôi những rễ cây bị gặm lịch, khi cây lúa bắt đầu trổ ở đây. Ngày Tết, gia đình và MONG CUỘC SỐNG NO ĐỦ ghè rượu vào chiếc phễu
nham nhở, những mảng lồ ô đòng cũng là thời điểm các người thân họ hàng tụ họp chung, già làng A Hing cho
bị gặm. Khi nhổ cây lên xem, làng ở xã Kon Pne tổ chức đầy đủ để cầu mong mùa Để chuẩn bị cho buổi lễ, hay, điều này thể hiện tình
thấy rễ cây đã bị ăn sạch, anh Tết con dúi. màng bội thu, lúa thóc đầy lễ vật được xếp dọc hai bên đoàn kết của các hộ dân
Uôt càng khẳng định nơi đây Ông A Kheo (52 tuổi, kho, nhà nhà ấm no, hạnh hàng cột gỗ vững chắc ngay trong làng. Trong khi đó, sợi
có dúi sinh sống. làng Kon Ktonh) cho hay, phúc. Mọi người cùng quây giữa nhà rông của làng. Mỗi chỉ trắng là biểu tượng thông
Vừa nói, anh vừa phát cách đây hơn tháng ông đã quần uống rượu, chia sẻ gia đình đem theo lễ vật linh với Yàng, với tổ tiên và
dọn cây cối rậm rạp xung huy động các thành viên gia kinh nghiệm làm ăn cũng cúng thần linh gồm: 1 ghè mang ý nghĩa của sự kết nối
quanh để tìm cửa hang dúi. đình đào bắt dúi đem về làm như thể hiện tình đoàn kết rượu ngon, 1 ống lồ ô đựng cộng đồng. T.T.A

44