Page 67 - Tạp Chí Công Thương - Số Tết Âm Lịch

Tản mạn về rắn

TRONG VĂN HÓA TÍN NGƯỠNG

ĐÔNG - TÂY

Rắn là loài vật vừa gần gũi mà lại vừa huyền bí, lại có phần đáng sợ. Từ xa xưa, rắn
đã chiếm một vị trí quan trọng trong văn hóa và tín ngưỡng của nhiều tộc người
trên thế giới. Có dáng uốn lượn mềm mại, khả năng lột da như một sự tái sinh kỳ
diệu, nọc độc vừa có thể gây chết người vừa mang khả năng chữa lành, rắn đã trở
thành biểu tượng đa nghĩa. Trong tâm thức dân gian, trong thần thoại, và trong
tôn giáo từ Đông sang Tây, chúng ta đều thấy tính đa nghĩa của biểu tượng rắn.

l CHU XUÂN GIAO
(Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam)

Rắn trong văn hóa tín ngưỡng phương Tây thần Asclepius (gọi là rod of Ascleipius). Đây là con
Hình tượng rắn mang tính nhị nguyên, ở chỗ vừa rắn tượng trưng cho sự chữa lành, tái sinh và thông
đại diện cho cái ác và cám dỗ, lại vừa là biểu tượng của thái. Thần Asclepius là vị thần chữa bệnh trong thần
sự thông thái và chữa lành. Rắn trong Kinh Cựu Ước là thoại Hy Lạp. Ông là con trai của thần Apollo và một
biểu tượng của cám dỗ: trong vườn địa đàng, con rắn phụ nữ trần gian vô cùng xinh đẹp có tên là Coronis.
đã dụ dỗ nàng Eva ăn trái cấm, dẫn đến sự sa ngã của Ông được thần Apollo gửi đến học nghề chữa bệnh với
loài người! Từ tích này, rắn trở thành biểu tượng của một tộc người thiểu số. Nhờ trí tuệ vượt trội, Asclepius
tội lỗi và xảo quyệt trong truyền thống Kitô giáo. Dù không chỉ nhanh chóng học được nghề, mà còn có khả
mang màu sắc tiêu cực và tội lỗi trong Kinh Thánh, năng cải tử hoàn sinh. Thời cổ đại, người Hy Lạp xây
nhưng đồng thời, hình tượng rắn lại đóng vai trò quan dựng nhiều đền để thờ phụng thần Asclepius với ý
trọng trong lĩnh vực y học ở phương Tây. Vì vậy, hình nghĩa là vị thần bảo trợ sức khỏe. Những đền thờ này
ảnh rắn quấn gậy (một con rắn quấn gậy thần) đã được vừa là nơi thờ phụng, vừa là trung tâm chữa bệnh, nơi
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chọn làm biểu tượng các thầy thuốc thực hiện các nghi lễ chữa bệnh và chăm
chính thức của ngành Y. sóc người bệnh.
Thú vị là, ở phương Tây có hai hình tượng rắn Hai con rắn quấn quanh cây gậy là rắn của
quấn gậy, tuy khác nhau nhưng lại rất dễ bị nhầm lẫn. thần Hermes. Cây gậy có hai con rắn quấn quanh
Đó là có hình tượng một con rắn quấn gậy, lại có hình của Hermes được gọi là caduceus. Trong thần thoại
tượng hai con rắn quấn gậy! Hy Lạp, Hermes là vị thần của thương mại, du hành,
Một con rắn quấn quanh cây gậy là con rắn của trộm cắp. Ông cũng là sứ giả của các vị thần trên đỉnh

65